του Λάμπρου Σκουζάκη
πηγή: pandoxeio.com
Σ’ ένα επόμενο καλοκαίρι, σε άλλο σπίτι και άλλον «πλου», η αφηγηματική επιχείρηση δοκιμάζεται πάνω στον δεσμό δυο ανθρώπων με τις «ασύμβατες» ιδιότητες του εικοσιεφτάχρονου γιου και του πενηντάχρονου αδελφικού φίλου ενός επαγγελματία των ακινήτων. Όμως ο έρωτας είναι ασύμβατος με κάθε συζήτηση περί ασυμβατότητας· και ο κατανικημένος από έρωτα ήρωας δοκιμάζει κι αυτός την αλκοολική καταβύθιση, συνήθως υπό το ημίφως φωτιστικών σχήματος πεταλούδας: «Συνέχισα να πίνω όλο εκείνο το απόγευμα. Αργά, αθόρυβα, ήσυχα. Σα να είχα μεγαλώσει σε καπηλειό. Σιγά – σιγά, στο κεφάλι μου άρχισε να παίζει μια ολόκληρη φιλαρμονική. Στην αρχή άκουγα μόνο τα έγχορδα. Από το τέταρτο ποτήρι και κάτω, άρχισα ν’ ακούω τα πνευστά. Λίγο πριν το μπουκάλι αδειάσει, μπήκα στο παιχνίδι και τα κρουστά. Ενδιαμέσως βόμβιζαν επικίνδυνα. Το ένα από τα δυο αναμμένα αμπαζούρ έσβησε και η πεταλούδα βρέθηκε να σπαρταράει στο στήθος μου. Σηκώθηκα να την τινάξω αλλά ξανακάθισα αμέσως. Είχα μεθύσει άγρια, αυτό όμως δεν έπρεπε να το μάθει ο οικοδεσπότης μου. Η πεταλούδα ας τα έβγαζε πέρα μόνη της.» [σ. 16 – 17]
Σε αυτή την σχέση ο φόβος εξακολουθεί να είναι παρών· και αν στην προηγούμενη καθυστέρησε κατά δυο χρόνια την προσωπική γνωριμία των εραστών παρά την άμεση συμβίωσή τους, τώρα προκαλεί μούδιασμα. Είναι όμως ένας άλλος φόβος, κινητήριος, συμβατός με την φράση του Πεσόα «ό,τι μέσα μου αισθάνεται πρέπει να σκέφτεται». Η σκέψη επινοεί τρόπους να διαρκέσει η αίσθηση του Αντώνη Ευμοιρίδη, του καταχωρημένου ως τρίτου άντρα της ζωής του· τι άλλο μπορεί να αποστάξει την ουσία μιας ερωτικής σχέσης από την εναπομείνασα αίσθηση; Άλλωστε στα ενδιάμεσα μας ενημερώνει πως η ιστορία του στερείται δραματικών κορυφώσεων, πως είχε δράσεις υπόγειες «σαν ενδοφλέβια ένεση», πρόσωπα σκιώδη, συμπεριφορές υπαινικτικές, και λόγια χαμηλόφωνα, σε αντίθεση με τις συναρπαστικά φλύαρες, όπως τις χαρακτηρίζει, σιωπές…
Έτσι πήγε. Ώρες. Απογεύματα. Βράδια. Έχετε δει τον Βούδα που παρατηρεί ένα κερί του Ναμ Τζουν Πάικ; Ένα αναμμένο κερί καίει μπροστά σε μια κάμερα που το κινηματογραφεί και το προβάλλει σε μια μικρή συσκευή τηλεόρασης. Απέναντι στη συσκευή, ένας μικρός αγαλματένιος Βούδας είναι προσηλωμένος στη φλόγα του κελιού που αυξάνει ή ελαττώνεται, δυναμώνει ή τρεμοσβήνει. […] Αν πάλι βάλετε στη θέση του Βούδα τον Ευμοιρίδη και στη θέση της φλόγας εμένα, θα έχετε μια ακριβή εικόνα των συναντήσεών μας. [σ. 23]
Και καθώς ο απέναντι εραστής παραμένει κρυπτικός, δαιδαλώδης και δυσανάγνωστος, ο αφηγητής – σκηνοθέτης πια των αφανών όψεων των άλλων, αδυνατεί να αντισταθεί «στην περίπτωση ενός ανθρώπου του οποίου και η παραμικρή κίνηση, επιδεχόμενη πλήθος ερμηνειών, συνιστούσε ένα μικρό και απαραβίαστο σύμπαν». Η απόλυτη υποκειμενικότητα της διήγησης επιβεβαιώνεται οριστικά. Άλλωστε και ο τίτλος, που μοιάζει να ειρωνεύεται τυπικές φράσεις και κλισέ, δεν παραπέμπει παρά στο οινόπνευμα που καθώς αδειάζει το μπουκάλι μετράει τον κοινό ερωτικό χρόνο σαν κλεψύδρα, προτού ολοκληρωθεί και αναλάβουν οι λέξεις. Η νουβέλα του Δήμου πρωτοδημοσιεύτηκε σε τεύχος του Εντευκτηρίου και προστίθεται στην σειρά των ιδιαίτερων κειμένων και των καλαίσθητων εκδόσεων του περιοδικού.
πηγή: pandoxeio.com
Αφού λοιπόν τίμησε Και την Ιουλιέττα (άνευ Ρωμαίου στον τίτλο), ταξίδεψε για ένα βράδυ την Μαργαρίτα Γκωτιέ, οργάνωσε δείπνο στης Ιοκάστης, ενορχήστρωσε και άλλες Ποπ Οικογενειακές Ιστορίες, ζήτησε να Ακούγεται η Σιωπή και να αναζητιέται το Αίμα που Μαράθηκε, αφού με δυο λόγια χώρεσε την νεοελληνική πραγματικότητα σε διαλόγους και σκηνικές πράξεις, ο Άκης Δήμου επιχειρεί μιαν άλλου είδους πύκνωση: τόσο μυθοπλαστική όσο και βαθύτατα εσωτερική.
Η ιστορία του αφηγητή πλέει εν μέσω Ιουλίου, του σεσημασμένου μήνα «των σκοτεινών προφητειών» και μιας «αδιευκρίνιστης άφιξης», στα αβέβαια νερά του άστεως, «με το καρυδότσουφλό» του «δεμένο και το δυάρι αιχμάλωτο μιας εκνευριστικής άπνοιας», με την Πατρίτσια Χάισμιθ στο κομοδίνο και τους Συλβάνα Μαγκάνο και Ντερκ Μπόγκαρντ στις εικόνες, αλλά τι πλοήγηση να προσφέρουν αυτοί, παρεκτός ίσως από τον Θάνατο στη Βενετία τους – στην δική του ο καθένας. Θα είναι όμως μια ιστορία διαφεύγουσα και αβέβαιη, αφού και η δική του μνήμη και αφήγηση υπονομεύονται, μπορεί δε και να εξωραΐζονται «για να σωθεί εκείνος που θυμάται». Άλλωστε όπως κάθε αφηγητής, έτσι κι αυτός «θα μπορούσε να ξηλώσει το τσιτάκι εκείνων των ημερών και να το ράψει απ’ την αρχή φιγουρίνι». Αν δεν οργιάζει η πραγματικότητα, τι νόημα έχουν τα χοροπηδήματα της φαντασίας; Και τι αξία έχει μια αφήγηση ανειλικρινής;
Σ’ ένα επόμενο καλοκαίρι, σε άλλο σπίτι και άλλον «πλου», η αφηγηματική επιχείρηση δοκιμάζεται πάνω στον δεσμό δυο ανθρώπων με τις «ασύμβατες» ιδιότητες του εικοσιεφτάχρονου γιου και του πενηντάχρονου αδελφικού φίλου ενός επαγγελματία των ακινήτων. Όμως ο έρωτας είναι ασύμβατος με κάθε συζήτηση περί ασυμβατότητας· και ο κατανικημένος από έρωτα ήρωας δοκιμάζει κι αυτός την αλκοολική καταβύθιση, συνήθως υπό το ημίφως φωτιστικών σχήματος πεταλούδας: «Συνέχισα να πίνω όλο εκείνο το απόγευμα. Αργά, αθόρυβα, ήσυχα. Σα να είχα μεγαλώσει σε καπηλειό. Σιγά – σιγά, στο κεφάλι μου άρχισε να παίζει μια ολόκληρη φιλαρμονική. Στην αρχή άκουγα μόνο τα έγχορδα. Από το τέταρτο ποτήρι και κάτω, άρχισα ν’ ακούω τα πνευστά. Λίγο πριν το μπουκάλι αδειάσει, μπήκα στο παιχνίδι και τα κρουστά. Ενδιαμέσως βόμβιζαν επικίνδυνα. Το ένα από τα δυο αναμμένα αμπαζούρ έσβησε και η πεταλούδα βρέθηκε να σπαρταράει στο στήθος μου. Σηκώθηκα να την τινάξω αλλά ξανακάθισα αμέσως. Είχα μεθύσει άγρια, αυτό όμως δεν έπρεπε να το μάθει ο οικοδεσπότης μου. Η πεταλούδα ας τα έβγαζε πέρα μόνη της.» [σ. 16 – 17]
Σε αυτή την σχέση ο φόβος εξακολουθεί να είναι παρών· και αν στην προηγούμενη καθυστέρησε κατά δυο χρόνια την προσωπική γνωριμία των εραστών παρά την άμεση συμβίωσή τους, τώρα προκαλεί μούδιασμα. Είναι όμως ένας άλλος φόβος, κινητήριος, συμβατός με την φράση του Πεσόα «ό,τι μέσα μου αισθάνεται πρέπει να σκέφτεται». Η σκέψη επινοεί τρόπους να διαρκέσει η αίσθηση του Αντώνη Ευμοιρίδη, του καταχωρημένου ως τρίτου άντρα της ζωής του· τι άλλο μπορεί να αποστάξει την ουσία μιας ερωτικής σχέσης από την εναπομείνασα αίσθηση; Άλλωστε στα ενδιάμεσα μας ενημερώνει πως η ιστορία του στερείται δραματικών κορυφώσεων, πως είχε δράσεις υπόγειες «σαν ενδοφλέβια ένεση», πρόσωπα σκιώδη, συμπεριφορές υπαινικτικές, και λόγια χαμηλόφωνα, σε αντίθεση με τις συναρπαστικά φλύαρες, όπως τις χαρακτηρίζει, σιωπές…
Έτσι πήγε. Ώρες. Απογεύματα. Βράδια. Έχετε δει τον Βούδα που παρατηρεί ένα κερί του Ναμ Τζουν Πάικ; Ένα αναμμένο κερί καίει μπροστά σε μια κάμερα που το κινηματογραφεί και το προβάλλει σε μια μικρή συσκευή τηλεόρασης. Απέναντι στη συσκευή, ένας μικρός αγαλματένιος Βούδας είναι προσηλωμένος στη φλόγα του κελιού που αυξάνει ή ελαττώνεται, δυναμώνει ή τρεμοσβήνει. […] Αν πάλι βάλετε στη θέση του Βούδα τον Ευμοιρίδη και στη θέση της φλόγας εμένα, θα έχετε μια ακριβή εικόνα των συναντήσεών μας. [σ. 23]
Ίσως αυτή να είναι η τυπολογία της μοντέρνας ερωτικής σχέσης: απόρρητη και υπόρρητη· πιθανώς έτσι να είναι η παθολογία της σήμερα: βραδύκαυστη και υπόγεια. Ίσως πάλι αυτή να είναι η σύγχρονη νεοελληνική ερωτογραφία: δεν περιγράφεται πια το πάθος αλλά το ξεθύμασμά του (ή η απουσία του), όχι η ερωτική πράξη αλλά τα ψυχικά της αποτυπώματα, ούτε η θεαματική έναρξη της σχέσης αλλά ένα σχεδόν ανεπαίσθητο, σβηστό τέλος. Στον λογοτέχνη δεν μένει να αποδώσει τίποτα περισσότερο από το έγκαυμα, τον απόηχο, το απομεινάρι του έρωτα. Όσο για τον αναγν
ώστη, το δράμα που επιθυμεί να διαβάσει θα το γράψει μόνος του, διατρέχοντας τις σελίδες, όπως μας ενθαρρύνει ο αφηγητής. Αν μάλιστα χρειαστεί μια σφαιρικότερη άποψη, πρέπει να αναζητήσει τον έτερο πόλο και την δική του εκδοχή και, τέλος, να μην παραλείψει να ενημερώσει τον παθόντα για τις λέξεις και τις παύσεις εκείνου. Άλλο ένα δείγμα των συγγραφικών ορίων λοιπόν: ο λογοτέχνης ζητά την συνδρομή του αναγνώστη του.
ώστη, το δράμα που επιθυμεί να διαβάσει θα το γράψει μόνος του, διατρέχοντας τις σελίδες, όπως μας ενθαρρύνει ο αφηγητής. Αν μάλιστα χρειαστεί μια σφαιρικότερη άποψη, πρέπει να αναζητήσει τον έτερο πόλο και την δική του εκδοχή και, τέλος, να μην παραλείψει να ενημερώσει τον παθόντα για τις λέξεις και τις παύσεις εκείνου. Άλλο ένα δείγμα των συγγραφικών ορίων λοιπόν: ο λογοτέχνης ζητά την συνδρομή του αναγνώστη του.
Με γοητεύει να φαντάζομαι τους ανθρώπους που συναντώ σε στιγμές που δεν θα μπορούσαν να φανταστούν ποτέ οι ίδιοι τον εαυτό τους. Δεν είναι αυθαίρετη μια τέτοια στάση, αντιθέτως. Είναι απολύτως νόμιμη καθώς την υπαγορεύει – σχεδόν την επιβάλλει – η μονοσήμαντη συμπεριφορά τους, το ένα και μοναδικό τους πρόσωπο, η έλλειψη αμφισημίας στις κινήσεις τους, η απουσία υπαινιγμών στα λόγια τους, ο αποκλεισμός του αιφνιδιασμού και της δυνατότητας ανατροπής της πρώτης εντύπωσης. Αναγκάζομαι να φανταστώ τους ανθρώπους, είμαι υποχρεωμένος να τους φαντάζομαι, οι ίδιοι με υποχρεώνουν. [σ. 27]
Και καθώς ο απέναντι εραστής παραμένει κρυπτικός, δαιδαλώδης και δυσανάγνωστος, ο αφηγητής – σκηνοθέτης πια των αφανών όψεων των άλλων, αδυνατεί να αντισταθεί «στην περίπτωση ενός ανθρώπου του οποίου και η παραμικρή κίνηση, επιδεχόμενη πλήθος ερμηνειών, συνιστούσε ένα μικρό και απαραβίαστο σύμπαν». Η απόλυτη υποκειμενικότητα της διήγησης επιβεβαιώνεται οριστικά. Άλλωστε και ο τίτλος, που μοιάζει να ειρωνεύεται τυπικές φράσεις και κλισέ, δεν παραπέμπει παρά στο οινόπνευμα που καθώς αδειάζει το μπουκάλι μετράει τον κοινό ερωτικό χρόνο σαν κλεψύδρα, προτού ολοκληρωθεί και αναλάβουν οι λέξεις. Η νουβέλα του Δήμου πρωτοδημοσιεύτηκε σε τεύχος του Εντευκτηρίου και προστίθεται στην σειρά των ιδιαίτερων κειμένων και των καλαίσθητων εκδόσεων του περιοδικού.
Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 2010, 30 σελ.
Υπό δημοσίευση: Περιοδικό Εντευκτήριο, τεύχος 100 (Ιανουάριος-Απρίλιος 2013). Στις εικόνες έργα των Raphael Perez, Nam June Paik, Eddy Varekamp και Miguel Ángel Eugui.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου