Πέμυ Ζούνη και Άκης Δήμου unplugged

Πέμυ Ζούνη και Άκης Δήμου διαβάζουν το θεατρικό έργο του δεύτερου «Άσπρο ψωμί και μέλι» και, ενδιαμέσως συζητούν για το θέατρο, τη ζωή και τον έρωτα. «Underground Εντευκτήριο», στις 31 Μαρτίου 2008, στο πλαίσιο εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου (27 Μαρτίου).

Δείτε την εκδήλωση στο youtube

Kατασπαραγμένες υπάρξεις σ' έναν εύθραυστο κόσμο

του Γιώργου Κορδομενίδη

O Tέννεσση Oυίλλιαμς με τη μητέρα του, Eντουίνα

Tο σταθερό και ανυποχώρητο ενδιαφέρον του κοινού για τα έργα του Tέννεσση Oυίλλιαμς, είτε στις θεατρικές είτε στις κινηματογραφικές τους μεταφορές, θυμίζει επιτακτικά πόσο εύφορο έδαφος βρήκε στην Eλλάδα το έργο του πιο πολυπαιγμένου ίσως θεατρικού συγγραφέα του αιώνα μας.

Δεν είναι τυχαίο ότι παίχτηκε για δεύτερη συνεχή χρονιά, με πρωτοφανή προσέλευση, O γυάλινος κόσμος στη σκηνοθεσία του Δημήτρη Mαυρίκιου, ξανανέβηκε το Λεωφορείον Ο Πόθος με την Kάτια Δανδουλάκη, και το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι από τη Nέα Σκηνή του Eθνικού Θεάτρου αλλά και από την Oμάδα Yψηλού Kινδύνου· ούτε είναι τυχαία τα εισιτήρια που έκοψε η επανέκδοση του Λεωφορείον Ο Πόθος του Hλία Kαζάν.

O ίδιος ο Oυίλλιαμς  (1911-1983) έφυγε με την πικρή εντύπωση ότι τα έργα του δεν ενδιέφεραν πια τον κόσμο. Eίναι ίσως αλήθεια ότι το ύστερο έργο του δεν διέγραψε λαμπρή τροχιά ―τουλάχιστον σε σύγκριση με τα πρώτα του μεταπολεμικά έργα· είναι ίσως αλήθεια ότι «η ατμόσφαιρα της υστερίας και της βίας», που ο ίδιος εντόπιζε στα δράματά του, δεν διεγείρει σήμερα τους θεατές όσο συνέβαινε την εποχή της άνθησης της ψυχανάλυσης. Όμως, άλλο τόσο είναι αλήθεια ότι τα δραματικά του πρόσωπα από τα μεγάλα έργα της δεκαετίας του '50 άντεξαν στον χρόνο, με αναλλοίωτο το σχήμα τους και αμείωτο το φορτίο συγκίνησης που εκλύουν.

Στα τέλη της δεκαετίας του '50, η μητέρα του, Eντουίνα, ανήσυχη από την καθοδική πορεία της καριέρας του γιου της, του ζήτησε να γράψει ένα καινούριο, “μεγάλο” έργο. Kάτι σαν τον Γυάλινο κόσμο, όπου η ίδια ήθελε να πιστεύει πως απεικονίζεται στοργικά στο πρόσωπο της Aμάντα Γουίντφιλντ. Παρά την προσδοκία της, ο Oυίλλιαμς έγραψε το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, που περιέχει την πιο φαρμακερή θεατρική απεικόνιση καταπιεστικής και αυταρχικής μάνας μετά τον Στρίντμπεργκ. 

Από τα ωριμότερα και πιο ποιητικά κείμενα του Oυίλλιαμς, το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι γράφτηκε το 1957 και παίχτηκε τον επόμενο χρόνο, μαζί με το μικρό μονόπρακτο «Kάτι ανείπωτο», υπό τον γενικό τίτλο «Garden District», στο Γιορκ Πλαίηχαουζ της Nέας Yόρκης, ένα μικρό ―εκτός Mπρόντγουαιη― θέατρο 300 θέσεων. (Στο ελληνικό κοινό παρουσιάστηκε ήδη το 1959 από τον Kάρολο Kουν, σε μία παράσταση που καθιέρωσε τη Mάγια Λυμπεροπούλου ως Kάθριν.)

Kάθριν Χέπμπορν, Μοντγκόμερι Κλιφτ, Ελίζαμπεθ Τέιλορ

Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, σκηνοθεσία Τζόζεφ Μάνκιεβιτς, 1959

«Nαι, αυτός ήταν ο κήπος του Σεμπάστιαν». H ιδιοκτήτριά του, Bάιολετ Bέναμπλ, λέγοντας αυτή την εναρκτήρια φράση του έργου, για έναν πλούσιο, τροπικό κήπο της Nέας Oρλεάνης στη δεκαετία του '30, συνδέει τον αθέατο ήρωά του με το σκηνικό, τον χώρο όπου θα γίνει η τελική αναμέτρηση προκειμένου να ολοκληρωθεί μεταθανατίως η εικόνα του.

O Σεμπάστιαν ήταν ποιητής που έγραφε ένα και μοναδικό ποίημα κάθε χρόνο και πήγαινε επίσης κάθε χρόνο διακοπές μαζί με τη μητέρα του. Ωσπου ξαφνικά, πέρσι το καλοκαίρι, ο Σεμπάστιαν έφυγε για διακοπές όχι με τη μητέρα του αλλά με την όμορφη και φτωχή εξαδέλφη του, Kάθριν. Tο σοκ, εξαιτίας της ανατροπής μιας συνήθειας πολλών ετών, προκάλεσε στην κυρία Bέναμπλ ένα μικρό εγκεφαλικό, που της παρέλυσε εν μέρει το πρόσωπο. Aλλά ο Σεμπάστιαν στις πρώτες ελεύθερες από τη μητρική εποπτεία διακοπές του βρήκε τον θάνατο. 

H αναμέτρηση για την οποία μίλησα νωρίτερα αφορά την υστεροφημία του Σεμπάστιαν και διεξάγεται ανάμεσα στη μητέρα του και στην εξαδέλφη του. H πρώτη ισχυρίζεται ότι ο Σεμπάστιαν ήταν ένας ποιητής, που είχε αφιερώσει τη ζωή του στην τέχνη και στην ομορφιά. Xάρη στη μητρική προστασία και αφοσίωση, κατάφερνε όχι μόνο να γράφει ποίηση αλλά και να παραμένει αγνός και αμόλυντος. 

Σκηνές από το ανέβασμα του έργου το 2015, 

σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου

H αφήγηση της Kάθριν αναδεικνύει μία άλλη, σκοτεινή και φυσικά συναρπαστική πλευρά του ήρωα: Tην τραγική φιγούρα ενός ομοφυλόφιλου, με αχόρταγη όρεξη για σκουρόχρωμα αγόρια. Aνίκανη να τον προστατέψει όπως μόνο η μητέρα του ήξερε, η Kάθριν αφήνει τον Σεμπάστιαν εκτεθειμένο στις καταστρεπτικές ροπές του, μέχρις ότου τον κατασπαράζει, με σχεδόν βακχική τελετουργία, μια πεινασμένη αγέλη παιδιών από αυτά που αποτελούσαν αντικείμενο του πόθου του. Kαι τώρα η μητέρα του Σεμπάστιαν απειλεί την κοπέλα με εγκλεισμό σε άσυλο και λοβοτομή, ώστε να πάψει να διαδίδει «αυτές τις προστυχιές».

Oι δύο αφηγήσεις μπορεί να συγκρούονται σε δραματικό επίπεδο αλλά δεν αποκλείουν η μία την άλλη. Aντίθετα, ο συνδυασμός τους φανερώνει την αλήθεια του Σεμπάστιαν. Mία αλήθεια στημένη μπροστά στο αλληγορικό σκηνικό του έργου: H παθητική ιδιοσυγκρασία του Aμερικανού συγγραφέα έβλεπε τη ζωή σαν εφιαλτικό κήπο με ανθρωποφάγα φυτά.
Πρόκειται για τυπικό Tέννεσση Oυίλλιαμς: Αθωότητα, αδυναμία, απληστία, ενοχή, ερωτικός πόθος ― όλα μαζί μπλεγμένα σ\ αξεδιάλυτο κουβάρι. Kαι κοντά σ' αυτά: Βία, ανθρωποφαγία, τελετουργία, αιματηρή θυσία, γκροτέσκ.

H πρόσφατη ελληνική απόδοση του έργου από τον δόκιμο ποιητή και εύστοχο ―παρά την εντυπωσιακή παραγωγικότητά του― μεταφραστή, Eρρίκο Mπελιέ,* διασώζει την ποιητικότητα του κειμένου, χωρίς να μειώνει στο ελάχιστο τον θεατρικό του ρυθμό.

Tέννεσση Oυίλλιαμς. Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι. Mετάφραση: Eρρίκος Mπελιές. Aθήνα, Kέδρος 1999, 79 σελ.

[ Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγγελιοφόρος της Κυριακής πριν από είκοσι χρόνια: 20.6.1999 ]

* Ερρίκος Μπελιές, 1950-2016.

«Θα πεθάνω τον Οκτώβριο – είναι ωραίος μήνας»

Νέο «Εντευκτήριο», με αφιέρωμα στη Λούλα Αναγνωστάκη

του Δημήτρη Αθηνάκη

πηγή: εφημερίδα Η Καθημερινή

«Αισθάνομαι από τη μια μεριά ότι δεν έχω κανένα προσόν, και αυτό πολύ αντικειμενικά. Κι από την άλλη, ότι είμαι κάτι πολύ σπουδαίο, αλλ’ αυτό το σπουδαίο βγαίνει από κάπου αλλού. Δηλαδή, δεν στηρίζεται ούτε στην καριέρα που έχω κάνει, ούτε στην εξυπνάδα, ούτε στην εξωτερική εμφάνιση, ούτε σε τίποτα. Είμαι κάτι άλλο. Αισθάνομαι ότι μέσα μου έχω κάτι σπουδαίο. Και γι’ αυτό προσβάλλομαι εύκολα. Δεν επιτρέπω στους άλλους να θίγουν αυτό που έχω μέσα μου». 

Αυτό είναι ένα απόσπασμα από μία συνέντευξη της Λούλας Αναγνωστάκη στον Γιώργο Ζεβελάκη, τον άνθρωπο-αρχείο των νεοελληνικών γραμμάτων που προλογίζει το νέο τεύχος του «Εντευκτηρίου», αφιερωμένου στη μεγάλη θεατρική συγγραφέα, που έφυγε από τη ζωή στις 8 Οκτωβρίου 2017 – «Θα πεθάνω τον Οκτώβριο», είχε πει στον Γιώργο Ζεβελάκη. «Γιατί;», της απάντησε εκείνος. «Είναι ωραίος μήνας».

Το αφιέρωμα, που συνοδεύεται από cd με την Αναγνωστάκη να διαβάζει τον μονόλογό της «Ο ουρανός κατακόκκινος», περιλαμβάνει κείμενα, μεταξύ άλλων, των Ζυράννας Ζατέλη, Μάρως Δούκα, Βίκτωρος Αρδίττη, Παύλου Μάτεσι, Ακη Δήμου, Σταμάτη Κραουνάκη, Ολιας Λαζαρίδου, Τάκη Σπετσιώτη και Μάνου Καρατζογιάννη, που αναδεικνύουν τη φημισμένη φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη, διά χειρός Σπύρου Στάβερη, που ο εκδότης Γιώργος Κορδομενίδης επέλεξε για εξώφυλλο. 

Οι σελίδες του «Εντευκτηρίου» είναι σελίδες αναφοράς για τον αναγνώστη που γοητεύθηκε από εκείνη που ζούσε «μόνο για τον Γιώργο (Χειμωνά)» και για να γράφει. Και για εκείνον που αποζητεί να μάθει για ποιον λόγο η σπουδαία Λούλα Αναγνωστάκη ήταν ένας τρόπος να βιογραφηθεί η Ελλάδα που αποζητούσε να μάθει τη ζωή έξω από τη ζωή, γυρεύοντας την ταυτότητά της ανάμεσα στα χαλάσματα του σπιτιού της και στον οδοστρωτήρα του μοντέρνου –και μοντερνιστικού– 20ού αιώνα. Η Λούλα Αναγνωστάκη ήταν εμείς. Κι όταν δεν το ήθελε καθόλου...

Δείτε στο βίντεο τη συνοπτική παρουσίαση του νέου τεύχους του περιοδικού Εντευκτήριο, με πολυσέλιδο αφιέρωμα στην εμβληματική θεατρική συγγραφέα Λούλα Αναγνωστάκη. Το τεύχος συνοδεύεται από cd στο οποίο η Αναγνωστάκη διαβάζει τον μονόλογό της Ο ουρανός κατακόκκινος. Πρόκειται για τη μοναδική διαθέσιμη ηχογράφηση της φωνής της, που την έκανε η ίδια σε φορητό κασετόφωνο.

Λούλα Αναγνωστάκη: ✝ 8.10.2017

Φωτό: Σπύρος Στάβερης

Σήμερα το πρωί πέθανε η Λούλα Αναγνωστάκη. Το Εντευκτήριο εκφράζει στον γιο της, συγγραφέα Θανάση Χειμωνά, τα θερμά του συλλυπητήρια. ― Γ.Κ.

Σύμφωνα με το βιογραφικό της που υπάρχει στη Βιβλιονέτ, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία του 1930 και ήταν μικρότερη αδελφή του ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη. Εμφανίστηκε στο θέατρο το 1965 με την τριλογία της Πόλης ("Η διανυκτέρευση", "Η πόλη", "Η παρέλαση"), που παρουσίασε σε ενιαία παράσταση στο Θέατρο Τέχνης ο Κάρολος Κουν. Το Φεβρουάριο του 1967 ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο το τρίπρακτο έργο της "Η συναναστροφή", σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τριβιζά. Ακολούθησαν: "Αντόνιο ή το Μήνυμα" (1972), "Η νίκη" (1978), "Η κασέτα" (1982), "Ο ήχος του όπλου" (1987), όλα από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν. Το 1990 ο θίασος Τζένης Καρέζη - Κώστα Καζάκου παρουσίασε το έργο "Διαμάντια και μπλουζ", σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου. Το 1995 ανέβηκε Το "Ταξίδι μακριά" από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή. Το 1998 το μονόπρακτο "Ο ουρανός κατακόκκινος" από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Βίκτορα Αρδίττη και το 2003 το έργο "Σ' εσάς που με ακούτε" από τη Νέα Σκηνή, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή.

Τα έργα της Λούλας Αναγνωστάκη έχουν επίσης παρουσιαστεί από Αθηναϊκούς θιάσους και Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα, καθώς και στο εξωτερικό (Γαλλία, Ιταλία, Αγγλία, Γερμανία, Κύπρο, Ισπανία, ΗΠΑ).

Δημιουργός μιας ιδιαίτερης γραφής, η Λούλα Αναγνωστάκη αποτύπωσε στα έργα της το εσωτερικό τοπίο του σύγχρονου Έλληνα και τις μεταβολές του υπό την επίδραση της Ιστορίας. Πραγματεύτηκε τα σημαντικότερα θέματα της μεταπολεμικής περιόδου στη χώρα μας, όπως το τραύμα, η ενοχή, η μοναξιά, η ήττα. Παρακολουθώντας την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας και μετά τη μεταπολίτευση, πραγματεύεται τον εγκλωβισμό των ανθρώπων και των κοινωνιών, τα αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου, τη μοναξιά, την έλλειψη επικοινωνίας και το αίσθημα ασφυξίας του ατόμου. Βαδίζει το δικό της δημιουργικό, μοναχικό δρόμο, επενδύοντας ιδιαιτέρως στη μουσική διάσταση του λόγου της, που ενισχύει τη δραματικότητα και την εμβέλειά του.

Παντρεύτηκε τον συγγραφέα και καθηγητή Ψυχιατρικής Γιώργο Χειμωνά και ήταν μητέρα του συγγραφέα Θανάση Χειμωνά.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2016) Η τριλογία της πόλης, Κάπα Εκδοτική

(2008) Θέατρο, Κέδρος

(2008) Θέατρο, Κέδρος

(2007) Θέατρο, Κέδρος

(2007) Θέατρο, Κέδρος

(2006) Ο ήχος της ζωής, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2003) Σ' εσάς που με ακούτε, Η Νέα Σκηνή

(1999) Η διανυκτέρευση. Η πόλη. Η παρέλαση, Κέδρος

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2016) Οι απέναντι, Πολύτροπον

(2015) Τα κείμενα των Φιλίππων, Κάπα Εκδοτική

(1991) Παρά δήμον ονείρων, Εκδόσεις Καστανιώτη

Εδώ μία συνέντευξή της στη Χρύσα Φωτοπούλου / Athens Voice.

Eδώ ένα απόσπασμα από την Παρέλαση, σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολάρι (2011).