της Μαρίας Στασινοπούλου
πηγή: Εντευκτήριο, τχ. 99, 2012
Κριτική για το βιβλίο:
Θεόδωρος Γρηγοριάδης. Το μυστικό της Έλλης: Μυθιστόρημα. Αθήνα, Πατάκης, <2012>, 280 σελ.
Σαράντα ενάριθμα κεφάλαια, σύντομα κατά κανόνα, με κεφαλίδες [ΕΝΑ], [ΔΥΟ], [ΤΡΙΑ]… σαν να σηματοδοτούν μία πορεία εξέλιξης ή δράσης, απαρτίζουν το καινούργιο μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη, όγδοο κατά σειρά, με, ενδιαμέσως, δύο συλλογές διηγημάτων και μία νουβέλα. Καθόλου ευκαταφρόνητη παραγωγή μιας εικοσαετίας.
Στις μέρες μας, την εποχή της κρίσης, της ανέχειας και της ανεργίας, η Έλλη, μια πενηντάχρονη καθηγήτρια γαλλικών σε ελληνικό σχολείο, ζει στο Γκάζι, κινείται στο Ρουφ και τον Βοτανικό και ερωτεύεται έναν άνδρα νεότερο κοντά είκοσι χρόνια, τον Αντώνη, παντρεμένο με τη Νατάσσα, με την οποία έχουν μια κόρη, τη Βιολέτα. Σε πρώτη εκτίμηση, η υπόθεση του βιβλίου δεν φαίνεται πρωτότυπη. Καθώς όμως προχωρά η ανάγνωση, ανακαλύπτει κανείς ότι το ενδιαφέρον του αναγνώσματος δεν βρίσκεται σ’ αυτό καθαυτό το θέμα αλλά στον τρόπο με τον οποίο ο Γρηγοριάδης διεισδύει στην ψυχή και τη σκέψη της κεντρικής ηρωΐδας, της Έλλης, και προσπαθεί να μιλήσει για τη μοναξιά της πόλης (που την έχει κανείς αποδεχτεί)·∙για τη συσπείρωση των μοναχικών μεσήλικων γυναικών (χωρισμένων ή ανύπαντρων) που έχουν οργανώσει τον χρόνο και τη ζωή τους έτσι που να ζουν υποφερτά (ίσως και ευχάριστα)· για τον ξαφνικό έρωτα, εκεί που δεν τον περιμένεις, στη λαϊκή, και με ένα κάθε άλλο παρά ρομαντικό κίνητρο (μια τηγανιά ψάρια)· και παραπέρα, για την καλοσύνη, την κοινωνική ευαισθησία, την αφοσίωση και την ανθρωπιά, που εκφράζονται χωρίς ατομικούς υπολογισμούς και μικρόψυχες μιζέριες.
Από δω προκύπτουν διάφορα ερωτήματα: μπορεί να είναι κανείς καλός, ανθρώπινος, δοτικός, μέσα σε συνθήκες αμαρτίας σύμφωνα με τη θρησκευτική αντίληψη αλλά και την κοινωνική ηθική; Καθαγιάζεται η μοιχεία, στην περίπτωση που δεν διεκδικείς τον άνδρα και τη ζωή της άλλης ή, το ακόμη καλύτερο, τους βοηθάς να ζήσουν ανθρωπινότερα τη δική τους ζωή, βάζοντας συνειδητά στην άκρη τη δική σου ηλιόλουστη μέρα; Η απάντηση βγαίνει αβίαστα από τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας παρουσιάζει την ηρωΐδα του, που, καθώς εκτυλίσσεται η πλοκή, κερδίζει τη συμπάθεια και την αποδοχή του αναγνώστη.
Έχοντας βιωματική σχέση με το εκπαιδευτικό σύστημα, ο Γρηγοριάδης γνωρίζει και αποδίδει επακριβώς τις συνθήκες και την ατμόσφαιρα του ελληνικού σχολείου. Με ψυχολογικές παρατηρήσεις ανθρώπου που κατέχει τον τρόπο να αναλύει συναισθήματα και να διϋλίζει συμπεριφορές, κεντά με λεπτές αποχρώσεις τους χαρακτήρες του· από τις φίλες της Έλλης και τα πρόσωπα της οικογένειάς της, τον πατέρα ή την αδελφή της, μέχρι τους γειτόνους της στον Βοτανικό, ημεδαπούς και αλλοδαπούς∙ από τον όμορφο, ημιαπασχολούμενο, αθόρυβο, απρόβλεπτο και δυναμικό Αντώνη μέχρι την ωραία, παράξενη, καταθλιπτική, παγερή αλλά όχι απρόσιτη Νατάσσα. Το πρόσωπο όμως που συγκεντρώνει όλη την ψυχογραφική δεξιότητα του Γρηγοριάδη είναι αυτό της πρωταγωνίστριάς του Έλλης. Μιας γυναίκας ωριμασμένης χωρίς ελλείματα ζωής (τρία χρόνια μεταπτυχιακό στο Παρίσι «γεμάτα κουλτούρα και άλλα τρία στην Αφρική γεμάτα συναίσθημα»), με εμπειρίες και συνειδητή βίωση των πάντων, με κατασταλαγμένες θέσεις αλλά και διαρκείς ανασφάλειες, που ρίχνεται ηθελημένα-αθέλητα σε έναν έρωτα με ημερομηνία λήξης, που ξέρει να δίνει και να παίρνει, να απολαμβάνει και να χάνει, να διεκδικεί και να παραιτείται όταν το νιώθει ότι χρειάζεται.
Το βασικό εντέλει θέμα που απασχολεί τον συγγραφέα σε αυτό του το βιβλίο είναι, νομίζω, η άχαρη μέση ηλικία, «η στιγμή που αφήνεις την ωριμότητα και βαδίζεις προς την άφεση των παθών». Και το σημαντικό είναι ότι, μεσήλικας και ο ίδιος, διάλεξε να το παρουσιάσει (και δεν αστόχησε) μέσα από τον ψυχισμό των γυναικών και όχι των ανδρών.
* Κ. Π. Καβάφη: Ποιήματα Α´ (1896-1918), φιλολογική επιμέλεια: Γ. Π. Σαββίδης, Ίκαρος <1966>, σ. 16.
πηγή: Εντευκτήριο, τχ. 99, 2012
Κριτική για το βιβλίο:
Θεόδωρος Γρηγοριάδης. Το μυστικό της Έλλης: Μυθιστόρημα. Αθήνα, Πατάκης, <2012>, 280 σελ.
Στις μέρες μας, την εποχή της κρίσης, της ανέχειας και της ανεργίας, η Έλλη, μια πενηντάχρονη καθηγήτρια γαλλικών σε ελληνικό σχολείο, ζει στο Γκάζι, κινείται στο Ρουφ και τον Βοτανικό και ερωτεύεται έναν άνδρα νεότερο κοντά είκοσι χρόνια, τον Αντώνη, παντρεμένο με τη Νατάσσα, με την οποία έχουν μια κόρη, τη Βιολέτα. Σε πρώτη εκτίμηση, η υπόθεση του βιβλίου δεν φαίνεται πρωτότυπη. Καθώς όμως προχωρά η ανάγνωση, ανακαλύπτει κανείς ότι το ενδιαφέρον του αναγνώσματος δεν βρίσκεται σ’ αυτό καθαυτό το θέμα αλλά στον τρόπο με τον οποίο ο Γρηγοριάδης διεισδύει στην ψυχή και τη σκέψη της κεντρικής ηρωΐδας, της Έλλης, και προσπαθεί να μιλήσει για τη μοναξιά της πόλης (που την έχει κανείς αποδεχτεί)·∙για τη συσπείρωση των μοναχικών μεσήλικων γυναικών (χωρισμένων ή ανύπαντρων) που έχουν οργανώσει τον χρόνο και τη ζωή τους έτσι που να ζουν υποφερτά (ίσως και ευχάριστα)· για τον ξαφνικό έρωτα, εκεί που δεν τον περιμένεις, στη λαϊκή, και με ένα κάθε άλλο παρά ρομαντικό κίνητρο (μια τηγανιά ψάρια)· και παραπέρα, για την καλοσύνη, την κοινωνική ευαισθησία, την αφοσίωση και την ανθρωπιά, που εκφράζονται χωρίς ατομικούς υπολογισμούς και μικρόψυχες μιζέριες.
Από δω προκύπτουν διάφορα ερωτήματα: μπορεί να είναι κανείς καλός, ανθρώπινος, δοτικός, μέσα σε συνθήκες αμαρτίας σύμφωνα με τη θρησκευτική αντίληψη αλλά και την κοινωνική ηθική; Καθαγιάζεται η μοιχεία, στην περίπτωση που δεν διεκδικείς τον άνδρα και τη ζωή της άλλης ή, το ακόμη καλύτερο, τους βοηθάς να ζήσουν ανθρωπινότερα τη δική τους ζωή, βάζοντας συνειδητά στην άκρη τη δική σου ηλιόλουστη μέρα; Η απάντηση βγαίνει αβίαστα από τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας παρουσιάζει την ηρωΐδα του, που, καθώς εκτυλίσσεται η πλοκή, κερδίζει τη συμπάθεια και την αποδοχή του αναγνώστη.
Έχοντας βιωματική σχέση με το εκπαιδευτικό σύστημα, ο Γρηγοριάδης γνωρίζει και αποδίδει επακριβώς τις συνθήκες και την ατμόσφαιρα του ελληνικού σχολείου. Με ψυχολογικές παρατηρήσεις ανθρώπου που κατέχει τον τρόπο να αναλύει συναισθήματα και να διϋλίζει συμπεριφορές, κεντά με λεπτές αποχρώσεις τους χαρακτήρες του· από τις φίλες της Έλλης και τα πρόσωπα της οικογένειάς της, τον πατέρα ή την αδελφή της, μέχρι τους γειτόνους της στον Βοτανικό, ημεδαπούς και αλλοδαπούς∙ από τον όμορφο, ημιαπασχολούμενο, αθόρυβο, απρόβλεπτο και δυναμικό Αντώνη μέχρι την ωραία, παράξενη, καταθλιπτική, παγερή αλλά όχι απρόσιτη Νατάσσα. Το πρόσωπο όμως που συγκεντρώνει όλη την ψυχογραφική δεξιότητα του Γρηγοριάδη είναι αυτό της πρωταγωνίστριάς του Έλλης. Μιας γυναίκας ωριμασμένης χωρίς ελλείματα ζωής (τρία χρόνια μεταπτυχιακό στο Παρίσι «γεμάτα κουλτούρα και άλλα τρία στην Αφρική γεμάτα συναίσθημα»), με εμπειρίες και συνειδητή βίωση των πάντων, με κατασταλαγμένες θέσεις αλλά και διαρκείς ανασφάλειες, που ρίχνεται ηθελημένα-αθέλητα σε έναν έρωτα με ημερομηνία λήξης, που ξέρει να δίνει και να παίρνει, να απολαμβάνει και να χάνει, να διεκδικεί και να παραιτείται όταν το νιώθει ότι χρειάζεται.Το βασικό εντέλει θέμα που απασχολεί τον συγγραφέα σε αυτό του το βιβλίο είναι, νομίζω, η άχαρη μέση ηλικία, «η στιγμή που αφήνεις την ωριμότητα και βαδίζεις προς την άφεση των παθών». Και το σημαντικό είναι ότι, μεσήλικας και ο ίδιος, διάλεξε να το παρουσιάσει (και δεν αστόχησε) μέσα από τον ψυχισμό των γυναικών και όχι των ανδρών.
* Κ. Π. Καβάφη: Ποιήματα Α´ (1896-1918), φιλολογική επιμέλεια: Γ. Π. Σαββίδης, Ίκαρος <1966>, σ. 16.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου