Άουγκουστ Στρίντμπεργκ: «Προς Δαμασκόν»

Τρίτο μέρος

Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ

Αθήνα, Κέδρος [Θέατρο] 2013, 136 σελ.

Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ ολοκλήρωσε το πρώτο μέρος της τριλογίας «Προς Δαμασκόν» στο Παρίσι, την άνοιξη του 1898. Το δεύτερο μέρος γράφτηκε τον ίδιο χρόνο αργότερα, στη Στοκχόλμη, και το τρίτο το 1901.

Και στα τρία μέρη, ο κεντρικός ήρωας, ο Άγνωστος, αναζητεί απαντήσεις στα υπαρξιακά του προβλήματα, ερευνά ιδέες και αντιλήψεις που έχουν σχέση με την ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης και αντιδρά στις προλήψεις της χριστιανικής πίστης.

Το σπουδαίο αυτό έργο δεν ακολουθεί τη γνώριμη πλοκή των δραμάτων του Στρίντμπεργκ. Ως προάγγελος των εξπρεσιονιστικών έργων του που θα ακολουθήσουν, εκτείνεται σε δεκαεπτά σταθμούς. Κάθε σταθμός είναι και μια σκηνή. Ο Άγνωστος ξεκινάει την περιπλάνησή του από τη γωνία του οικείου δρόμου και φτάνει μέχρι το μακρινό άσυλο, ψηλά στις βουνοκορφές.

Σημαντικό υλικό για τη δημιουργία του έργου, που έχει έντονο αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, άντλησε ο συγγραφέας από τη συναναστροφή του με τους συγγενείς της δεύτερης συζύγου του, της Αυστριακής Φρίντας Ουλ, που του ενέπνευσε την Κυρία, την αγαπημένη του Αγνώστου.

Στο τέλος της άνοιξης του 1900 άρχισαν οι προετοιμασίες για την πρεμιέρα του πρώτου μέρους του έργου, που δόθηκε στις 19 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, στο Δραματικό Θέατρο της Στοκχόλμης, κοινώς Ντραμάτεν.

Από τον πρόλογο της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ 

Ο συγγραφέας

Ο ΑΟΥΓΚΟΥΣΤ ΣΤΡΙΝΓΜΠΕΡΓΚ (1849-1912) ήταν πολυγραφότατος Σουηδός συγγραφέας και δραματουργός, πατέρας – κατά τον Ο' Νήλ – του σύγχρονου θεάτρου. Δύσκολη παιδική ηλικία, παράφορη φύση και ασταθής, οργισμένος ατομικισμός, βίαιος ενίοτε μισογυνισμός και διαρκής αναζήτηση του απόλυτου χαρακτηρίζουν τον Στρίντμπεργκ αλλά και τα πρόσωπα των έργων του, κατά το μάλλον ή ήττον αυτοβιογραφικών (Ο γιός της δούλας). Η σκέψη του, επηρεασμένη από τον Kierkegaard, τον Nietzsche, τον Rousseau και τον Fourier, τον οδηγεί εκείθεν του ρομαντισμού, στον αθεϊσμό και τον μυστικισμό. Δεινός ερμηνευτής της συμπεριφοράς των ανθρώπων και των μυστηρίων του υποσυνείδητου, περνάει με θαυμαστή ευχέρεια από τον πιο σκληρό νατουραλισμό στον πλέον αέρινο συμβολισμό. Καταγγέλλει τον θρίαμβο της βίας στις διαπροσωπικές σχέσεις και την αδυναμία επικοινωνίας του ενός με τον άλλο, όσο και του ενός με τους πολλούς, έχοντας ο ίδιος φτάσει στα πρόθυρα της τρέλας ύστερα από τις οδυνηρές αποτυχίες των τριών γάμων του. Ο αριθμός τρία σηματοδοτεί και το έργο του, που διαιρείται σε ισάριθμες περιόδους. Η νατουραλιστική περίοδος σημαδεύεται με επιρροές από τον Valles και τον Zola και περιλαμβάνει έργα όπως: Το κόκκινο δωμάτιο (μυθιστόρημα που θα προκαλέσει κοινωνικό σκάνδαλο), τα τρία θεατρικά Ο πατέρας (Κέδρος, 2007) Μεταφραστική Ομάδα του Θεάτρου Στοά, (πιθανώς, νατουραλιστική παραλλαγή του κλασικού μύθου του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας), Δεσποινίς Τζούλια και Οι δανειστές, οι σουηδικές ιστορικές τραγωδίες Ο κύρ Ούλοφ, Γουσταύος Βάσα και Γουσταύος Αδόλφος και, τέλος, το δράμα "Ο χορός του θανάτου". Ακολουθεί η περίοδος του μυστικισμού, ενός γαληνεμένου μυστικισμού, εμπνευσμένου από τον θεόσοφο Swedenborg (Ονειρόδραμα). Η τρίτη περίοδος φωτίζεται από ένα διαυγές ουμανιστικό φως χάρη στο Intima Teatern (1907), ένα μικρό θέατρο το οποίο ο ίδιος ο Στρίντμπεργκ δημιουργεί και διευθύνει για να παρουσιάσει εκεί την Καταιγίδα, τον Πελεκάνο, τη Σονάτα των φαντασμάτων, έργα δωματίου διαποτισμένα με σκληρότητα και απόγνωση. Σε αυτήν την περίοδο ανήκει και το έργο Προς Δαμασκόν (Πρώτο μέρος: Κέδρος, 2008, Δεύτερο μέρος: Κέδρος, 2012, Τρίτο μέρος: Κέδρος, 2013) σε μετάφραση της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ.

Η μεταφράστρια

Η Μαργαρίτα Μέλμπεργκ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1951. Είναι μεταφράστρια και κριτικός λογοτεχνίας. Σπούδασε γαλλική και ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, όπου και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών. Η διδακτορική της διατριβή είχε ως θέμα της το έργο της Λιλίκας Νάκου. Εργάστηκε ως πανεπιστημιακή ερευνήτρια στη Σουηδία, μεταφράστρια στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών και στην ελληνική Πρεσβεία της Στοκχόλμης. Έχει συνεργαστεί με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ θεατρικές μεταφράσεις της από τα σουηδικά έχουν εκδοθεί και παιχτεί σε αθηναϊκές σκηνές.

Και οι τρεις τόμοι θα παρουσιαστούν σήμερα Τρίτη, 17 Δεκεμβρίου, ώρα 8 μ.μ., στο Polis Art Café (Στοά του Βιβλίου). 

Η Μαργαρίτα Μέλμπεργκ θα μιλήσει με θέμα «Στρίντμπεργκ και Φρίντα Ουλ: Το σύντομο πέρασμα από την Αυστρία». 

Αποσπάσματα από το έργο θα διαβάσουν η Ρούλα Πατεράκη και ο Δημήτρης Λιγνάδης.