Με βασάνιζε η αποχή από τις ηδονές

του Γιάννη Στάμου

πηγή: www.enet.gr (εφημ. Ελευθεροτυπία)

Η Τριανδρία του Τριουμβιράτου
Εν τη καμίνω παίδες τρεις
(Τρία παιδιά μιας νυκτός της Ιδουμαίας)
Λέων Τολστόι
Σίγκμουντ Φρόυντ
Ανδρέας Μπρετόν
Τριουμβιράτον αγλαόν
Τριουμβιράτον μέσα μου
και εις τους αιώνας

Το παραπάνω ποίημα είχε σκοπό να αφιερώσει ο Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975) στο στενό φίλο του Δημήτρη Καλοκύρη, όπως αποκάλυψε τη Δευτέρα το βράδυ ο γιος του, ιστορικός Λεωνίδας Εμπειρίκος, στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του Δημήτρη Καλοκύρη «Τα σύνεργα της πλοιαρχίας ήτοι η άλλη όχθη του Ανδρέα Εμπειρίκου» (Εκδόσεις «Αγρα»).

Ορμώμενος από το εν λόγω ποίημα, ο Λεωνίδας Εμπειρίκος ανέγνωσε αποσπάσματα από το ανέκδοτο αυτοβιογραφικό «λεξικό» (ημιτελές) του πατέρα του. Κείμενα που γράφτηκαν σε τρεις ξεχωριστές χρονικές περιόδους υπό τον τίτλο «Λέων Τολστόι (1828-1910) ο μεγαλύτερος μυθιστοριογράφος όλων των καιρών και όλων των λογοτεχνιών».

«Είναι αφάνταστη η επίδρασις του Λέοντος Νικολάγιεβιτς επάνω μου. Είναι ορατή μάλιστα καθαρά και σήμερα, Σεπέμβριος 1971, που είμαι 70 ετών όχι πλέον στα έργα μου, αλλά στον υπάρχοντα ακόμη άνθρωπο, εις πλείστα χαρακτηριστικά και κεφαλαιώδη σημεία. Ακόμη μπορώ να πω ότι καίτοι δεν είμαι αυτό που ονομάζεται Χριστιανός και αποκρούω με μεγάλην αυστηρότητα τα δόγματα των ορθοδόξου, καθολικής και προτεσταντικών εκκλησιών, πιστεύω ότι αν επρόκειτο να αποφανθώ για τον Χριστιανισμό εν γένει και να υποδείξω θρησκεία θα διάλεγα προς εφαρμογήν και άσκησιν τη θρησκεία του Τολστόι, δηλαδή την ορθοτέραν ερμηνείαν της διδασκαλίας του Ιησού Χριστού [...].

»Ολοι οι συγγενείς μου ήσαν αστοί, εντόνως αστοί, αστοί γέννημα θρέμμα [...]. Νοικοκυριό, αποταμίευση κεφαλαίων, φρόνιμες επιχειρήσεις και "χριστιανική ηθική" ήσαν οι απαρασάλευτες αρχές τους. Ολα τα άλλα ήσαν επικίνδυνα και φθοροποιά. Ο κόσμος όλος για τους συγγενείς μου επλάστη διά να διατηρεί και να εφαρμόζει τας αρχάς αυτάς και ουδέποτε διέκριναν δεσμά, βαρέα δεσμά ή πνιγηράν εκμετάλλευση εις την ισχύουσαν εις την Ρωσίαν των τσάρων τάξιν πραγμάτων. Εξαίρεσιν μέχρι τινός όμως μόνον απετέλουν δύο φιλελεύθεραι αδελφαί της μητέρας μου, αλλά ο φιλελευθερισμός των δεν ξεπερνούσε τα όρια ενός ωραίου και απελπιστικά ωχρού ρομαντισμού που δεν ξεπερνούσε την παραδοχήν ότι καλύτερα ίσως να ήτο από την τσαρικήν απολυταρχίαν μία φρόνιμη συνταγματική μοναρχία ή το πολύ πολύ αλλά με επιφύλαξη μια πολύ νοικοκυρά αστική δημοκρατία. Ηταν αδύνατο να διανοηθούν οι καλές, πολύ καλές αυτές μου θείες ότι το κεφάλαιο και η αστική κοινωνία είναι αδύνατον να υπάρξουν χωρίς σκλαβιά, χωρίς αναρίθμητες λεγεώνες ταξικών δούλων [...]. Την εποχή εκείνη είχε ο πατέρας μου με τα δύο αδέλφια του ένα μεγάλο κτήμα 12.500 στρέμματων, το κτήμα του Μπογιατιού, 22 χιλιόμετρα απόσταση από την Αθήνα. Εκεί, ντυμένος με μπότες ρωσικές, εργαζόμουν με τους χωρικούς με τους οποίους προσπαθούσα να εξομοιωθώ όσο το δυνατόν περισσότερο.

»Οργωνα τη γη, εσβάρνιζα, αλώνιζα και ήμουν υπερήφανος για τους ρόζους που απέκτησαν τα χέρια μου. Επίσης έκανα μεγάλους περιπάτους στα δάση και στους βυθισμένους στην ρέμβη αγρούς. Απέφευγα το κυνήγι και πήγαινα καβάλα όχι ως Σινιόρ ή Λόρδος ή σπόρτσμαν, φορώντας πολύ απλά ρούχα και ρώσικες μπότες και συχνά καθόμουν τα βράδια και κουβέντιαζα με τους πιο συμπαθείς χωρικούς στις καλύβες των σαν να 'μουν μέλος της οικογενείας των. Ητο τόση η ικανοποίησίς μου που ήμουν πάντα πιστός στη διδασκαλία του Τολστόι και όπως αγαπούσα πάντα τους ανθρώπους που η ζωή αυτή μου άρεσε τότε και μπορώ να πω ότι με γοήτευε. Ενα πράγμα όμως με βασάνιζε. Η αποχή από τις ηδονές του έρωτος στις οποίες ανέκαθεν πολύ επιρρεπής ήμουν.

»Η στέρησις της αισθησιακής ικανοποιήσεως ήτο βάρος αβάσταχτον. Εκανα το παν για να υπερνικήσω τον ερωτισμόν μου, ενώ μου άρεσαν πολύ οι γυναίκες και τα κορίτσια, τα απέφευγα για να μην υποκύψω στον ισχυρότερο από όλους τους πειρασμούς και να συμμορφωθώ με τας περί έρωτος ιδέας του Τολστόι όπως τις είχε διαμορφώσει στα τελευταία 15-20 χρόνια της ζωής του. Εννοείται ότι όπως και ο ίδιος ο Τολστόι υπέκυπτα κι εγώ από καιρού εις καιρόν στους πειρασμούς».