«Θα πεθάνω τον Οκτώβριο – είναι ωραίος μήνας»

Νέο «Εντευκτήριο», με αφιέρωμα στη Λούλα Αναγνωστάκη

του Δημήτρη Αθηνάκη

πηγή: εφημερίδα Η Καθημερινή

«Αισθάνομαι από τη μια μεριά ότι δεν έχω κανένα προσόν, και αυτό πολύ αντικειμενικά. Κι από την άλλη, ότι είμαι κάτι πολύ σπουδαίο, αλλ’ αυτό το σπουδαίο βγαίνει από κάπου αλλού. Δηλαδή, δεν στηρίζεται ούτε στην καριέρα που έχω κάνει, ούτε στην εξυπνάδα, ούτε στην εξωτερική εμφάνιση, ούτε σε τίποτα. Είμαι κάτι άλλο. Αισθάνομαι ότι μέσα μου έχω κάτι σπουδαίο. Και γι’ αυτό προσβάλλομαι εύκολα. Δεν επιτρέπω στους άλλους να θίγουν αυτό που έχω μέσα μου». 

Αυτό είναι ένα απόσπασμα από μία συνέντευξη της Λούλας Αναγνωστάκη στον Γιώργο Ζεβελάκη, τον άνθρωπο-αρχείο των νεοελληνικών γραμμάτων που προλογίζει το νέο τεύχος του «Εντευκτηρίου», αφιερωμένου στη μεγάλη θεατρική συγγραφέα, που έφυγε από τη ζωή στις 8 Οκτωβρίου 2017 – «Θα πεθάνω τον Οκτώβριο», είχε πει στον Γιώργο Ζεβελάκη. «Γιατί;», της απάντησε εκείνος. «Είναι ωραίος μήνας».

Το αφιέρωμα, που συνοδεύεται από cd με την Αναγνωστάκη να διαβάζει τον μονόλογό της «Ο ουρανός κατακόκκινος», περιλαμβάνει κείμενα, μεταξύ άλλων, των Ζυράννας Ζατέλη, Μάρως Δούκα, Βίκτωρος Αρδίττη, Παύλου Μάτεσι, Ακη Δήμου, Σταμάτη Κραουνάκη, Ολιας Λαζαρίδου, Τάκη Σπετσιώτη και Μάνου Καρατζογιάννη, που αναδεικνύουν τη φημισμένη φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη, διά χειρός Σπύρου Στάβερη, που ο εκδότης Γιώργος Κορδομενίδης επέλεξε για εξώφυλλο. 

Οι σελίδες του «Εντευκτηρίου» είναι σελίδες αναφοράς για τον αναγνώστη που γοητεύθηκε από εκείνη που ζούσε «μόνο για τον Γιώργο (Χειμωνά)» και για να γράφει. Και για εκείνον που αποζητεί να μάθει για ποιον λόγο η σπουδαία Λούλα Αναγνωστάκη ήταν ένας τρόπος να βιογραφηθεί η Ελλάδα που αποζητούσε να μάθει τη ζωή έξω από τη ζωή, γυρεύοντας την ταυτότητά της ανάμεσα στα χαλάσματα του σπιτιού της και στον οδοστρωτήρα του μοντέρνου –και μοντερνιστικού– 20ού αιώνα. Η Λούλα Αναγνωστάκη ήταν εμείς. Κι όταν δεν το ήθελε καθόλου...

Δείτε στο βίντεο τη συνοπτική παρουσίαση του νέου τεύχους του περιοδικού Εντευκτήριο, με πολυσέλιδο αφιέρωμα στην εμβληματική θεατρική συγγραφέα Λούλα Αναγνωστάκη. Το τεύχος συνοδεύεται από cd στο οποίο η Αναγνωστάκη διαβάζει τον μονόλογό της Ο ουρανός κατακόκκινος. Πρόκειται για τη μοναδική διαθέσιμη ηχογράφηση της φωνής της, που την έκανε η ίδια σε φορητό κασετόφωνο.

Λούλα Αναγνωστάκη: ✝ 8.10.2017

Φωτό: Σπύρος Στάβερης

Σήμερα το πρωί πέθανε η Λούλα Αναγνωστάκη. Το Εντευκτήριο εκφράζει στον γιο της, συγγραφέα Θανάση Χειμωνά, τα θερμά του συλλυπητήρια. ― Γ.Κ.

Σύμφωνα με το βιογραφικό της που υπάρχει στη Βιβλιονέτ, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία του 1930 και ήταν μικρότερη αδελφή του ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη. Εμφανίστηκε στο θέατρο το 1965 με την τριλογία της Πόλης ("Η διανυκτέρευση", "Η πόλη", "Η παρέλαση"), που παρουσίασε σε ενιαία παράσταση στο Θέατρο Τέχνης ο Κάρολος Κουν. Το Φεβρουάριο του 1967 ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο το τρίπρακτο έργο της "Η συναναστροφή", σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τριβιζά. Ακολούθησαν: "Αντόνιο ή το Μήνυμα" (1972), "Η νίκη" (1978), "Η κασέτα" (1982), "Ο ήχος του όπλου" (1987), όλα από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν. Το 1990 ο θίασος Τζένης Καρέζη - Κώστα Καζάκου παρουσίασε το έργο "Διαμάντια και μπλουζ", σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου. Το 1995 ανέβηκε Το "Ταξίδι μακριά" από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή. Το 1998 το μονόπρακτο "Ο ουρανός κατακόκκινος" από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Βίκτορα Αρδίττη και το 2003 το έργο "Σ' εσάς που με ακούτε" από τη Νέα Σκηνή, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή.

Τα έργα της Λούλας Αναγνωστάκη έχουν επίσης παρουσιαστεί από Αθηναϊκούς θιάσους και Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα, καθώς και στο εξωτερικό (Γαλλία, Ιταλία, Αγγλία, Γερμανία, Κύπρο, Ισπανία, ΗΠΑ).

Δημιουργός μιας ιδιαίτερης γραφής, η Λούλα Αναγνωστάκη αποτύπωσε στα έργα της το εσωτερικό τοπίο του σύγχρονου Έλληνα και τις μεταβολές του υπό την επίδραση της Ιστορίας. Πραγματεύτηκε τα σημαντικότερα θέματα της μεταπολεμικής περιόδου στη χώρα μας, όπως το τραύμα, η ενοχή, η μοναξιά, η ήττα. Παρακολουθώντας την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας και μετά τη μεταπολίτευση, πραγματεύεται τον εγκλωβισμό των ανθρώπων και των κοινωνιών, τα αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου, τη μοναξιά, την έλλειψη επικοινωνίας και το αίσθημα ασφυξίας του ατόμου. Βαδίζει το δικό της δημιουργικό, μοναχικό δρόμο, επενδύοντας ιδιαιτέρως στη μουσική διάσταση του λόγου της, που ενισχύει τη δραματικότητα και την εμβέλειά του.

Παντρεύτηκε τον συγγραφέα και καθηγητή Ψυχιατρικής Γιώργο Χειμωνά και ήταν μητέρα του συγγραφέα Θανάση Χειμωνά.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2016) Η τριλογία της πόλης, Κάπα Εκδοτική

(2008) Θέατρο, Κέδρος

(2008) Θέατρο, Κέδρος

(2007) Θέατρο, Κέδρος

(2007) Θέατρο, Κέδρος

(2006) Ο ήχος της ζωής, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2003) Σ' εσάς που με ακούτε, Η Νέα Σκηνή

(1999) Η διανυκτέρευση. Η πόλη. Η παρέλαση, Κέδρος

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2016) Οι απέναντι, Πολύτροπον

(2015) Τα κείμενα των Φιλίππων, Κάπα Εκδοτική

(1991) Παρά δήμον ονείρων, Εκδόσεις Καστανιώτη

Εδώ μία συνέντευξή της στη Χρύσα Φωτοπούλου / Athens Voice.

Eδώ ένα απόσπασμα από την Παρέλαση, σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολάρι (2011).

Λούλα Αναγνωστάκη: «Παλιότερα υπήρχε ελπίδα, τώρα μόνο φόβος»

της Ιωάννας Κλεφτόγιαννη

πηγή: http://www.enet.gr [εφημ. Ελευθεροτυπία]

30 αποσπάσματα από έργα της κάθε Πέμπτη στο «Αγγέλων Βήμα»

Η Λούλα Αναγνωστάκη εμπνέει διαχρονικά. Ενέπνεε και εμπνέει, ιδίως τους νεότερους. Ολες τις Πέμπτες του Ιανουαρίου (16, 23 και 30), αυστηρά στις 5.30 το απόγευμα, στο «Αγγέλων Βήμα» στην Ομόνοια, μια παρέα τριαντάχρονων ταλαντούχων ηθοποιών, ο Κώστας Βασαρδάνης, η Λένα Παπαληγούρα, η Λουκία Μιχαλοπούλου, ο Μάνος Καρατζογιάννης, ο Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, ο Νικόλας Στραβοπόδης και η Σοφία Ολυμπίου, θέλοντας να μιλήσουν απεγνωσμένα για το δημόσιο χώρο και βίο της Ελλάδας από τη μεταπολίτευση έως σήμερα, υπογραμμίζοντας τα σημερινά ατομικά και συλλογικά αδιέξοδα, ζωντανεύουν τριάντα αποσπάσματα από το σύνολο του θεατρικού έργου της κορυφαίας δραματουργού, μαζί με δυο πεζά της για τον Κάρολο Κουν και το σύντροφό της, Γιώργο Χειμωνά.

Η έκπληξη είναι ότι συμμετέχει και η ίδια, με τη φωνή της. Εχει ηχογραφηθεί να ερμηνεύει το συνταρακτικό «Ο ουρανός κατακόκκινος». Οπως μας λέει, είναι η πρώτη φορά που θέλησε να ερμηνεύσει η ίδια ένα έργο της ώστε να συμπράξει σε μια θεατρική πράξη. Γιατί επέλεξε τον «Ουρανό»; «Δεν είναι το καλύτερο για τη συγκεκριμένη στιγμή; Μπορεί κάποια άλλα έργα μου να είναι καλύτερα, αλλά σήμερα λόγω επικαιρότητας αυτό έρχεται πρώτο».

Η ηρωίδα του μονολόγου, η Σοφία Αποστόλου, ατενίζει τον κατακόκκινο ουρανό πάνω απ' τον Κορυδαλλό όπου βρίσκεται έγκλειστος ο μοναχογιός της. «Ετσι όπως προχωράει σήμερα η κοινωνία, ή είσαι από τους πολύ δυνατούς ή γίνεσαι παράνομος», διαπιστώνει με τη φωνή της δραματουργού στο «Αγγέλων Βήμα». «Μέσος όρος δεν υπάρχει. Είναι αυτοί που ξεγελιούνται πως είναι κάτι, ενώ δεν είναι τίποτα».

Η ιδέα του γεμάτου φρεσκάδα αφιερώματος στη Λούλα Αναγνωστάκη, η οποία διαπραγματεύτηκε με μοναδικό τρόπο την ενοχή, την ήττα, το τραύμα και τα αδιέξοδα της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και τον εγκλωβισμό του ατόμου, οφείλεται στον Μάνο Καρατζογιάννη. Στο πρωτότυπο θεατρικό αναλόγιο με τίτλο «Ενέδρες της ζωής: Λούλα Αναγνωστάκη mixage» που συντόνισε, ζήτουμενό του ήταν ο δραματικός λόγος των ηρώων της Λ. Αναγνωστάκη να ενεργοποιείται «με την αναπαράσταση μιας εισβολής και μιας διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό». Αποδίδονται αποσπάσματα από την τριλογία της Πόλης -τη «Διανυκτέρευση», την «Πόλη» και την «Παρέλαση»-, το «Αντόνιο, ή το Μήνυμα», τη «Νίκη», την «Κασέτα», τον «Ηχο του όπλου», το «Διαμάντια και μπλουζ», το «Ταξίδι μακριά» και το «Σ' εσάς που με ακούτε».

Σε όλα τα έργα της Αναγνωστάκη παρεισφρέει στο ιδιωτικό το πολιτικό. «Ητανε σκόπιμο», υποστηρίζει σήμερα. «Υπήρξα πολιτικοποιημένη μια ζωή και μέσα από τη δραματουργία μου». Τα έργα της τα διαμόρφωνε «ό,τι έβλεπα, ό,τι άκουγα, ό,τι ζούσα. Αλλά και πράγματα που μέσα μου συνέβαιναν, τα οποία κάποιες φορές ήταν πολύ πιο ισχυρά από αυτά που συνέβαιναν έξω».

Η πολιτικοκοινωνική περιρρέουσα κατάσταση της χώρας εδώ και χρόνια τη θλίβει. «Τα πράγματα στην Ελλάδα είναι τραγικά. Πήρε την κατηφόρα... Αλλά πεθαίνει ποτέ η Ελλάδα;» διαπίστωνε στην «Ε» το 2010. Σήμερα; «Οσα συμβαίνουν στην Ελλάδα τώρα είναι τραγικά», επιμένει. «Δεν είναι τραγελαφικά. Είναι τραγικά. Πάρα πολύ άσχημα», προσθέτει η συγγραφέας-μύθος, για την οποία ο Αντουάν Βιτέζ σε μια επιστολή που της απέστειλε πριν από το ξέσπασμα του Μάη του '68 σημείωνε: «Η Λούλα πίσω από τα μαύρα της γυαλιά έβλεπε τη συμφορά, έβλεπε τον τρόμο. (...) Τα είχε καταλάβει όλα».

Οπως και σήμερα, που πλέον δεν βγαίνει από το σπίτι της, ούτε θέλει να ξαναγράψει έστω μία λέξη. «Δεν βλέπω πια», δικαιολογείται η δημιουργός που πάντοτε έγραφε με το χέρι και ποτέ με γραφομηχανή και πάντα «μου βγαίνανε εύκολα τα κείμενα. Ή μπορώ ή δεν μπορώ! Δεν πήρα ποτέ αυτούσια μια ιστορία. Αντλώ από εδώ και από εκεί. Τα έργα τα σκέφτομαι πολύ και μετά τα γράφω. Ποτέ όμως δεν είναι μια ιστορία που τελειώνει...».

Είναι πάντως εκπληκτικό το πώς συγκινεί το έργο της τα νέα παιδιά με διαφορετικά από την ίδια βιώματα. «Τα ίδια βιώματα έχουν όλες οι γενιές. Οπως και έναν φόβο, του θανάτου». Επισημαίνει όμως μία κρίσιμη διαφορά: «Παλαιότερα υπήρχε ελπίδα. Τώρα υπάρχει μόνο φόβος...».