Tα 13 σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα του 2013

της Δωροθέας Κοντελετζίδου

πηγή: http://www.thinkfree.gr

Μπορεί να θεωρηθεί η ‘επαναλειτουργία’ του Υπουργείου Πολιτισμού ως θετική πρωτοβουλία; Ως γεγονός της χρονιάς; Είναι η πρώτη σκέψη που πέρασε από το μυαλό μου επιχειρώντας να ταξινομήσω δεκατρία σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα. Ναι, εάν είχε αναλάβει δυναμικά τις προϋπάρχουσες εκκρεμότητες. Οι εξαγγελίες παραμένουν εξαγγελίες με αποτέλεσμα να αργοπεθαίνουν οργανισμοί εάν δεν έχουν, ήδη, ‘απεβιώσει’ ενώ το Όσκαρ ‘ηθοποιίας’ το Υπουργείο συνεχίζει να το κερδίζει με την μη καταβολή κονδυλίων στα Μουσεία και άλλους οργανισμούς έτσι ώστε, μεταξύ άλλων, να υπογραμμίζει το οξύμωρο της ύπαρξης του.

Η ‘αναχώρηση’ βέβαια του κου Χατζάκη από το Κ.Θ.Β.Ε ήταν ένα πολιτιστικό γεγονός μείζονος σημασίας που ανακούφισε την πόλη!

Ένα πολιτιστικό ‘γεγονός’ που χαρακτήρισε όμως τη χρονιά, ενόψει της κατάργησης του μαθήματος της Εικαστικής Αγωγής, ήταν/είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται από τους ίδιους τους καθηγητές το μάθημα και εξηγούμαι: αντί να αναπτύσσεται η χρησιμότητα ενός μαθήματος αναπτύχθηκε ότι «η τέχνη είναι  κοινωνικό δικαίωμα», όπως δηλαδή η Υγεία, η Παιδεία και ο Πολιτισμός. Και στο σημείο αυτό τίθεται ένα άλλο πολιτιστικό, εκπαιδευτικό θέμα: η σύγχυση μεταξύ του ρόλου του δασκάλου και του καλλιτέχνη-δασκάλου αλλά μάλλον είναι ‘ψιλά γράμματα’…

Και μιας και αναφέρομαι στους καλλιτέχνες, η βράβευση του Δημήτρη Αβρανά στο Φεστιβάλ Βενετίας καθώς και το εξαιρετικό αφιέρωμα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, Ίδρυμα Ωνάση, στον Δημήτρη Δημητριάδη σηματοδότησαν, εμφανώς, ότι ο ‘ιδιωτικός’ τομέας είναι και παραγωγικός αλλά και πρωτοπόρος σε εποχές που ο λόγος οφείλει να είναι περιεκτικός, οξύς αλλά και ανατρεπτικός.

Την πρωτοπορία βέβαια πολύ επικαλέστηκαν αλλά λίγοι την μετουσίωσαν σε πράξη.

Λαμπρό παράδειγμα η επαναφορά των ‘Δημητρίων’, που μέσα από τετριμμένες επαναδιατυπώσεις, όπως κατάληψη, επανακατάληψη, αποπειράθηκε να δώσει ένα ‘χρώμα’ ανανέωσης στο οποίο αποτυπώθηκε, όμως περισσότερο, το αδιέξοδο αλλά και η έλλειψη μιας νέας ‘γλώσσας’. Οι ‘Βιτρίνες’ της Σταυρούπολης -Παύλου Μελά- έγιναν ‘Βιτρίνες’ Θεσσαλονίκης’, το ‘Ανάκατα’ του Στρατοπέδου Παύλου Μελά και Γιώργου Τσακίρη μετακινήθηκε στη Θεσσαλονίκη, οι ‘Εικαστικοί Περίπατοι’ έγιναν νυχτερινοί  με εξαίρεση, βέβαια το θέατρο όπου θεατρικές παραστάσεις –όπως ‘Ιστορίες Καιρού’-  ‘χρωμάτισαν’ κυριολεκτικά ένα ‘αέρα’ μεστού λόγου και δρώμενου. Το αποτέλεσμα; τα εικαστικά επιχείρησαν την καινοτομία μέσα από ένα ‘πανηγύρι’ χωρίς όμως κεντρικό άξονα παρά ένα συνονθύλευμα μπαρόκ φλυαρίας.

Αντίθετα, το Φεστιβάλ, για παιδιά, της Μονής Λαζαριστών, που οργανώθηκε το καλοκαίρι, εκτός από την ιδιαίτερη ποιότητα σε πολλαπλά επίπεδα άφησε να διαφανεί ότι η οργάνωση και ο προγραμματικό άξονας ήταν από τις προτεραιότητες του Φεστιβάλ.

Και αφού ‘μεταφερθήκαμε’ στη Μονή Λαζαριστών δε θα παραλείψουμε την 4η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης που οργανώθηκε από το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τον τίτλο ‘Παντού αλλά τώρα» και υπό τον γενικό τίτλο «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it Νew» και  η οποία επισφραγίσθηκε  -την ημέρα των εγκαινίων- από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα γεγονός που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως η ύψιστη ‘σφραγίδα’ της πολιτιστικής κρίσης που διανύουμε. Παρόλα αυτά τα εγκαίνια κύλησαν ‘ομαλά’, οι συμμετέχοντες, Έλληνες καλλιτέχνες, έδειξαν για νιοστή φορά να υποτιμούν την νοημοσύνη μας επαναλαμβάνοντας ή ‘αντιγράφοντας’, το ΕΣΠΑ απορροφήθηκε επιτυχώς, αποδείξαμε ότι, η ‘επικοινωνιακή πολιτική’ είναι το Α και Ω μιας Μπιενάλε και ότι το κοινότοπο, όπως είναι η Μεσόγειος, μπορεί να εξελιχθεί σε συγκλίσεις και αποκλίσεις οι οποίες όμως δε ‘διαγράφουν’ παρά ένα ‘αυτιστικό ομφαλισμό’.

Φωτεινή εξαίρεση η έκθεση του Ντένη Ζαχαρόπουλου στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τίτλο «Η μεσογειακή εμπειρία: Η Μεσόγειος ως χωροταξικό παράδειγμα διακίνησης ιδεών και λόγου. Μια εισαγωγή.» στην οποία ο επιμελητής μας ‘δίδαξε’ όλη τη σύγχρονη τέχνη μέσα από μια επιλογή έργων τα οποία σηματοδότησαν τη γλώσσα αλλά και τις ρήξεις που επήλθαν ώστε η έκθεση να εξελιχθεί σ’ ένα είδος ιστορικού απολογισμού στον οποίο η ‘σφραγίδα’ του επιμελητή μπορεί να θεωρηθεί και ως το κατ’εξοχήν έργο της έκθεσης.

Στο πλαίσιο των μεγαλύτερων, όμως, πολιτιστικών γεγονότων του 2013, όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο αλλά και σε διεθνές, εντάσσεται η έκθεση «Η Συλλογή Κωστάκη και η Ρώσικη Πρωτοπορία: 100 χρόνια από τη γέννηση του συλλέκτη», η οποία όχι μόνο ανέδειξε τη συλλογή και το έργο του Κωστάκη αλλά, με ιδιαίτερη επιτυχία και μέθοδο, πλαισίωσε την έκθεση αυτή με σεμινάρια για το κοινό, με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ομιλίες, διεθνών ιστορικών τέχνης με ειδικότητα στη Ρώσικη Πρωτοπορία και ανέδειξε τη σύμπλευση και την οργανική συνεργασία των τεχνών που κυριάρχησε την περίοδο εκείνη με την εξαιρετική εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής «Ρώσικη Πρωτοπορία, Εικόνα, Ήχος και Λόγος». Η ιστορική αυτή παρακαταθήκη διαχειρίστηκε με τρόπο ώστε να προσελκύσει αλλά και να μυήσει το ευρύ κοινό στην τέχνη αυτή που αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της εξέλιξης της σύγχρονης τέχνης.

Τον αριθμό όμως 100 ‘εόρτασε’ κι’ ένα από τα σημαντικότερα περιοδικά της πόλης, το ‘Εντευκτήριο’ το οποίο, παρά τις όποιες οικονομικές δυσκολίες, συνεχίζει να δίνει βήμα σε κάθε νεωτερική και πρωτοποριακή σκέψη και να ασκεί, στο μέτρο του δυνατού, μια έγκυρη κριτική.

Η πολιτιστική ατζέντα του 2013, τέλος, θα πρόσθετα, ότι έκλεισε με την απονομή του βραβείου του Ιδρύματος Προαγωγής Δημοσιογραφίας Αθανάσιου Βασ. Μπότση στο Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΜΘ, για το σύνολο της πολιτιστικής του δράσης και την προσφορά του στους δημοσιογράφους, στο οποίο γενικός γραμματέας είναι ο Τάσος Ρέτζιος, γνωστός κριτικός του κινηματογράφου και δημοσιογράφος με ιδιαίτερο ήθος και επαγγελματσμό.

Η Δωροθέα Κοντελετζίδου είναι ιστορικός της Τέχνης, διδάκτορας της Θεωρίας