Χρήστος Χρηστίδης: «Τα καλύτερα πίσω μας, τα χειρότερα μπροστά μας»

συνέντευξη στη Ναταλία Γλύκα

Ο Αναποδογεννημένος, πρώτο βιβλίο του Χρήστου Χρηστίδη (γενν. 1953), που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Εντευκτηρίου, αποτελείται από 78 μικρές ιστορίες (καμιά τους δεν υπερβαίνει τη μία τυπωμένη σελίδα), που καθεμιά τους μπορεί να διαβαστεί αυτοτελώς αλλά και όλες μαζί να εκληφθούν ως ένα αρθρωτό αφήγημα, στο οποίο οι κατατμήσεις του χρόνου (παρελθόν, παρόν, μέλλον) διαστέλλονται και αλληλεπιχωρούν. 

Με οριακή αφηγηματική οικονομία, καθώς λέγονται μόνο όσα χρειάζεται να ειπωθούν (ή και ελάχιστα λιγότερα), επαφίεται στη διεισδυτικότητα αλλά και στις εμπειρίες βίου του κάθε αναγνώστη η συμπλήρωση των όποιων κενών, αυτών που δεν λέγονται αλλά βρίσκονται ανάμεσα στις λέξεις και κάτω από τις γραμμές. 

Πρόκειται για ένα άρτιο, από κάθε άποψη, πεζογράφημα, που δεν εκβιάζει τη συγκίνηση του αναγνώστη αλλά της επιτρέπει να αναδύεται, κάθε τόσο, απροσδόκητα χάρη σε μια φράση ή μια παρατήρηση του αφηγητή.

Μέχρι να ακουστεί η "ετυμηγορία" των κριτικών, ζητήσαμε να ανιχνεύσουμε τις προθέσεις του συγγραφέα.

― Κύριε Χρηστίδη, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα από την κυκλοφορία του, ο Αναποδογεννημένος σας ήδη προκαλεί πολύ θετικά σχόλια, για την ώρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε συζητήσεις μεταξύ βιβλιόφιλων. Θέλετε να μας μιλήσετε για τις ρίζες αυτού του βιβλίου;

Η βασική επιρροή ύφους και χροιάς φωνής προέρχεται από τα Κτερίσματα του Μισέλ Φάις. Προσπάθησα να πιάσω το ηχόχρωμα αυτής της φωνής όπως ερχόταν στα δικά μου αυτιά. Αυστηρή, επιτιμητική και συγχρόνως τρυφερή, προστατευτική.

Σε αυτήν την πλατφόρμα γραφής θέλησα να μπολιάσω σε αρκετές ιστορίες το φαντασιακό/παράδοξο στοιχείο που χαρακτηρίζει τον Γονατά. Κάποιες πινελιές μαγικού ρεαλισμού στα σπαράγματα των ονείρων είναι επιρροές από τον κόσμο των νεκρών, του Χουάν Ρούλφο. Από τη θητεία μου στην ποίηση ελπίζω να πέρασαν κάποια στοιχεία από τον Τσαρλς Σίμικ.

Εάν το δευτεροπρόσωπο της φωνής έρχεται από τα Κτερίσματα, ο ενεστώτας ξεπηδά από μια φράση του Θόδωρου Αγγελόπουλου: «Οι άνθρωποι χωρίζουν τον χρόνο σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Για μένα είναι όλα παρόντα». Σαν να λέμε, μιλάω από το τώρα για το τότε σαν να είναι το τώρα.

― Χωρίς να μπορώ να το τεκμηριώσω, έχω την αίσθηση πως στο βιβλίο υπάρχει μια κινηματογραφική "οπτική".

Επειδή όντως έχω ισχυρές επιρροές από τον κινηματογράφο, γράφω πλάθοντας σενάρια, ακόμα και για την ταυτότητα του αφηγητή. Έτσι, για μένα, η δευτεροπρόσωπη ενεστωτική φωνή είναι η συνείδηση του χαρακτήρα που μοιρολογεί το νεκρό (γερασμένο) σώμα και του εξιστορεί το παρελθόν/ταυτότητά του σε μια απέλπιδα προσπάθεια να του εμφυσήσει, μέσω της μνήμης, ξανά τη ζωή. Στο τέλος η έλευση του πατέρα, στο τελευταίο όνειρο ως προπομπού, σβήνει και τη δευτεροπρόσωπη φωνή της συνείδησης και ακούγεται πρωτοπρόσωπη η φωνή του χαρακτήρα.

― Ενώ ο Αναποδογεννημένος είναι φαινομενικά ένα βιβλίο κυρίως για τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια (και ειδικά με τους ανιόντες), θα έλεγα πως έχει (και) κοινωνιολογικές ―για να μην πω: πολιτικές― προεκτάσεις. 

Η αρχική μου πρόθεση ήταν να γράψω ένα βιβλίο που να μιλάει για τα εξοργιστικά πολιτικά λάθη της γενιάς μου που στέρησαν ό,τι πιο σημαντικό στις νεότερες γενιές: την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο στον γενέθλιο τόπο τους. Είναι τραγικό να λες σε ένα δωδεκάχρονο παιδί: «Τα χειρότερα είναι μπροστά σου». Δεν κατάφερα όμως να συνδυάσω λογοτεχνία και πολιτική ανάλυση, έβγαινε ένα καταγγελτικό κείμενο, και έτσι πήγα από το συλλογικό στο ατομικό, επιλέγοντας την κοντινότερη αλληγορία στις προθέσεις μου που είναι το φάσμα των γηρατειών: Τα καλύτερα πίσω μας, τα χειρότερα μπροστά μας.