του Γιάννη Φλυτζάνη
πηγή: bookstand.gr
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι και η τεχνική που ακολουθείται στην ανάπτυξη της αφήγησης. Το εκάστοτε βασικό θέμα (η λιμνοθάλασσα, ο Τσάις, το στήσιμο του τσεχοσλοβακικού περιπτέρου στη ΔΕΘ) αποτελεί την αφορμή για να ανασυρθούν μια σειρά από αναμνήσεις και εγκυκλοπαιδικές γνώσεις δίχως ιδιαίτερη σύνδεση μεταξύ τους. Όπως και ο ίδιος εξάλλου κάπου μας εκμυστηρεύεται: Πηγαινοέρχομαι όμως υπερβολικά με τη μνήμη μέσα στο χρόνο και πρέπει να ξαναπιάσω τα πράγματα με τη σειρά τους (σελ. 24). Η ροή της αφήγησης επομένως διατηρεί τη ζωντάνια αλλά και τη χαλαρή δομή του προφορικού λόγου.
Πάντως, ο χείμαρρος των ενθυμήσεων και των πληροφοριών που κατακλύζουν τα πεζά του συγγραφέα μαρτυρούν και την αγωνία του να περισώσει όσα περισσότερα μπορεί από την αδυσώπητη λήθη. Ο κόσμος του όπου να 'ναι χάνεται και το γνωρίζει. Γι’ αυτό τον καταγράφει. Αναφέρει χαρακτηριστικά: Όπως και να έχουν τα πράγματα, πέρασαν στο μεταξύ τόσα χρόνια, οι μνήμες άρχισαν να ξεθωριάζουν, τα νερά της λήθης πλημμύρισαν το τοπίο (σελ. 155). Και αλλού παρατηρεί: Αύριο όμως δεν θα τα θυμάται πια κανένας και θα είναι σα να μην υπήρξαν ποτέ. Κι όμως υπήρξαν. (σελ. 72).
Η έκδοση της Κίχλης είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, με σχέδια στο εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο του ίδιου του Τσίζεκ (τα οποία έχουν ληφθεί από ένα έργο του της δεκαετίας του ’50 υπό τον τίτλο: Οκτώ σχέδια πουλιών). Επίσης άκρως διαφωτιστικές είναι οι επεξηγηματικές υποσημειώσεις σε κάθε αφήγηση, καθώς και το επίμετρο του Αλέξη Ζήρα.
Κάρολος Τσίζεκ
Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις
εκδόσεις Κίχλη, Αθήνα, Απρίλιος 2013
πηγή: bookstand.gr
Την περίοδο των πασχαλινών εορτών κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις της Κίχλης σε ένα μικρό κομψό τόμο έξι αφηγήματα του Κάρολου Τσίζεκ. Ο Κάρολος Τσίζεκ γεννήθηκε το 1922 στην Ιταλία από Τσέχους γονείς, οι οποίοι εν συνεχεία εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη. Πνευματικός δημιουργός με πολύπλευρο έργο (εικαστικά, ποίηση, μεταφράσεις), είχε αναλάβει μεταξύ άλλων την καλλιτεχνική και τυπογραφική επιμέλεια τόσο του περίφημου λογοτεχνικού περιοδικού Διαγώνιος όσο και των Εκδόσεων Διαγωνίου.
Στις διηγήσεις του Τσίζεκ κυριαρχούν δύο τόποι: η Θεσσαλονίκη και η Τσεχία. Από τη μία η πόλη όπου ο αφηγητής μεγάλωσε και από την άλλη η χώρα της καταγωγής του. Αρχικά, μας περιγράφει με παραστατικότητα τα παιδικά του χρόνια στη Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου με τις σφύζουσες από ζωή εθνότητές της. Η κατοχή, ο εμφύλιος αλλά και η μετέπειτα ανοικοδόμηση θα αλλάξουν άρδην τόσο την πληθυσμιακή σύσταση της πόλης όσο και τη μορφή της. Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής γίνεται στα γραπτά του το σύμβολο αυτής της μετάλλαξης: εκεί που κάποτε τσαλαβουτούσε στα νερά της κυνηγώντας μαζί με τον πατέρα του κυρίως αποδημητικά πουλιά, εδώ και δεκαετίες δεν υφίσταται το παραμικρό. Η περιοχή αποξηράνθηκε και ελάχιστοι πλέον γνωρίζουν ακόμη και την αλλοτινή ύπαρξη της λιμνοθάλασσας. Το ίδιο συνέβη και σε ολόκληρη την πόλη: πληθυσμοί, συνήθειες και τοπόσημα εξαφανίστηκαν. Καλύφθηκαν από ένα πέπλο άγνοιας.
Έπειτα είναι οι ρίζες: ο πόθος της μετεγκατάστασης στην Τσεχία, οι επισκέψεις κατά το μεσοπόλεμο του Τσέχου ζυθοποιού και οικογενειακού φίλου Τσάις στη Θεσσαλονίκη, η εργασία του στο τσεχοσλοβακικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης και εν τέλει η αναγνώριση και η βράβευσή του στην Πράγα για τις μεταφράσεις των έργων Τσέχων λογοτεχνών στα ελληνικά. Τα κείμενα του Τσίζεκ βρίθουν από αναφορές στην ιστορία, τη γλώσσα, τη γαστριμαργία καθώς και στον πολιτισμό (λογοτεχνία, κινηματογράφο) του κεντροευρωπαϊκού κράτους από το όποιο ο ίδιος έλκει την καταγωγή. Ο ψυχρός όμως πόλεμος, με τον συνακόλουθο χωρισμό του κόσμου σε δύο αντίπαλα πολιτικά στρατόπεδα (η Τσεχοσλοβακία θα ενταχθεί στο σύμφωνο της Βαρσοβίας, ενώ η Ελλάδα στη βορειοατλαντική συμμαχία), θα ενσπείρει για μεγάλο διάστημα την επιφύλαξη και την καχυποψία σε αρκετούς Τσεχοσλοβάκους ομοεθνείς του με τους οποίους θα επιχειρήσει ανεπιτυχώς να συνδεθεί φιλικά. Παράλληλα, θα σημάνει τη ματαίωση του ονείρου της μετάβασης και οριστικής διαμονής του στη χώρα της καταγωγής του. Ο συγγραφέας περιγράφει αναλυτικά πώς βίωσε αυτό το τραύμα, το οποίο και ονομάζει προσφυώς «ματαιωμένο συμπατριωτισμό».
Πάντως, ο χείμαρρος των ενθυμήσεων και των πληροφοριών που κατακλύζουν τα πεζά του συγγραφέα μαρτυρούν και την αγωνία του να περισώσει όσα περισσότερα μπορεί από την αδυσώπητη λήθη. Ο κόσμος του όπου να 'ναι χάνεται και το γνωρίζει. Γι’ αυτό τον καταγράφει. Αναφέρει χαρακτηριστικά: Όπως και να έχουν τα πράγματα, πέρασαν στο μεταξύ τόσα χρόνια, οι μνήμες άρχισαν να ξεθωριάζουν, τα νερά της λήθης πλημμύρισαν το τοπίο (σελ. 155). Και αλλού παρατηρεί: Αύριο όμως δεν θα τα θυμάται πια κανένας και θα είναι σα να μην υπήρξαν ποτέ. Κι όμως υπήρξαν. (σελ. 72).
Η έκδοση της Κίχλης είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, με σχέδια στο εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο του ίδιου του Τσίζεκ (τα οποία έχουν ληφθεί από ένα έργο του της δεκαετίας του ’50 υπό τον τίτλο: Οκτώ σχέδια πουλιών). Επίσης άκρως διαφωτιστικές είναι οι επεξηγηματικές υποσημειώσεις σε κάθε αφήγηση, καθώς και το επίμετρο του Αλέξη Ζήρα.
Κάρολος Τσίζεκ
Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις
εκδόσεις Κίχλη, Αθήνα, Απρίλιος 2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου