Ασουάν, Χαλέπι, Πέτρα, Δαμασκός, Μαρακές...

γράφει η Αργυρώ Μποζώνη

πηγή: www.lifo.gr

Η Βάνα Χαραλαμπίδου, συγγραφέας του βιβλίου "Μια κουκίδα στον χάρτη", μάς μιλά για τα αγαπημένα της ταξίδια

Με τίτλο Μια κουκίδα στο χάρτη, η Βάνα Χαραλαμπίδου, δημοσιογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός από τις πιο γνωστές της Θεσσαλονίκης, περιγράφει τα ταξίδια της.   

Το βιβλίο κυκλοφορεί στις Εκδόσεις Εντευκτηρίου. Της ζητήσαμε να μας στείλει ένα μικρό σημείωμα για τα ταξίδια της και από τους προορισμούς της επιλέξαμε τη Δαμασκό, το Χαλέπι, την Πέτρα, το Ασουάν, το Μαρακές.

Ψώνια στο παζάρι

«Ταξιδεύω γιατί, κατέληξα να πιστεύω ότι αξίζει όσο τίποτα η αναζήτηση των τόσο διαφορετικών όψεων του μαγικού και ανεξάντλητου κόσμου μας, η ανακάλυψη τους, η περιπλάνηση για χάρη τους, η μύηση στα μυστικά τους, το συναπάντημα με βλέμματα και πεπρωμένα. Το ταξίδι δεν είναι τουρισμός.   

Είναι απάντηση στην αδιέξοδη εσωστρέφεια. Είναι αντίσταση στην επιβολή της ασάλευτης ζωής σ' ένα στενό μικρόκοσμο. Απόπειρα διαφυγής και δραπέτευσης από την πραγματικότητα, ανάσα έξω από την καθημερινά. Το ταξίδι είναι ουσιώδης μοχλός για την εκμηδένιση των αποστάσεων ανάμεσα σε λαούς, κοινωνίες, θεσμούς, θρησκείες, επιτεύγματα· άμεσος τρόπος για την προσέγγιση ιδεών, γεγονότων ξεχασμένων στη λήθη, κατάλοιπων χαμένων πολιτισμών, ίχνους ανθρώπων που άφησαν τα σημάδια τους· είναι το κλειδί για τη γεφύρωση φυλετικών, εθνικών, θρησκευτικών και κάθε είδους ρηγμάτων· είναι το μέσο για την απέκδυση του αυτάρεσκου μανδύα της υποτιθέμενης μοναδικότητάς μας, αλλά κυρίως ο καλύτερος τρόπος για την προσέγγιση του Άλλου, του αλλοεθνούς, του αλλόθρησκου, του αλλόγλωσσου, του αλλόφυλου, του ξένου· είναι επίσης, πολύτιμο μάθημα αυτογνωσίας και αυτοπροσδιορισμού· απεριόριστη διεύρυνση οριζόντων· είναι άγγιγμα της ιστορίας και κατανόηση της αδιάλειπτης συνέχειας της· απόπειρα να ξετυλιχθεί το νήμα που συνδέει το παρόν με το παρελθόν· ερμηνεία των σύγχρονων γεγονότων, που επαναλαμβάνουν τα παρελθόντα σε άλλες συνθήκες· συμβολή στην ανάδειξη όσων συστηματικά αποσιωπά ή προβάλλει μέσα από παραμορφωτικούς καθρέφτες η επίσημη ιστορία».

Στο τζαμί

Πανάρχαια η τέχνη της βαφής δερμάτων

Λεπτοδουλεμένες όψεις

H Δαμασκός   

Ήταν ο τόπος της επίγειας Εδέμ, κοιτίδα του ανθρώπινου γένους, μια πόλη που χρονολογείται από την εποχή των Σουμερίων, πρωτεύουσα του βασιλείου των Αραμαίων από τον 8ο π. Χ. αιώνα, η Δημητριάς των Σελευκιδών, η al - Sham των Αράβων από το 635, η τέταρτη ιερή πόλη του Ισλάμ μαζί με τη Μέκκα, τη Μεδίνα και την Ιερουσαλήμ, η πρώτη περήφανη πρωτεύουσα του Χαλιφάτου των Ομεϋαδών της αραβικής αυτοκρατορίας από το 669, η έδρα του Πατριαρχείου Αντιοχείας από το 1343, το μαργαριτάρι της ερήμου, από τις αρχαιότερες αν όχι η αρχαιότερη αδιαλείπτως κατοικούμενη πόλη στον κόσμο. Κατοικήθηκε από Ασσύριους, Βαβυλώνιους, Αραμαίους και Έλληνες, πολιορκήθηκε από Ρωμαίους κατακτητές και βυζαντινούς δεσπότες, απειλήθηκε από Σελτζούκους Τούρκους, Μήδους και Σασσανίδες Πέρσες, αλώθηκε από σιδερόφρακτους σταυροφόρους με βαριές πανοπλίες, ελευθερώθηκε από τους Μαμελούκους του Σαλαντίν, κατακτήθηκε από Σελτζούκους και Οθωμανούς επικυρίαρχους, ξεθεμελιώθηκε από τη «μάστιγα των Μογγόλων», καταστράφηκε από τις θηριώδεις ορδές του Ταμερλάνου, υπέστη τη βία από κάθε εθνικότητας εισβολείς προσηλωμένους στην κατάκτηση, -... την κατέκτησαν ο ένας μετά τον άλλο, ή και ταυτόχρονα, και κανείς δεν έφυγε χωρίς ν' αφήσει τα ίχνη του. Έτσι η Δαμασκός έγινε μια κουρελού της ιστορίας...-, αντικείμενο διαπραγματεύσεων και μυστικών συμφωνιών, βίωσε δολοπλοκίες, αδελφοκτόνες διαμάχες, προδοσίες και ευκαιριακές συμμαχίες, έζησε μια ζωή βγαλμένη από παραμύθι της Χαλιμάς, με χίλιες και μία νύχτες αντίστοιχες μ' εκείνες της Βαγδάτης, γνώρισε βεζίρηδες με χρυσοΰφαντα τουρμπάνια, εμίρηδες με πολυτελή καφτάνια και χαλίφηδες με πολύτιμους λίθους στα ξίφη τους, βεδουίνους και ιμάμηδες, μάγους και ποιητές, μουσικούς και σοφούς, συνέβαλε στην άνθηση πολλών από τους μεγάλους πολιτισμούς, στολίστηκε με χρυσάφι, ασήμι και πορφύρα, κεντημένα μεταξωτά και κατάμαυρα υφαντά, ατλάζια και κατσικόμαλλα, βαρύτιμα χαλιά και αρωματικά μύρα, μέθυσε με λυγμούς φλογέρας και ρυθμό ταμπουρά...

Αρχαία ερείπια στο κέντρο της αγοράς

Η είσοδος στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δαμασκού

Όλες οι εποχές και όλοι οι πολιτισμοί

Στη Μέση Οδό

Χρυσοποίκιλτα ψηφιδωτά στο Μεγάλο Τζαμί

To Ασουάν   

Νουβία σημαίνει χρυσάφι. Η ονομασία προέρχεται από την αιγυπτιακή λέξη νουμπ, που σημαίνει χρυσός και την έδωσαν σ' αυτή τη χώρα τα πολλά ορυχεία χρυσού και η προαιώνια διακίνηση χρυσού μέσα από την περιοχή. Ήταν ο χρυσός στην πύλη της Μαύρης Αφρικής. Ο δρόμος που ένωνε τη θάλασσα με το εσωτερικό της Μαύρης Ηπείρου, η χώρα που πρόσφερε στους Φαραώ τους καλύτερους στρατιώτες, την πανάκριβη ξυλεία, το πολύτιμο ελεφαντόδοντο, τα πιο εκλεκτά αρώματα και μπαχαρικά, τα πιο φίνα φτερά στρουθοκαμήλου, εξαιρετικό κοκκινωπό γρανίτη για την αρχιτεκτονική των λαμπρών αιγυπτιακών ναών, -τον «συηνίτη» του Ηροδότου-, τον μαύρο και κυανό βασάλτη των κολοσσών, των γλυπτών και των οβελίσκων και κυρίως το ποθητό χρυσάφι.   

Η αρχαία Συήνη των Ελλήνων στη δυτική όχθη του Νείλου, το Σουάν των Κοπτών, η πύλη της Αιγύπτου προς την Αφρική, το σημερινό Ασουάν, η πρωτεύουσα του νοτιότερου νομού της Αιγύπτου, εποπτεύει δαιδάλους μικρών νησιών, άλλων κατάφυτων και άλλων βραχωδών, με τα πιο γραφικά χωριά της περιοχής. Είναι χτισμένο πριν τον πρώτο καταρράχτη, έναν από τους έξι του Νείλου, που απέκλειε την πορεία των πλοίων προς το Σουδάν, μετατρέποντας την πόλη σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο. Εδώ κατέφθαναν τα καραβάνια των ελεφάντων από το νότο, -με τους λεπτούς και γεροδεμένους αρχηγούς, τους πολεμιστές της ερήμου, που διασχίζουν το Σουδάν και τη Μαυριτανία, τους πρίγκιπες των παραμυθιών της εποχής πριν από την ανακάλυψη του πετρελαίου-, φορτωμένα χρυσάφι, δέρματα λιονταριών και λεοπαρδάλεων, ελεφαντόδοντο, φτερά στρουθοκαμήλου και εκατοντάδες σκλάβους, που μαζί με τα πολύτιμα πετράδια των μεταλλίων σμαραγδιών, προοριζόταν αρχικά για τους Φαραώ και αργότερα για τα χαρέμια του Καΐρου.

Στις όχθες του θεού Νείλου

Παιδιά στον Νείλο

Φελούκες στο Ασουάν

Κολοσιαίο άγαλμα του Ραμσή στο Αμπού Σιμπέλ

To Χαλέπι   

Τα περίφημα σουκς του Χαλεπιού, τα πιο γραφικά της Ανατολής, στεγάζονται εδώ και έξι τουλάχιστον αιώνες στα ίδια μεσαιωνικά σοκάκια, που εκτείνονται σε μήκος δεκαοκτώ χιλιομέτρων. Είναι το μεγαλύτερο παζάρι της Μέσης Ανατολής. Ένας λαβύρινθος, αληθινή Βαβέλ, κάτω από θολωτές πέτρινες καμάρες συνιστά έναν άλλο κόσμο, που δεν ησυχάζει ούτε κάθε Παρασκευή. Άνθρωποι από διαφορετικές χώρες, που μιλούν δεκάδες διαφορετικές γλώσσες, συνωστίζονται εδώ. Η υποδοχή είναι ιδιαίτερα θερμή και ένα αρωματικό τσάι προσφέρεται πάντα στον ξένο. Τζαμιά και μεντρεσέδες με ηλικία πολλών αιώνων, πτωχοκομεία και χάνια, κρήνες και περίκλειστες αυλές, εναλλάσσονται σε μια διαδρομή παραμυθένια που καταλήγει στην ακρόπολη. Τα πελώρια καραβανσεράι με τα θολωτά περάσματα και τα τόξα, τα χαγιάτια και τους εξώστες που προστέθηκαν μεταγενέστερα από τους Οθωμανούς, αναλλοίωτα στη διάρκεια των αιώνων, στέγαζαν μέχρι τώρα, όχι πια τους ταλαιπωρημένους ταξιδιώτες και τα ζωντανά τους, αλλά επαγγελματίες των συντεχνιών. Ορισμένα από τα σινάφια των τεχνιτών έζησαν και ασχολήθηκαν εδώ με την τέχνη τους συνεχώς από τον 13° αιώνα. Οι συντεχνίες αυτές, όχι μόνο διέθεταν τα μέσα για την άσκηση πολιτικής πίεσης, αλλά και δημιουργούσαν γύρω από τις συναλλαγές τους έναν μεγάλο αριθμό άλλων επαγγελματιών -μεσάζοντες, ενοικιαστές αποθηκών, ιδιοκτήτες μεταφορικών-, εξασφαλίζοντας και σ' αυτούς περιθώρια κέρδους.

Η οροφή της μεγάλης σάλας του παλατιού

Μεσαιωνικό σοκάκι στο Χαλέπι

To Μαρακές   

Καμιά πλατεία στον κόσμο δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί της. Η Τζέμαα ελ Φνα, το ραντεβού των νεκρών, αφού εδώ επί χρόνια ήταν ο χώρος των εκτελέσεων, ο δημόσιος χώρος όπου οι σουλτάνοι εκτελούσαν τους εγκληματίες για παραδειγματισμό, είναι η καρδιά της Μητρόπολης της νομαδικής ράτσας των Βέρβερων, του Μαρακές, και συγχρόνως ο τόπος όπου συμβαίνουν όλο το εικοσιτετράωρο τα πιο μαγικά και συγκλονιστικά πράγματα ταυτοχρόνως. Ήταν το κέντρο του εμπορίου στο παλιό Μαρακές, που ήλεγχε το εμπόριο της δυτικής Αφρικής με τα λιμάνια του βορρά.

Γητευτές φιδιών με τις κόμπρες να ορθώνονται χορευτικά στους ήχους ενός ιδιότυπου πνευστού, περίεργες μαντιλοδεμένες γυναίκες να διαβάζουν τη μοίρα, τα ταρώ ή την ανοιχτή παλάμη, μάγοι που επιδίδονται σε εξορκισμούς ή κάτι παρόμοιο, τεχνίτες πρόθυμοι να ζωγραφίσουν περίτεχνα τατού με χένα και σχέδια από την παράδοση των Βερβερίνων, νερουλάδες -γκεράμπ-, του παλιού καιρού, με κουδουνάκια που αντηχούν αδιάκοπα από παντού, να προτείνουν νερό στο μπακιρένιο τους τάσι!, λούστροι με μπρούντζινα κασελάκια να προσκαλούν τους περαστικούς για να απαλλάξουν τα παπούτσια τους από τη σκόνη, πρακτικοί γιατροί με μαντζούνια και βότανα να υπόσχονται θεραπείες, υπαίθριοι οδοντίατροι να περιμένουν με την τανάλια και τις μασέλες εκτεθειμένες σ' ένα δίσκο μπροστά τους, «τρελοί» που ανταγωνίζονται παραληρώντας για το πιο μεγάλο ακροατήριο, ολόκληρα συγκροτήματα μουσικών με κρουστά και πνευστά ντέφια, μπεντίρ και ζουρνάδες, να χαλούν τον κόσμο περιτριγυρισμένα από δεκάδες αργόσχολους, λιτανείες ζητιάνων μέσα στα αραβικά και βερβερίνικα ρούχα τους που εκλιπαρούν για ένα «ντιρχάμ», ακροβάτες και παραμυθάδες σε αυτοσχέδιες παραστάσεις, γραφιάδες στα τραπεζάκια τους να περιμένουν την πελατεία τους, – κάποτε οικογένειες ολόκληρες, μια που η μετάδοση της γνώσης στα μαροκινά σχολεία συχνά περιορίζεται στη διδασκαλία του Κορανίου και μόνο, ανεξάρτητα αν επισήμως δηλώνεται ένας σεβαστός αριθμός πανεπιστημίων, που βεβαιώνεται πως λειτουργούν στις μεγάλες πόλεις.

Μαρακές

Μαρακές. Γυναίκες στον δρόμο

H Πέτρα   

Το el -Siq, ένα στενό φαράγγι με πανύψηλα τοιχώματα, που διασχίζει για ενάμισι περίπου χιλιόμετρο τη χαράδρα ανάμεσα σε απόκρημνα βράχια, ύψους και εκατό μέτρων, μια γιγάντια ρωγμή στο βράχο, ο ομφάλιος λώρος που συνιστά τη μοναδική δίοδο προς την Πέτρα, με μία άγρυπνα φυλασσόμενη πύλη στα πρότυπα των θριαμβικών αψίδων που ήταν στολισμένη με αγάλματα και βωμούς, οδηγεί τα βήματα στη συγκλονιστική αποκάλυψη της ρόδινης και μυστικής πολιτείας των πιο εντυπωσιακών και απίστευτα κομψών μνημείων της αρχαιότητας, που λαξεύτηκαν εξ ολοκλήρου στο ρόδινο ψαμμόλιθο και στο παρελθόν των Ναβαταίων, που εξουσίαζαν τις περιοχές ανατολικά του ποταμού Ιορδάνη. Εδώ δημιουργήθηκε σε έκταση εννιακοσίων τετραγωνικών χιλιομέτρων μια πολιτεία - κέντρο εμπορίου και συναλλαγών, που έφτασε να έχει τριάντα χιλιάδες κατοίκους στα χρόνια της ρωμαϊκής κατάκτησης. Οι Ναβαταίοι αποδείχτηκαν εξαιρετικοί και στα αρχιτεκτονήματα με τα οποία κόσμησαν την πρωτεύουσά τους: το ασύγκριτο και θεόρατο «θησαυροφυλάκιο» El Khazne, -το πιο φημισμένο και συναρπαστικό μνημείο της Πέτρας, που αποκαλύπτεται ξαφνικά ροδόχρωμο κι επιβλητικό μέσα από τα σκοτεινά τοιχώματα του el –Siq, με διώροφη πρόσοψη, διακοσμημένη από δώδεκα κίονες με κορινθιακά κιονόκρανα-, λαμπρούς, τεράστιους ναούς, επτακόσια πενήντα επιβλητικά ταφικά συγκροτήματα, θέατρα -το μεγαλύτερο, λαξευμένο ολόκληρο στον κοκκινωπό ψαμμόλιθο με τις ποικιλόχρωμες φλέβες, είναι τριών χιλιάδων θέσεων, με τριάντα τρεις σειρές κερκίδων-, αίθουσες συμποσίων -στα οποία οι Ναβαταίοι φαίνεται πως είχαν ιδιαίτερη αδυναμία-, μεγάλες αγορές, λουτρά, μεγάλα και μικρότερα σπίτια πολυτελώς διακοσμημένα, πλακόστρωτους δρόμους, -όπως το Cardo Maximus, η περίφημη κεντρική οδός της ρωμαϊκής εποχής, που κατασκευάστηκε από τον Τραϊανό (98 – 117 μ. Χ.) και στόλισε την πόλη με πύλες και κιονοστοιχίες-, κόγχες με τα περιγράμματα αρχαίων θεοτήτων, λαξευμένα στο βράχο σκαλιά που μοιάζει να μην οδηγούν πουθενά, θριαμβικά τόξα.

Πέτρα. Η είσοδος του θησαυροφυλακίου

Σκαλισμένα στον ψαμόλιθο περίτεχνα κτίσματα στην Πέτρα

Το θέατρο της Πέτρας

Πέτρα

Τα κείμενα (αποσπάσματα) είναι από το βιβλίο της Βάνας Χαραλαμπίδου Μια κουκίδα στον χάρτη: Πετρούπολη. Δαμασκός. Χαλέπι. Πέτρα. Ασουάν. Μαρακές. Πομπηία. Αβάνα. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Εντευκτηρίου 2013 176 σελ., τιμή: 15,00 ευρώ