Το τιμωρό χέρι του λαού - Ιάσονας Χανδρινός

Πηγή: http://contramee.wordpress.com

Το τιμωρό χέρι του Λαού: Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944

Αθήνα, Θεμέλιο 2012

«Η βία της αριστεράς δεν προκύπτει εν κενώ αλλά απαντά σε μια οργανωμένη και θεσμοποιημένη εκστρατεία εξόντωσής της» και, πέρα από «δαίμονες και αγγέλους, την ΟΠΛΑ οφείλουμε να την αντιμετωπίσουμε πλέον ως μια αμιγώς αντιστασιακή οργάνωση.»

Η πρώτη ιστορική έρευνα για την ΟΠΛΑ και τον ένοπλο ΕΛΑΣ

Η μελέτη της δεκαετίας του ’40 έλκει εδώ και δύο δεκαετίες το ενδιαφέρον της ιστορικής κοινότητας. Ωστόσο η ΟΠΛΑ, η πλέον άγνωστη και “καταραμένη” πτυχή του ελληνικού αντιφασιστικού αγώνα, παραμένει στο περιθώριο. Ο 27χρονος ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός , με το βιβλίο του Το τιμωρό χέρι του Λαού: Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944, την τοποθέτησε στο επίκεντρο της έρευνάς του, επιδιώκοντας να απαντήσει σε ενοχλητικά όσο και απαραίτητα πια ζητήματα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Η ΟΠΛΑ ακολουθούσε τακτικές “αντάρτικου πόλεων”. Είχε εκτεταμένα δίκτυα πληροφοριών ακόμα και μέσα στην Ασφάλεια. Βρήκα πλήθος περιστατικών που θυμίζουν κινηματογραφική ταινία. Θα ανέφερα χαρακτηριστικά την εκτέλεση του αρχηγού της Ειδικής Ασφάλειας Πειραιά, γιατρού Σήφη Βαρδινογιάννη, τον οποίο σκότωσε μια ομάδα ντυμένη με γερμανικές στολές ως “αντίποινα” για το Μπλόκο της Κοκκινιάς.»

εφημ. ΑΥΓΗ

― Γιατί ασχοληθήκατε με τη δεκαετία του ’40;

Ήταν έρωτας, θα έλεγα, με την πρώτη ματιά. Το πρώτο βιβλίο που έπεσε στα χέρια μου, όταν ήμουν 17 χρόνων, ήταν “Η Ελληνική Αντίσταση 1940-1944” του Ανδρέα Κέδρου. Το καταβρόχθισα αυτό το βιβλίο και θυμάμαι την οργή και την απορία μου πώς κανείς δεν αναφερόταν σ’ αυτά τα πράγματα, ούτε στο σχολικό ούτε στο οικογενειακό μου περιβάλλον. Δεν είχα ακούσει τίποτα! Το βασικό είναι ότι αυτή η δεκαετία, επί της ουσίας, με έκανε να γίνω ιστορικός.

― Τι ανακαλύψατε σ’ αυτή τη δεκαετία, τόσο κομβικό για τις μεγάλες σας αποφάσεις;

Βρήκα όλες τις διαμορφωτικές τομές και συνέχειες από τις οποίες προέκυψε η μορφή της σημερινής ελληνικής κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας. Αυτό που κατ’ ουσίαν αντιλήφθηκα και συνεχίζω να πιστεύω είναι πως η μεταπολεμική πορεία της Ελλάδας βασίστηκε πάνω στις εμπειρίες του πολέμου και της Κατοχής. Για δεκαετίες το πολιτικό σκηνικό θεμελιωνόταν πάνω στην απονομιμοποίηση της Εθνικής Αντίστασης, χωρίς παράλληλα να καταφέρνει να ακυρώνει τα μηνύματα που προέκυπταν απ’ αυτήν. Στην ουσία προέκυψαν δύο Ελλάδες: Η Ελλάδα της εθνικόφρονης νομιμότητας, που ακύρωνε τους αγώνες μιας ολόκληρης γενιάς, και η περιθωριοποιημένη πολιτικά Ελλάδα της “ηθικής νομιμότητας”, που προσπαθούσε να συντηρήσει την κληρονομιά του συλλογικού ήθους που εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1940-’44. Σε κάθε περίπτωση οι κραδασμοί που προκάλεσε η Κατοχή και η Αντίσταση στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας παραμένουν ορατές και σήμερα.

― Για την κατανόηση των πολυεπίπεδων ρήξεων που συντελέστηκαν στη δεκαετία του ’40 τι πρέπει να έχουμε υπόψη;

Η ελληνική κοινωνία της δεκαετίας του ’40 ήταν μια κοινωνία ετερογενής, με ποικίλες ταξικές, πολιτισμικές και πολιτικές διαφοροποιήσεις. Η εμπειρία του πολέμου πολλαπλασίασε τα χάσματα και προκάλεσε μια αναπόφευκτη ριζοσπαστικοποίηση μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού. Για πρώτη φορά βγήκαν στο προσκήνιο αιτήματα ριζικών αλλαγών που θα μπορούσε κανείς να τα ανάγει στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Η νεολαία, οι γυναίκες, το κομμουνιστικό κόμμα, εξελίχθηκαν σε σχεδόν ρυθμιστικούς παράγοντες και μια γνήσια δύναμη αλλαγής του μέλλοντος της χώρας. Το γεγονός ότι η ένοπλη αντίσταση πήρε τόσο μαζικές διαστάσεις στην Ελλάδα μπορεί να εξηγηθεί μόνο μέσα από την κατανόηση της κοινωνικής πραγματικότητας εκείνης της εποχής.

― Σ’ αυτές τις ρήξεις μπορούμε να αναζητήσουμε εξηγήσεις για επιλογές που χαρακτήρισαν τόσο την κεντρική πολιτική σκηνή όσο και στις συλλογικές αντιλήψεις και νοοτροπίες κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο;

Μετά τον πόλεμο όλες ανεξαιρέτως οι πολιτικές δυνάμεις επιζήτησαν να προσδιοριστούν μέσα από τη διαχείριση των εμπειριών της Κατοχής και της Αντίστασης. Οι κυβερνήσεις του εμφυλίου, το “κεντρώο διάλειμμα” του ’63-’64, η χούντα των συνταγματαρχών, η τομή της μεταπολίτευσης και οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ θεμελιώθηκαν πάνω στις απαντήσεις που προσπάθησαν να δώσουν σχετικά με το τι συνέβη σ’ εκείνα τα πέτρινα χρόνια. Είτε μέσα από την άρνησή της, είτε μέσα από την αναγνώριση των ιδανικών της, η Αντίσταση παρέμεινε και παραμένει ακόμα στο επίκεντρο των συζητήσεων και του δημόσιου λόγου. Ωστόσο δεν έχουμε καταφέρει, σε αντίθεση π.χ με τη Γερμανία που “τακτοποίησε” τους λογαριασμούς της με το ένοχο παρελθόν της, να συγκροτήσουμε ένα ενιαίο “συναινετικό” μνημονικό αφήγημα. Για τους ιστορικούς, βέβαια, αυτή η πολιτικά ευαίσθητη συζήτηση είναι σχεδόν σαγηνευτική.

― Επειδή είναι ακόμα νέο πεδίο. Γιατί, αλήθεια, η ιστοριογραφία τώρα μόλις αρχίζει να αγγίζει αυτή την περίοδο;

Η διάχυτη ευαισθησία των Ελλήνων για ό,τι αφορά τις πρόσφατες μνήμες έχει “χρεώσει” την επιστημονική κοινότητα με ένα καθήκον που κανονικά δεν θα έπρεπε να έχει. Την επούλωση του τραύματος του Εμφυλίου. Οι τάσεις της ιστοριογραφίας προκύπτουν μέσα από μία αγχωτική, θα έλεγα, προσπάθεια νομιμοποίησης ή απονομιμοποίησης προσώπων, ομάδων, κομμάτων και επιλογών. Η ιστορική οπτική, δηλαδή, μοιάζει με ένα εκκρεμές το οποίο ακολουθεί τους παλμούς της κοινωνίας αλλά και τα κυρίαρχα πολιτικά ρεύματα. Όσο κι αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε οι ιστορικοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό δέσμιοι μιας συλλογικής μνήμης που ξεπερνά τον βιολογικό κύκλο ζωής της γενιάς του ’40.

― Υπ’ αυτή την έννοια είναι πιο “εύκολη” η δουλειά της δικής σας γενιάς ιστορικών που δεν απηχεί τη βιωμένη εμπειρία.

Είναι και εύκολη και δύσκολη. Κανένας δεν μπορεί να αντισταθεί στον “πειρασμό” να επικοινωνήσει με τους εκπροσώπους αυτής της βιωμένης εμπειρίας καταγράφοντας μανιωδώς τη γραπτή και προφορική τους μαρτυρία. Από ιστοριογραφική άποψη το υλικό που έχει συγκεντρωθεί είναι τεράστιο, αλλά τεράστιος είναι και ο “πονοκέφαλος” που προκαλεί η όποια προσπάθεια κωδικοποίησης των συμπερασμάτων. Έτσι κι αλλιώς όμως το αίτημα της αντικειμενικότητας μοιραία πηγαίνει σε δεύτερη μοίρα όσο προσπαθούμε να χαρτογραφήσουμε μια κοινωνία που ουσιαστικά διαμορφώθηκε στις ακραίες συνθήκες ενός ολοκληρωτικού πολέμου. Κι όταν λέμε πόλεμο, εννοούμε μια μόνιμη κατάσταση αναταραχής που ξεκίνησε από το αλβανικό μέτωπο, συνεχίστηκε στην Κατοχή, τερματίστηκε συμβατικά το 1949, αλλά ταλάνισε την ελληνική κοινωνία τουλάχιστον μέχρι τη μεταπολίτευση.

― Η έρευνά σας φέρνει καινούργια στοιχεία γι’ αυτή την περίοδο;

Ασχολήθηκα με το “καυτό” θέμα της ΟΠΛΑ παρακινούμενος από τη γενικότερη συζήτηση για τη βία της αριστεράς στην Κατοχή. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση επανεξέτασης και ανατροπής του σχηματικού δίπολου “καλοί αριστεροί – κακοί δεξιοί” και μέσα από τοπικές έρευνες έχει πράγματι προκύψει μια σχετικοποίηση των κινήτρων τόσο της ένοπλης αντίστασης όσο και του δωσιλογισμού στην Κατοχή, κυρίως, σε ό,τι αφορά την ύπαιθρο. Η δική μου έρευνα για την πρωτεύουσα, που παραμένει σχετικά άγνωστο πεδίο, με οδήγησε στο συμπέρασμα πως ένα γνήσιο κοινωνικό κίνημα, δηλαδή το ΕΑΜ και η ένοπλη έκφρασή του, ο ΕΛΑΣ και η ΟΠΛΑ, συγκρούστηκε μετωπικά με την απόλυτη βία των κατοχικών δυνάμεων και τον “θεσμικά” κατοχυρωμένο δωσιλογισμό των Ταγμάτων Ασφαλείας. Φαίνεται πως σε ένα ασφυκτικά κατεχόμενο περιβάλλον, όπου λειτουργούν κρατικοί θεσμοί και η στράτευση στην Αντίσταση συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο, οι επιλογές μοιάζουν να είναι περισσότερο συνειδητές και τα στρατόπεδα περισσότερο διακριτά. Η εμπειρία της Κατοχής σε μια κατεχόμενη πόλη είναι πολύ πιο έντονη. Είναι σίγουρα διαφορετικό να κρατάει κανείς όπλο στα Άγραφα απ’ ότι στην Κυψέλη, ενώ η συνεργασία με τους Γερμανούς είναι πολυεπίπεδη, από έκδοση νόμων που εξυπηρετούν την πολεμική βιομηχανία του Γ΄ Ράιχ μέχρι καταδόσεις Εβραίων και ανοιχτούς απαγχονισμούς αντιστασιακών στις συνοικίες.

― Υποστηρίζετε ότι η ΟΠΛΑ είναι παρεξηγημένη. Μπορεί να παρεξηγηθεί η βία;

Η ΟΠΛΑ δεν είναι απλώς παρεξηγημένη, είναι δαιμονοποιημένη. Ακροβατεί ανάμεσα στην Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Ιστορικά το ενδιαφέρον που παρουσιάζει είναι τεράστιο, καθώς, πέρα από τις όποιες απόψεις για την πολιτική του ΚΚΕ, αποτελεί γνήσια έκφραση ενός μαζικού αντιστασιακού κινήματος που προσπαθεί να περιφρουρήσει τον εαυτό του. Είναι η ακραία έκφραση της νομιμότητας της Αντίστασης απέναντι στην Κατοχή, φαινόμενο που απαντάται σε πολλά ευρωπαϊκά αντιστασιακά κινήματα. Τις ομάδες της ΟΠΛΑ στην Αθήνα στελέχωναν τα δυναμικότερα στοιχεία των οργανώσεων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία εκπρόσωποι της ΕΑΜικής γενιάς. Τα όποια συμπεράσματα για την ΟΠΛΑ δεν πρέπει να διατυπώνονται εκτός πλαισίου, δηλαδή χωρίς να λαμβάνεται υπόψη πως η βία της εποχής ήταν καταστασιακή. Η βία της αριστεράς δεν προκύπτει εν κενώ, αλλά απαντά σε μια οργανωμένη και θεσμοποιημένη εκστρατεία εξόντωσης της. Αν αυτό παράγει έναν νέο προβληματισμό, θεωρώ τη “συνεισφορά” μου επιτυχημένη”.

― Υπάρχουν περιστατικά από τη δράση της που σας εξέπληξαν;

Η ΟΠΛΑ ακολουθούσε τακτικές “αντάρτικου πόλεων”. Είχε εκτεταμένα δίκτυα πληροφοριών ακόμα και μέσα στην Ασφάλεια. Βρήκα πλήθος περιστατικών που θυμίζουν κινηματογραφική ταινία. Θα ανέφερα χαρακτηριστικά την εκτέλεση του αρχηγού της Ειδικής Ασφάλειας Πειραιά, γιατρού Σήφη Βαρδινογιάννη, τον οποίο σκότωσε μια ομάδα ντυμένη με γερμανικές στολές ως “αντίποινα” για το Μπλόκο της Κοκκινιάς.

Η φωτογραφία  από το βιβλίο: Γιώργος Κολλημένος (Σεβδίκιοϊ Μ. Ασίας 1921 – Γουδή 1947) και Αριστοτέλης Τσιφλάκος ή Βάγγος Καμπούρης (Αθήνα 1923-1948), στη μοναδική τους φωτογραφία, λίγο πριν τα Δεκεμβριανά. Οι δυο τους υπήρξαν τα πιο εμβληματικά ίσως στελέχη της ΟΠΛΑ/Εθνικής Πολιτοφυλακής στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας (Καισαριανή, Υμηττός, Βύρωνας, Παγκράτι) με συμμετοχή σε πολλές εκτελέσεις και αποστολές της ΟΠΛΑ. Ο πρώτος καταδικάστηκε στο κακουργιοδικείο και εκτελέστηκε στον Εμφύλιο, ο δεύτερος σκοτώθηκε στον ΔΣΕ, άγνωστο πού (Αρχείο ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ Υμηττού). 

Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

«Οι δειλοί που προδίδουν πατριώτες στους Ούνους, επειδή φοβούνται το θάνατο, να ξέρουν πως τους την έχουμε στημένη, πως είναι καταδικασμένοι και με την πρώτη ευκαιρία θα εξοντωθούν σα ζώα». Με αυτά τα λόγια η L’Humanite, επίσημο έντυπο του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματοδ (PCF), καλούσε, τον Απρίλιο του 1942, τους γάλλους αντιστασιακούς σε πράξεις εκδίκησης. Στις κατεχόμενες από τον Άξονα πόλεις, οι οργανώσεις των κομμουνιστών καλλιέργησαν συστηματικά τη μαζική ανυπακοή απέναντι στην κατοχική εξουσία. Στην Αθήνα και τον Πειραιά, η αλματώδης ανάπτυξη του ΕΑΜ, βασισμένου σε ένα εκτεταμένο οργανωτικό δίκτυο, τροφοδοτούσε το αντικατοχικό αίσθημα του κόσμου, οδηγώντας τον σε πλήρη ρήξη με το κατοχικό καθεστώς. Η όξυνση της ναζιστικής τρομοκρατίας σε συνδυασμό με την πολιτική πόλωση που κορυφώθηκε κατά την τελευταία φάση της Κατοχής (1943-1944) οδήγησε σε έναν αιματηρό κύκλο εκτελέσεων, ανοιχτών μαχών και δολοφονιών στο κέντρο και τις συνοικίες της πρωτεύουσας ανάμεσα στις ελληνόφωνες κατοχικές δυνάμεις (Χωροφυλακή, Ασφάλεια, Τάγματα Ευζώνων) και τους «αντάρτες πόλης» του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ που κλήθηκαν να περιφουρήσουν ανοιχτά τις εαμικές και κομματικές οργανώσεις, αναλαμβάνοντας παράλληλα «μυστικά» καθήκοντα πληροφοριών, κατασκοπείας και εξόντωσης στελεχών του κατοχικού μηχανισμού. Η λειτουργία και δράση αυτού του «σιδερένιου βραχίονα του κόμματος» αποτελεί μία από τις τελευταίες άγνωστες σελίδες της κατοχικής ιστορίας και τίθεται για πρώτη φορά κάτω από το μικροσκόπιο μιας συστηματικής ιστορικής έρευνας. 

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΕΡΟΣ Α΄
ΤΟ ΕΑΜ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ (1941-1943)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι – ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΚΤΑΣΗ (1941-1943)
1. Ανασυγκρότηση των κομματικών οργάνων (1941-1942)
2. Εξάπλωση του οργανωτικού δικτύου
3. Στοχοθεσία, τελετουργίες και συνθηματολογία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ – ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ (1943)
1. Το έτος των απεργιακών κινητοποιήσεων (Απρίλιος 1942-Ιούλιος 1943)
2. Αίμα στην αθηναϊκή άσφαλτο
3. Η τρίτη κατοχική κυβέρνηση Ράλλη (Απρίλιος 1943)
4. Αναδιοργάνωση της ΚΟΑ (Απρίλιος 1943). Οργανωτικές αρετές και «σκληρή γραμμή»
5. «Αδέλφια» και «παλιόσκυλα»: Στοχοποίηση των Σωμάτων Ασφαλείας
ΜΕΡΟΣ Β΄
ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι – ΤΟ «ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ ΠΟΛΕΩΝ»: Ο ΕΛΑΣ ΑΘΗΝΑΣ – ΠΕΙΡΑΙΑ
1. Τα πρώτα οργανωτικά βήματα
2. Οπλισμός και στρατιωτικά μαθήματα
3. Οργανωτική ανασυγκρότηση (Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 1943)
4. «Πρώτες οι μπαράγκες! Οι ξύλινες»: Η συνοικία ως βάση της ένοπλης δράσης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ – ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΗΣ ΛΑΪΚΟΥ ΑΓΩΝΑ: ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ 1. Περιφρούρηση και αυτοπροστασία
2. Τιμωρητικές πρακτικές του εαμικού κινήματος
3. Ένα άρτιο δίκτυο πληροφοριών
4. Οι απαρχές. Η πρώτη προκήρυξη
5. Εθνική Πολιτοφυλακή. Ζητήματα αρμοδιότητας
6. Αόρατοι εκτελεστές
7. «Προδότες και εγκληματίες»
8. «Γκεστάπο με μαρξιστική μάσκα»: Περιφρουρώντας την καθαρότητα του Κόμματος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ III – «ΚΥΚΛΟΙ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΕΩΣ»: ΤΑΓΜΑΤΑ ΕΥΖΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 1. Οι «γερμανοτσολιάδες»: Το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων Αθηνών
2. Κράτος εν κράτει: Η Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους
ΜΕΡΟΣ Γ’
ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι – ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ, ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1943-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1944)
  1. Νέες κινητοποιήσεις. Το σαμποτάζ στο αμαξοστάσιο της Καλλιθέας (24.8.1943)
  2. Η πρώτη γεύση της εκδίκησης
  3. Τα γεγονότα στις Φυλακές Χατζηκώστα (10.10.1943)
  4. Ο ανελέητος πόλεμος με την Ειδική Ασφάλεια
  5. Οι πρώτες συγκρούσεις με τη Χ
  6. Στοργή και κτηνωδία: Η ναζιστική τρομοκρατία το φθινόπωρο του 1943
  7. Εκστρατείες διαφώτισης και δολοφονίες «αντιποίνων»
  8. Η πρώτη μάχη: Φάρος Νέας Σμύρνης, 5 Ιανουαρίου 1944
  9. Οι πολιτικές δολοφονίες: Πινότσης, Καλύβας, Μαλτέζος
10. «Νέα ήθη» ή «φρουρός του Λαού»: Η ΟΠΛΑ στο προσκήνιο
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ – ΜΠΛΟΚΑ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΕΣ ΜΑΧΕΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ (ΜΑΡΤΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ 1944)
1. Τριήμερη μάχη στην Κοκκινιά. 6-8 Μαρτίου 1944
2. Το μπλόκο της Καλογρέζας (15.3.1944). Το 3ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ υπό διωγμόν
3. Συγκρούσεις σε ανατολικές και νοτιοανατολικές συνοικίες (Απρίλιος 1944)
4. Το «Κάστρο του Υμηττού» (29.4.1944)
5. Η κατάσταση στις δυτικές συνοικίες (Μάιος-Ιούνιος 1944)
6. Η μάχη της Καισαριανής (15-16.6.1944)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ – ΤΟ ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1944) 1. Μπλόκα και αντεκδικήσεις
2. Η μεγάλη μάχη της Καλλιθέας (24.7.1944)
3. «Ηλέκτρα 3…4…5…»
4. «Το Δίστομο της Αθήνας»: Μπλόκα σε Βύρωνα και Δουργούτι (7 και 9.8.1944)
5. Το Μπλόκο της Κοκκινιάς (17.8.1944)
6. Η «Απεργία Εθνικής Σωτηρίας». Μάχες και αντίποινα σε Καλλιθέα. Κουκάκι. Παλαιά Σφαγεία (24-31.8.1944)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV – «ΤΟ ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΥΓΗ»:
Η ΑΝΕΠΑΙΣΘΗΤΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1944)
1. Η «κατάκτηση» του Παγκρατίου
2. Η απεργία της 16ης Σεπτεμβρίου
3. Η εξόντωση του «διαβολογιατρού» Βαρδινογιάννη (22.9.1944)
4. Μάχες και γερμανικές σφαγές
5. «Σύγκρουσις τώρα αναπόφευκτος»: ΕΛΑΣ Αθήνας και κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας
6. Τελευταίο καθήκον: Η προστασία των υποδομών της πρωτεύουσας
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΠΗΓΕΣ

Βιογραφικό
Ο Ιάσονας Χανδρινός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1984. Αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2006. Είναι υποψήφιος διδάκτορας Νεώτερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας και εκπονεί διδακτορική διατριβή με θέμα τη συγκριτική εξέταση της εμπειρίας του Πολέμου και της Κατοχής στα ελληνικά και ευρωπαϊκά αστικά κέντρα (επόπτης καθηγητής Χάγκεν Φλάισερ). Το βιβλίο του “Το τιμωρό χέρι του λαού” βασίστηκε στη διπλωματική του εργασία, η οποία βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Βασιλικής και Όλγας Σταυροπούλου, το 2011.