Ένα βιβλίο στο κομοδίνο της Λένας Αγαθοπούλου

Francis Bacon, Blood on Pavement, 1988

Δημοσθένης Παπαμάρκος. Γκιακ: Διηγήματα. Αθήνα, Αντίποδες 2014, 128 σ.

Γκιακ στ’ αρβανίτικα σημαίνει αίμα, δεσμός αίματος, φόνος αντεκδίκησης, φυλή.  Εννιά τα διηγήματα του βιβλίου, ή μάλλον οκτώ, γιατί το πέμπτο, «Παραλογή», αποτελεί δημοτικό ποίημα που αφηγείται τη συνάντηση μιας νεαρής χήρας με τον Χάρο.

Αλλά η δικιά σου η καρδιά το χορτασμό δεν έχει

και το πρωί που ξύπνησες και πάλι επεινούσες

τον άντρα μου τον ακριβό λιανίζεις και τον τρώγεις

Σαν το σκυλί το άγριο που γνωριμιά δε δίνει

Μόνο χυμάει και δαγκά το χέρι που το θρέφει.

                                           (σ. 59)

Τα πρόσωπα των διηγημάτων κουβαλούν τα εγκλήματά τους, όσα διέπραξαν στη Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά και εγκλήματα αντεκδίκησης όταν επέστρεψαν από τον πόλεμο στο χωριό τους. Και στο χωριό δεν υπάρχει πια θέση για μερικούς απ’ αυτούς, όπως τον Αργύρη, που όταν τον ρωτάνε τι έγινε στον πόλεμο, λέει την αλήθεια, γι’ αυτό αναγκάζεται να φύγει στην Αμερική. Εκεί εξασκεί το επάγγελμα στο οποίο είναι ο καλύτερος: Να παραλύει μοσχάρια για σφαγή χτυπώντας τα «Με τη βαρειά κατευθείαν στο κούτελο, στο δοξαπατρί» (σ. 110).

Έκδηλη μεταμέλεια δεν υπάρχει γιατί τα κρίματα είναι πολύ βαριά.  Στο ερώτημα «πόσο αίμα αθώων έχεις χύσει παιδάκι μ’;», ο Αργύρης απαντάει «γι’ αυτό είναι το αίμα, πατέρα. Για να χύνεται» (σ. 115). «Αυτή είναι η αλήθεια όμως. Ούτε περηφανεύομαι ούτε ντρέπομαι» λέει ο Τακούλης (σ. 22), ενώ σε άλλο διήγημα ο αφηγητής δηλώνει: «Έχασα την πίστη μ’ κείθε πέρα. Έκαμα και είδα πράματα και κατάλαβα ότι οι χειρότεροι δαιμόνοι είναι οι ανθρώποι» (σ. 53).

Με γραφή λιτή σε αρβανίτικη διάλεκτο, ο μόλις 32 χρονών συγγραφέας μας προσφέρει μια συλλογή από σπαρακτικά διηγήματα, χωρίς έκδηλο σπαραγμό. «Κείθε πέρα στην Τουρκιά χίλιες μάνες καταριούνται τ’ όνομά μ’, ε, ας είσ’ είναι κι εδώ ακόμα μία» (σ. 116), λέει ο Αργύρης, ένας άνθρωπος σαν τους περισσότερους άλλους, που «ξέμαθαν να χαίρονται».

Άρχισα να διαβάζω το Γκιακ στο λεωφορείο. Κατέβηκα δύο στάσεις παρακάτω από το σπίτι μου, απορροφημένη από ένα διήγημα. Εξαιρετική γραφή. Περιμένω με ανυπομονησία  το επόμενο βιβλίο του Δημοσθένη Παπαμάρκου.

Σαν σήμερα, το 1909, γεννήθηκε ο ζωγράφος Φράνσις Μπέικον

Ο Φράνσις Μπέικον στο μετρό του Λονδίνου, στη γραμμή Πικαντίλι, το 1980

φωτογραφία: Johnny Stiletto

1909, 28 Οκτωβρίου. 

Γεννιέται στο Δουβλίνο από Εγγλέζους γονείς ο Φράνσις Μπέικον. Πατέρας του ο Έντ­ου­­αρντ Μπέικον· αυστραλιανής καταγωγής, πρώην λοχαγός, εργαζόταν ως εκπαιδευτής αλόγων για ιπποδρομίες, σε μια φάρμα. Μητέρα του η Ουίνι Φερθ, κληρονόμος γνωστής οικογένειας βιομηχάνων από το Σέφιλντ της Αγγλίας. Εξωστρεφής χαρακτήρας και διαφορετική από τον δύστροπο πατέρα του. Η ανατροφή του Φράνσις ανατίθεται στην Τσέσι Λάιτφουτ, η οποία θα παραμείνει κοντά του.

Eυκαιρία να "ανακαλύψτε" το αφιέρωμα στον Φράνσις Μπέικον, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 86 του Εντευκτηρίου, με τη φροντίδα του Κώστα Μαρίνου.

Το τεύχος αποστέλλεται με αντικαταβολή 12,00 ευρώ (περιλαμβάνονται έξοδα συσκευασίας και αποστολής). Πληροφορίες - παραγγελίες: entefkti@otenet.gr

Στη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του (28 Οκτωβρίου 2009), το «Εντευκτήριο» δημοσίευσε ένα εκτενές αφιέρωμα με αφηγηματικά (και όχι μόνο τεχνοκριτικά) κείμενα για τη ζωή και το έργο αυτού του σπουδαίου όσο και ιδιόρρυθμου εικαστικού δημιουργού, έκθεση του οποίου δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στην Ελλάδα ούτε κυκλοφορούν μονογραφίες ή άλλα βιβλία γι’ αυτόν (με την εξαίρεση ενός τομιδίου στη σειρά τέχνης της «Καθημερινής» και του φημισμένου βιβλίου με τις συνεντεύξεις του στον Ντέιβιντ Συλβέστερ, που επανεκδόθηκε πρόσφατα από την «Άγρα»).

Το αφιέρωμα φιλοδοξεί να παρουσιάσει τον ζωγράφο αλλά και τον άνθρωπο Μπέικον. Δύο όψεις ενός ατόμου που ρούφηξε τη ζωή και την αντιμετώπισε με θάρρος, κοίταξε τις πιο σκοτεινές γωνίες του μυαλού του και τις φώτισε, κάνοντας τους εφιάλτες του έργο. Όμως ταυτόχρονα, εικονοποίησε τους εφιάλτες και την απελπισία του ανθρώπου του 20ού αιώνα, του χαμένου μέσα στις αντιφάσεις του. 

Είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει ότι κάτω από το προσωπείο που του έχει φορέσει ο πολιτισμός ζει ένα άγριο θηρίο. Ακούει τα ουρλιαχτά του και τρομάζει καθώς συχνά νιώθει ότι οι δονήσεις του κακού μπορούν να τον παρασύρουν. Ο Μπέικον αφέθηκε και ακολούθησε το εντός του άγριο ζώο. Γύρισε φέρνοντας μαζί του καθρέφτες που τους έχουμε απέναντί μας, για να βλέπουμε το πρόσωπό μας όπως ακριβώς είναι.

Το εργαστήριό του

 Με τον εραστή του, John Edwards

Το αφιέρωμα επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος Κώστας Μαρίνος, ο οποίος επιπλέον συνέταξε μικρό όσο και σύντομο χρονολόγιο του Μπέικον, μετέφρασε τα περισσότερα από τα ξενόγλωσσα κείμενα και γράφει για τα κομβικά πρόσωπα της ζωής του μεγάλου ζωγράφου (φίλες και φίλους, εραστές κτλ.).