Tου Γιώργου Κορδομενίδη*
πηγή: www.kathimerini.gr
Ζωές στην κόψη του ξυραφιού
και στις μυλόπετρες της Ιστορίας
ΝΟΡΑ ΠΥΛΟΡΩΦ-ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ
Η ανάσα στο σβέρκο
εκδ. Ψυχογιός - 488 σελ.
Η Νόρα Πυλόρωφ-Προκοπίου έχει πολύχρονη παρουσία στα γράμματα: υπήρξε η βασική μεταφράστρια του λογοτεχνικού περιοδικού «Αουσμπλίκε» (Ausblicke, Θεσσαλονίκη 1970-1979), για λογαριασμό του οποίου πρωτοπαρουσίασε στην Ελλάδα συγγραφείς όπως ο Χάντκε, ο Μπέρνχαρντ και ο Εντσεσμπέργκερ αλλά και δεκάδες άλλους γερμανόφωνους, νέους τότε, λογοτέχνες. Εχει επίσης στο ενεργητικό της τη μετάφραση από τα γερμανικά τριών λογοτεχνικών βιβλίων και μιας ανθολογίας Γερμανών ποιητών. Ωστόσο, η ίδια πρωτοεμφανίστηκε ως συγγραφέας μόλις το 2004, με μια μικρή συλλογή διηγημάτων («Καθρέφτες θαμποί: Τέσσερις ιστορίες και μια αληθινή», εκδ. Ιανός), που τράβηξε με την ποιότητά της την προσοχή των αναγνωστών.
Τα δύο μυθιστορήματα που εξέδωσε έκτοτε δικαιώνουν τις προσδοκίες που καλλιέργησαν τα μικρά, πρώτα της πεζά και την καθιερώνουν ως πεζογράφο που μπορεί να εξελίσσεται από βιβλίο σε βιβλίο και να φτάνει σε νέα, κάθε φορά, επιτεύγματα.
Διά στόματος γυναικών«Το διαμαντένιο Αλφα» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2008) αφηγείται την ιστορία τεσσάρων γενεών μιας οικογένειας στη Θεσσαλονίκη, στα διαρκώς ταραγμένα χρόνια από τους βαλκανικούς πολέμους μέχρι και τη δικτατορία του 1967. Πρόκειται για ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα, με σταθερά πρωτοπρόσωπη αφήγηση και πάντοτε διά στόματος των γυναικών της οικογένειας, στο οποίο συνυπάρχουν η παραβατικότητα με την ανθρωπιά, η έλλειψη ήθους με τον αλτρουισμό, οι κοσμικές εκδηλώσεις των αστών με τους τόπους εξορίας των αριστερών.
Η χαρακτηριστική άνεση με την οποία κινήθηκε η Πυλόρωφ, στο πρώτο της μυθιστόρημα, μέσα στον χρόνο για πάνω από μισό αιώνα γίνεται περισσότερο αισθητή στο πρόσφατο βιβλίο της, όπου η αφήγηση από το «εδώ» (Αθήνα και Χανιά, Θεσσαλονίκη, Δράμα, Κάιρο) και το «τώρα» (μέσα δεκαετίας του ’60 μέχρι τέλη δεκαετίας του ’70) παλινδρομεί με επιτυχία μέχρι τον εργατικό Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη και τον ισπανικό εμφύλιο (1936-1939), τα Χανιά της αντίστασης κατά των ναζί, τη μετακατοχική και μετεμφυλιακή Δράμα και πάλι την Ισπανία μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο, για να φτάσει με ένα γιγαντιαίο φλας-μπακ στην Αίγυπτο των Φαραώ του 14ου αι. π. Χ.
Στο επίκεντρο της αφήγησης
βρίσκεται ένα αντρόγυνο με τους ανιόντες του: ο Μηνάς, αρχαιολόγος,
γόνος πλούσιας κρητικής οικογένειας, με μητέρα αυταρχική και ξιπασμένη,
και πατέρα πρώην βοσκό και αντάρτη κατά των Γερμανών στα βουνά, τώρα
όμως συμβιβασμένο σύζυγο· και η Λόη, από φτωχοχώρι της Δράμας, με πατέρα
αγωνιστή της Αριστεράς, εθελοντή στις Διεθνείς Ταξιαρχίες του ισπανικού
εμφυλίου, πρόσφυγα στο Βατούμ και κατόπιν εκτοπισμένο από το ελληνικό
κράτος, μπουζουξή το επάγγελμα, νυν αλκοολικό και βίαιο εις βάρος των
παιδιών του και της γυναίκας του – μιας γυναίκας υποταγμένης, που
αναγκάζεται να δουλεύει σαν σκυλί για να ζήσει την οικογένειά της.
Αρτια δομημένοι ήρωεςΗ σχεδόν αρχετυπική αντιζηλία πεθεράς-νύφης, μια ανασκαφή με απροσδοκήτως εντυπωσιακά ευρήματα, η ξαφνική δόξα, η δυσλειτουργική οικογένεια της Λόης, η εξέλιξή της σε συγγραφέα μπεστ-σέλερ, ένα καλά κρυμμένο μυστικό του πατέρα της από τα χρόνια στην Ισπανία, οι περιστασιακές εξωσυζυγικές «αταξίες» του άντρα της και -κυρίως- της ίδιας κι ένας μεγάλος όσο και μοιραίος απελευθερωτικός έρωτας στο πρόσωπο του Αιγύπτιου αρχαιολόγου-συνεργάτη του Μηνά σχηματίζουν τον καλά πλεγμένο -σύνθετο όσο και ευκρινή- καμβά της αφήγησης. Οπου πάντως ο πρωταγωνιστικός ρόλος παραχωρείται πρωτίστως στη Λόη (με το τραυματικό παρελθόν και το προβληματικό παρόν, το ατέρμονο παιχνίδι της με τη φωτιά και τη συναισθηματική της ενηλικίωση σε χρονικό διάστημα μόλις μερικών χρόνων – μια ζωή μανική, με την «ανάσα στο σβέρκο» του τίτλου άλλοτε ως φόβο, άλλοτε ως ερωτική επιθυμία και άλλοτε ως προειδοποίηση για επερχόμενα δεινά) και δευτερευόντως στον αμφίσημο πατέρα της.
Ηρωες άρτια δομημένοι και ψυχολογημένοι, ταλαίπωροι από οριακά βιώματα και από το άλεσμά τους στις μυλόπετρες της Ιστορίας του ευρωπαϊκού 20ού αιώνα, αλλά και διαπροσωπικές σχέσεις πολύπλοκες, φωτίζονται από τη συγγραφέα με εύστοχες κλιμακώσεις και αποδίδονται με λόγο καταιγιστικό, χυμώδη, κατά τόπους μάλιστα ακόμη και φιλήδονο.
Η «Ανάσα στο σβέρκο» (που, απ’ όσο ξέρω, αξιοποιεί για πρώτη φορά μυθιστορηματικά τη συμμετοχή Ελλήνων στον ισπανικό εμφύλιο), τόσο με τη βασική, τραγική ιστορία έρωτα και πάθους που αφηγείται όσο και με τις καλά τεκμηριωμένες τομές που επιχειρεί σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, είναι ένα πολυπρισματικό μυθιστόρημα που κρατάει όμηρο τον αναγνώστη μέχρι την τελευταία, κοφτερή σαν λεπίδι, παράγραφό του.
* Ο κ. Γιώργος Κορδομενίδης διευθύνει το «Εντευκτήριο» (περιοδικό, εκδόσεις, εκδηλώσεις)
πηγή: www.kathimerini.gr
Ζωές στην κόψη του ξυραφιού
και στις μυλόπετρες της Ιστορίας
ΝΟΡΑ ΠΥΛΟΡΩΦ-ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ
Η ανάσα στο σβέρκο
εκδ. Ψυχογιός - 488 σελ.
Η Νόρα Πυλόρωφ-Προκοπίου έχει πολύχρονη παρουσία στα γράμματα: υπήρξε η βασική μεταφράστρια του λογοτεχνικού περιοδικού «Αουσμπλίκε» (Ausblicke, Θεσσαλονίκη 1970-1979), για λογαριασμό του οποίου πρωτοπαρουσίασε στην Ελλάδα συγγραφείς όπως ο Χάντκε, ο Μπέρνχαρντ και ο Εντσεσμπέργκερ αλλά και δεκάδες άλλους γερμανόφωνους, νέους τότε, λογοτέχνες. Εχει επίσης στο ενεργητικό της τη μετάφραση από τα γερμανικά τριών λογοτεχνικών βιβλίων και μιας ανθολογίας Γερμανών ποιητών. Ωστόσο, η ίδια πρωτοεμφανίστηκε ως συγγραφέας μόλις το 2004, με μια μικρή συλλογή διηγημάτων («Καθρέφτες θαμποί: Τέσσερις ιστορίες και μια αληθινή», εκδ. Ιανός), που τράβηξε με την ποιότητά της την προσοχή των αναγνωστών.
Τα δύο μυθιστορήματα που εξέδωσε έκτοτε δικαιώνουν τις προσδοκίες που καλλιέργησαν τα μικρά, πρώτα της πεζά και την καθιερώνουν ως πεζογράφο που μπορεί να εξελίσσεται από βιβλίο σε βιβλίο και να φτάνει σε νέα, κάθε φορά, επιτεύγματα.
Διά στόματος γυναικών«Το διαμαντένιο Αλφα» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2008) αφηγείται την ιστορία τεσσάρων γενεών μιας οικογένειας στη Θεσσαλονίκη, στα διαρκώς ταραγμένα χρόνια από τους βαλκανικούς πολέμους μέχρι και τη δικτατορία του 1967. Πρόκειται για ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα, με σταθερά πρωτοπρόσωπη αφήγηση και πάντοτε διά στόματος των γυναικών της οικογένειας, στο οποίο συνυπάρχουν η παραβατικότητα με την ανθρωπιά, η έλλειψη ήθους με τον αλτρουισμό, οι κοσμικές εκδηλώσεις των αστών με τους τόπους εξορίας των αριστερών.
Η χαρακτηριστική άνεση με την οποία κινήθηκε η Πυλόρωφ, στο πρώτο της μυθιστόρημα, μέσα στον χρόνο για πάνω από μισό αιώνα γίνεται περισσότερο αισθητή στο πρόσφατο βιβλίο της, όπου η αφήγηση από το «εδώ» (Αθήνα και Χανιά, Θεσσαλονίκη, Δράμα, Κάιρο) και το «τώρα» (μέσα δεκαετίας του ’60 μέχρι τέλη δεκαετίας του ’70) παλινδρομεί με επιτυχία μέχρι τον εργατικό Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη και τον ισπανικό εμφύλιο (1936-1939), τα Χανιά της αντίστασης κατά των ναζί, τη μετακατοχική και μετεμφυλιακή Δράμα και πάλι την Ισπανία μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο, για να φτάσει με ένα γιγαντιαίο φλας-μπακ στην Αίγυπτο των Φαραώ του 14ου αι. π. Χ.
Παρέλαση
μελών των Διεθνών Ταξιαρχιών στη Βαρκελώνη, Οκτώβριος 1938
(από το «Corresponsales en la Guerra
de España, Instituto Cervantes και Fundaciόn Pablo Iglesias, 2006)
Αρτια δομημένοι ήρωεςΗ σχεδόν αρχετυπική αντιζηλία πεθεράς-νύφης, μια ανασκαφή με απροσδοκήτως εντυπωσιακά ευρήματα, η ξαφνική δόξα, η δυσλειτουργική οικογένεια της Λόης, η εξέλιξή της σε συγγραφέα μπεστ-σέλερ, ένα καλά κρυμμένο μυστικό του πατέρα της από τα χρόνια στην Ισπανία, οι περιστασιακές εξωσυζυγικές «αταξίες» του άντρα της και -κυρίως- της ίδιας κι ένας μεγάλος όσο και μοιραίος απελευθερωτικός έρωτας στο πρόσωπο του Αιγύπτιου αρχαιολόγου-συνεργάτη του Μηνά σχηματίζουν τον καλά πλεγμένο -σύνθετο όσο και ευκρινή- καμβά της αφήγησης. Οπου πάντως ο πρωταγωνιστικός ρόλος παραχωρείται πρωτίστως στη Λόη (με το τραυματικό παρελθόν και το προβληματικό παρόν, το ατέρμονο παιχνίδι της με τη φωτιά και τη συναισθηματική της ενηλικίωση σε χρονικό διάστημα μόλις μερικών χρόνων – μια ζωή μανική, με την «ανάσα στο σβέρκο» του τίτλου άλλοτε ως φόβο, άλλοτε ως ερωτική επιθυμία και άλλοτε ως προειδοποίηση για επερχόμενα δεινά) και δευτερευόντως στον αμφίσημο πατέρα της.
Ηρωες άρτια δομημένοι και ψυχολογημένοι, ταλαίπωροι από οριακά βιώματα και από το άλεσμά τους στις μυλόπετρες της Ιστορίας του ευρωπαϊκού 20ού αιώνα, αλλά και διαπροσωπικές σχέσεις πολύπλοκες, φωτίζονται από τη συγγραφέα με εύστοχες κλιμακώσεις και αποδίδονται με λόγο καταιγιστικό, χυμώδη, κατά τόπους μάλιστα ακόμη και φιλήδονο.
Η «Ανάσα στο σβέρκο» (που, απ’ όσο ξέρω, αξιοποιεί για πρώτη φορά μυθιστορηματικά τη συμμετοχή Ελλήνων στον ισπανικό εμφύλιο), τόσο με τη βασική, τραγική ιστορία έρωτα και πάθους που αφηγείται όσο και με τις καλά τεκμηριωμένες τομές που επιχειρεί σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, είναι ένα πολυπρισματικό μυθιστόρημα που κρατάει όμηρο τον αναγνώστη μέχρι την τελευταία, κοφτερή σαν λεπίδι, παράγραφό του.
* Ο κ. Γιώργος Κορδομενίδης διευθύνει το «Εντευκτήριο» (περιοδικό, εκδόσεις, εκδηλώσεις)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου