Ο «ευπώλητος» Πάουλο Κοέλιο αμφισβητεί τον Τζέιμς Τζόις

πηγή: REUTERS / www.tovima.gr

«Ο ''Οδυσσέας'' έκανε μεγάλο κακό στη λογοτεχνία, είναι σκέτο ύφος» δήλωσε

Εσείς πώς θα χαρακτηρίζατε τον «Οδυσσέα» του μεγάλου ιρλανδού μοντερνιστή συγγραφέα Τζέιμς Τζόις; Πιθανώς θα λέγατε ότι πρόκειται για το σπουδαιότερο μυθιστόρημα του 20ού αιώνα, πιθανώς και να το χαρακτηρίζατε ένα έργο-τομή στην ιστορία της λογοτεχνίας και της αισθητικής της.

Ωστόσο, ο συγγραφέας του πασίγνωστου «Αλχημιστή», Πάουλο Κοέλιο, πιστεύει ότι ο «Οδυσσέας» είναι – επί της ουσίας – ένα «tweet»! Έχουμε ομολογουμένως να κάνουμε με μια πολύ «μοντέρνα» λογοτεχνική προσέγγιση, με μια πολύ «μοντέρνα» κριτική (για να καταχραστούμε χονδροειδώς τον όρο), βουτηγμένη στο πνεύμα και τα μέσα της εποχής της.

Ο δημοφιλής βραζιλιάνος συγγραφέας δανείστηκε αυτόν τον όρο από το επίσης δημοφιλές «Twitter» (ελεύθερο κοινωνικό δίκτυο και υπηρεσία micro-blogging) όπου ο καθένας από εμάς μπορεί να «τιτιβίζει» ό,τι θέλει και οι άλλοι να τον «ακολουθούν» ή να τον αφήνουν να «τιτιβίζει» μόνος του.

Ο Πάουλο Κοέλιο βεβαίως δεν απειλείται από τη μοναξιά. Έχει φανατικούς φίλους μέχρι και στην πρωτεύουσα της Μογγολίας Ουλάν Μπατόρ, όπως λέει ο ίδιος. Σε λίγο καιρό, υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 15 εκατομμύρια χρήστες των κοινωνικών δικτύων θα τον (παρ)ακολουθούν.

«Το Twitter είναι το μπαρ μου. Κάθομαι στην μπάρα κι ακούω τις συζητήσεις, παρακινώ τους άλλους, νιώθω την ατμόσφαιρα» είπε στην εφημερίδα «Folha de S.Paulo» της πατρίδας του, με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα «Manuscrito Encontrado em Accra» που καταπιάνεται με την κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από τους Σταυροφόρους (1099).

«Είναι δικτυωμένος 24 ώρες το 24ωρο, και έχει γίνει ένα ψηφιακός αγωνιστής, παρακάμπτοντας κάθε είδους μεσάζοντα. Μιλάει απευθείας στους αναγνώστες του» που είναι, αντικειμενικά μιλώντας, πάρα πολλοί. Ο Κοέλιο έχει πουλήσει περισσότερα από 115 εκατομμύρια αντίτυπα των βιβλίων του σε περισσότερες από 160 χώρες.
Δεδομένου μάλιστα ότι είναι υπέρμαχος της διαδικτυακής «πειρατείας» μπορεί να χάσουμε και το μέτρημα. Το 2009 του απονεμήθηκε το Βραβείο Γκίνες για τον πιο πολυμεταφρασμένο συγγραφέα στον κόσμο για το βιβλίο στο οποίο το σύμπαν σκαρώνει συνωμοσίες…

Ο «ένοχος» Τζέιμς Τζόις

Ο Πάουλο Κοέλιο δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι «σήμερα οι συγγραφείς θέλουν να εντυπωσιάζουν τους άλλους συγγραφείς». Πριν όμως προλάβει κάποιος να του αντιτείνει ότι αυτό συνέβαινε ανέκαθεν, ο ίδιος ρίχνει το ανάθεμα στον ένοχο. «Ένα από τα βιβλία που προκάλεσαν μεγάλο κακό στη λογοτεχνία ήταν ο “Οδυσσέας” του Τζέιμς Τζόις - που είναι σκέτο ύφος. Δεν υπάρχει τίποτα εκεί πέρα. Απογυμνωμένος, ο “Οδυσσέας” είναι ένα tweet» είπε ο συγγραφέας, επικρίνοντας τους συγγραφείς που θέλησαν να καταξιωθούν μέσω της «φόρμας» και όχι του «περιεχομένου».

Συμπλήρωσε δε ότι η δική του επιτυχία οφείλεται στο γεγονός ότι είναι «ένας μοντέρνος συγγραφέας, παρά τα όσα λένε οι κριτικοί». Αυτό δεν σημαίνει, είπε, ότι το γράψιμό του είναι πειραματικό, κάθε άλλο, «είμαι μοντέρνος επειδή κάνω το δύσκολο να φαίνεται εύκολο, κι επομένως μπορώ να επικοινωνήσω μ' ολόκληρο τον κόσμο» τόνισε ο Κοέλιο.

Άλλωστε τα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει. «Κάποτε οι κριτικοί μπορούσαν να καταστρέψουν μια ταινία ή ένα βιβλίο, κι αυτό επηρέαζε άμεσα το κοινό. Στις μέρες μας, η σχέση αυτή έχει γίνει πιο οριζόντια, η προώθηση “από στόμα σε στόμα” έχει μεγαλύτερη δύναμη». Σ’ αυτό δύσκολα θα διαφωνήσει κάποιος μαζί του.

Όπως όλοι καταλαβαίνουμε η έννοια «μοντερνισμός» για τον Πάουλο Κοέλιο είναι ταυτόσημη με κάτι σαν τη μόδα και δεν έχει καμία σχέση με τις τομές στην ιστορία της λογοτεχνίας και της αισθητικής της. Επίσης, πώς να εξηγήσει κανείς στον συμπαθή κατά τ’ άλλα συγγραφέα ότι ο Τζόις χαρακτηρίστηκε μοντερνιστής – όταν ακόμα δεν υπήρχε το «Twitter» βεβαίως – επειδή ακριβώς, για να παρακολουθήσουμε τη λογική του, έκανε το αντίθετο: έκανε το εύκολο να φαίνεται δύσκολο;

Μα το ύφος δεν είναι ακριβώς αυτό που κάνει μια ημέρα από τη ζωή του Λεοπόλδου Μπλουμ ξεχωριστή;

Εν πάση περιπτώσει, ο γάλλος συγγραφέας Λουί Φερντινάν Σελίν είχε δώσει κάποτε μια απάντηση αρκετά ικανοποιητική όταν τον ρώτησαν σχετικώς. «Πουλάω ύφος», έλεγε, «αν θέλετε μονάχα ιστορίες να πάτε στο αστυνομικό τμήμα». Είναι μια φράση που θα συνιστούσε μια ωραία απάντηση στον Κοέλιο μέσω του «Τwitter».

Ο «μάγος της λογοτεχνίας», όπως αυτοχαρακτηρίζεται χαριτολογώντας στο δημοσίευμα, παρουσιάστηκε και αδιάβαστος και αμετροεπής. Για το δεύτερο πιθανώς να ευθύνονται τα πολλά «τιτιβίσματα».