Xέρμαν Μπροχ: «Οι αθώοι»

Μετάφραση: Νίκος Λίβος
Αθήνα, εκδόσεις Κριτική, 456 σελ.

Ένας σταθμός στη σύγχρονη λογοτεχνία από τον μεγάλο πρωτοπόρο των γραμμάτων Χέρμαν Μπροχ. Οι αθώοι μάς δίνουν την πιο βαθιά και πιο έγκυρη έκφραση της βιωματικής γνώσης του ναζισμού. Στο μυθιστόρημα αυτό, ο Χέρμαν Μπροχ ανέλυσε τον ναζισμό πριν από την πολιτική του επικράτηση, καταδεικνύοντας την ύπαρξή του στην καθημερινή ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις των κοινωνικών στρωμάτων που ―ανεξάρτητα από την πολιτική τους τοποθέτηση― τον εξέθρεψαν.

Οι ήρωές του, εμπνευσμένοι από την όπερα του Μότσαρτ Ντον Τζιοβάνι, ζουν και δρουν χωρίς συνείδηση των κοινωνικών και πολιτικών συνεπειών των πράξεών τους, αμέτοχοι στα όσα συμβαίνουν γύρω τους, «αθώοι» και συνάμα συνένοχοι στην επερχόμενη βαρβαρότητα. Είναι ένας νέος τύπος «πολιτών του 20ού αιώνα», που φέρνει στον νου τη σημερινή πραγματικότητα της αδιαφορίας και της πολιτικής απάθειας.

Παρουσίαση από τον Ξενοφώντα Μπρουντζάκη (Το Ποντίκι)

Γεννημένος στη Βιέννη του 1886, ο Μπροχ αρχικά ακολούθησε το επάγγελμα του υφαντουργού στην οικογενειακή επιχείρηση, για να αναθεωρήσει στα σαράντα του όλη του τη ζωή, αρχίζοντας μια νέα, γεμάτη με μαθηματικά , φιλοσοφία και ψυχολογία – σπουδές που άρχισε στο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του! Στα 46 του χρόνια εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα «Οι Υπνοβάτες». Πρόκειται για ένα έργο το οποίο δεν άργησε να θεωρηθεί ως ένα από τα εμβληματικά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας και να κατατάξει τον Μπροχ ανάμεσα στους κορυφαίους συγγραφείς του περασμένου αιώνα. Το έργο του οι «Αθώοι», που, όπως και ο «Θάνατος του Βιργιλίου», γράφτηκε στην Αμερική, σχετίζεται με τη βιωματική γνώση του συγγραφέα σχετικά με τον ναζισμό. Πρό­κειται για μια σχέση που άρχισε πριν ο ίδιος συλλη­φθεί από την Γκεστάπο και αποφυλακιστεί αργότερα, έπειτα από ενέργειες φίλων και ιδίως του Τζαίημς Τζόυς. Έτσι, στους «Αθώους» έχουμε το ιστορικό του ναζισμού, πριν ακόμα από την επικράτησή του στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας και κατόπιν σε ολό­κληρη την Ευρώπη. Εξετάζει τον ναζισμό στα πρώτα του βήματα, όταν η κοινωνία με την ανοχή της ή την προτροπή της, επέτρεψε ή και συνέβαλε στην επικράτησή του. Από τη βαθύτητα που απορρέει από τις προσωπικές σχέσεις, ο Μπροχ τοποθετεί τους ήρωές του μέσα στην πραγματικότητα να δρουν με ελεγ­χόμενη συνείδηση, αδιάφοροι και αμέτοχοι, δίχως καμιά κοινωνική συνείδηση. Οι ήρωες του Μπροχ δεν δίνουν δεκάρα για τις συνέπειες των πράξεών τους αλλά και της απραξίας τους. Όλη αυτή η κατάσταση θυμίζει πολύ τις μέρες που βιώνουμε ήδη ως άτομα και ως κοινωνία, έτσι που αυτή η επανέκδοση καθί­σταται περισσότερο επίκαιρη από πότε…