3.1.14

Αν αυτό είναι άνθρωπος

του Νικου Σιγαλα

πηγή: http://www.chronosmag.eu



Φωτο: Μ. Vainanidi+Old_Scholl7

Δεν γνωρίζω τις λεπτομέρειες αυτής της ιστορίας. Ίσως να μη χρειάζεται κιόλας, οι περισσότεροι μπορούν εύκολα να τις φανταστούν: Στην αρχή ήταν ο πόλεμος, ένας μακρύς και ακατανόητος πόλεμος, χωρίς μέτωπα, εχθρούς και φίλους. Έπειτα ήρθε η φυγή, η μετανάστευση προς έναν άγνωστο κόσμο, που «δεν μπορεί να είναι χειρότερος», ίσως να σκέφτονταν. Σήμερα, εγκλωβισμένοι σε μια άγνωστη πόλη, χωρίς να ξέρουν ακριβώς από πού πέρασαν και πού βρίσκονται, ζουν μέσα σε μια εχθρότητα, μια αθλιότητα και μια στέρηση μεγαλύτερες κι από την προηγούμενη, μια απογύμνωση απόλυτη.
Δεν έχω γνωρίσει τους Αφγανούς μετανάστες στην Αθήνα. Δεν είμαι ένας από αυτούς τους αξιοθαύμαστους ανθρώπους –απ' τους πιο αξιοθαύμαστους σήμερα σ’ αυτή την πόλη– που προσπαθούν να κάνουν κάτι γι’ αυτούς, και για πολλούς άλλους πρόσφυγες χωρίς προσφυγική ιδιότητα. Ξέρω λίγα πέρα από την παρουσία τους στις σκοτεινές συνοικίες της πόλης και τον ακραίο εναντίον τους ρατσισμό, γνωστό σε κάθε κάτοικο ή επισκέπτη. Κι όμως αυτά τα χριστούγεννα (ας μου επιτραπεί να μη χρησιμοποιήσω κεφαλαίο) με έφεραν κοντά τους – όσο κοντά τους μπορώ να ’ρθω, μέσα στη μικροαστική μου ζωή, τον τρόπο της και τις αγωνίες της.
Ένα βράδυ σε ένα χριστουγεννιάτικο τραπέζι, η αγαπημένη μου φίλη Ν., που ανήκει σε αυτούς τους αξιοθαύμαστους ανθρώπους για τους οποίους έκανα λόγο, μας είπε με λίγα λόγια τα εξής: Σήμερα στην Αθήνα, στο Πεδίον του Άρεως, τα ανήλικα Αφγανάκια εκπορνεύονται για 2 ευρώ. Έχοντας δουλέψει για χρόνια με μετανάστες, η Ν. θέλησε να επιβεβαιώσει την πληροφορία, θέλησε να δει. Πήγε ένα βράδυ στο Πεδίον του Άρεως και έκατσε σ’ ένα παγκάκι. Σύντομα είδε έναν κύριο, καθωσπρέπει, όπως αυτούς που βλέπουμε το πρωί στο μπακάλικο της γειτονιάς μας, να πλησιάζει ένα αγοράκι. Στη συνέχεια χάθηκαν για λίγο σε ένα πιο σκοτεινό μέρος, από όπου ο κύριος επέστρεψε μετά από λίγο κουμπώνοντας το παντελόνι του. Από το παγκάκι της, η Ν. παρατήρησε αρκετές φορές την επανάληψη της ίδιας διαδικασίας. Οι καθωσπρέπει κύριοι διαδέχτηκαν ο ένας τον άλλο, αποτραβήχτηκαν μαζί με τα αγοράκια στις σκοτεινές περιοχές του πάρκου κουμπώθηκαν και έφυγαν. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και κάποιοι τουρίστες, διότι αυτά τα πράγματα μαθαίνονται, και φαίνεται πως η αρχαία και θλιβερή αυτή πόλη κέρδισε σήμερα και μια επιπλέον τουριστική ατραξιόν: μια μικρή Ταϊλάνδη σε κοντινή απόσταση από το ιστορικό κέντρο της. Είναι, βλέπετε, η τιμή: τα 2 ευρώ. «Δεν μπορείς ούτε καν ν’ αγοράσεις ένα σουβλάκι», είπε η Ν.
Θυμήθηκα αμέσως μια άλλη ιστορία: Ο Πρίμο Λέβι αναφέρει ότι, μεταξύ των Εβραίων που επιζούσαν περισσότερο στα στρατόπεδα εργασίας των SS, ήταν νεαροί άντρες που πρόσφεραν ερωτικές υπηρεσίες σε μη Εβραίους, προνομιούχους δηλαδή, σχετικά, κρατούμενους. Στα Lager εργασίας όμως δεν υπήρχαν παιδιά, διοχετεύονταν αμέσως (τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια) στα στρατόπεδα εξόντωσης, όπως και η πλειονότητα των γυναικών, καθώς δεν κατείχαν «αξιοποιήσιμη» εργατική δύναμη.
Στα Lager οι άνθρωποι, και ιδιαίτερα οι Εβραίοι, ήταν για τους άλλους πράγματα, τεμάχια, Stück όπως έλεγαν χαρακτηριστικά οι SS. Και γι’ αυτά τα «πράγματα», γι’ αυτούς τους ανθρώπους, στο κατώτερο στάδιο της εξαθλίωσης, της απανθρώπισης, το μόνο που είχε σημασία ήταν η επιβίωση, η εξασφάλιση μισής επιπλέον μερίδας ψωμιού ή σούπας από πατάτες, ώστε να κρατηθούν για λίγο ακόμα μακριά οι αρρώστιες, να μπαλωθεί πρόχειρα η αδυναμία, να απωθήσουν προσωρινά τη «διαλογή» και το προδιαγεγραμμένο τέλος.
«Γιατί επιμένεις τόσο πολύ στα 2 ευρώ, στην τιμή;» ρώτησε τη Ν. ο Σ. Επειδή βρισκόμαστε πέρα από την απανθρωπιά, πέρα από την εκμετάλλευση των παιδικών κορμιών, από το τσαλαπάτημα των αισθημάτων. Επειδή έχουμε περάσει πια στην καταστροφή, στην εξόντωση και στο σημείο αυτό η τιμή έχει τεράστια σημασία. Όχι για μας βέβαια, αλλά για τα παιδιά αυτά: εκεί που βρίσκονται, το μόνο που έχει σημασία είναι να αποφύγουν το τέλος. Και με την «αμοιβή» των 2 ευρώ είναι δύσκολο.
Πριν γράψω αυτές τις λίγες γραμμές, προσπάθησα να συγκεντρώσω κάποιες πληροφορίες. Επιβεβαίωσα το γεγονός, έμαθα πως φτάνουν συχνά στη χώρα μας ασυνόδευτα ή ορφανά παιδιά, άλλα χάνουν τους γονείς τους και άλλα εκδίδονται από αυτούς ή από άλλους. Στο Πεδίον του Άρεως δεν εκδίδονται μόνο μικροί Αφγανοί, αλλά και Πακιστανοί και κάποια αγόρια από άλλες εθνικότητες∙ οι πελάτες δεν είναι μόνο Έλληνες και τουρίστες από «ανεπτυγμένες χώρες», αλλά, κάποτε, και μετανάστες∙ το «εμπόριο» αυτό ανθεί το καλοκαίρι και αραιώνει, έως και εξαφανίζεται, το χειμώνα, λόγω του ψύχους∙ λιγοστοί συμπολίτες μας προσπάθησαν να κάνουν κάτι, μέχρι στιγμής χωρίς αποτέλεσμα, καθώς τα εμπόδια είναι πολλά.
Θα μπορούσε κανείς να πει πολλά παραπάνω για τις «τριτοκοσμικές» περιοχές, τις ζώνες έκπτωσης και απαξίωσης της ζωής που όλο και συχνότερα παρεισφρέουν στην κοινωνική γεωγραφία της Ελλάδας και άλλων χωρών του άλλοτε «πρώτου κόσμου». Σε αυτές τις ζώνες δεν κατοικούν μόνο μικρά αγόρια, αλλά και κορίτσια και γυναίκες και άνδρες∙ όχι μόνο θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης, αλλά και νέων μορφών δουλείας: άνθρωποι στερημένοι από κάθε δικαίωμα και σεβασμό, στο όριο της πείνας, στο όριο της επιβίωσης (ή και κάτω από από αυτό), άνθρωποι-αντικείμενα.
Περαιτέρω πληροφορίες και αναλύσεις περιττεύουν όμως εδώ. Είναι χριστούγεννα και θέλησα να διηγηθώ ένα παραμύθι, ένα παραμύθι «για μεγάλους και για παιδιά» στην Αθήνα του 2013, ένα αληθινό παραμύθι.

Ο Νίκος Σιγάλας είναι ιστορικός, ερευνητής στο Κέντρο Τουρκικών, Βαλκανικών και Κεντροασιατικών Σπουδών (CETOBAK) του C.N.R.S. και στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών της Κωνσταντινούπολης (I.F.E.A.). Έχει δημοσιεύσει μελέτες για τον εθνικισμό, τη διαμόρφωση του κράτους και τη βία στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Ελλάδα του 19ου αιώνα, καθώς και για τη νεότερη ελληνική λογοτεχνία.
Επιλογή δημοσιεύσεων: «Des histoires des sultans à l’histoire de l’État. Une enquête sur le temps du pouvoir ottoman (XVIe-XVIIIesiècles)», στο François Georgeon και Frédéric Hitzel (επιμ.), Les Ottomans et le temps, Brill, Λέιντεν/Βοστώνη 2012, σ. 99-128. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος και η ιστορία του Ελληνικού υπερρεαλισμού. Μπροστά στην αμείλικτη αρχή της πραγματικότητας, Άγρα, Αθήνα 2012. «Intention et contingence. L’historiographie de la violence sur les minorités dans son rapport avec le droit», European Journal of Turkish Studies, τχ. 12 (2011)· αφιέρωμα: «Demographic Engineering, Part II: On Intentionalism». «Devlet et État, Du glissement sémantique d’un ancien concept du pouvoir au début du XVIIIe siècle ottoman», στο Gilles Grivaud και Sokratis Petmezas (επιμ.), Byzantina et Moderna. Mélanges en l’honneur d’Helène Antoniadès-Bibicou, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2007, σ. 385-415.«Ιστοριογραφία και ιστορία των πρακτικών της γραφής: Ένα προοίμιο στην ιστορία του σχηματισμού της έννοιας ελληνισμός και στην παραγωγή της νεο-ελληνικής εθνικής ιστοριογραφίας», IV International Congress of History and Historiography of Modern and Contemporary Greece. 1833-2002. Proceedings, τόμ. I, E.I.E., Αθήνα 2005, σ. 103-132. «Ελληνισμός και εξελληνισμός: Ο σχηματισμός της νεοελληνικής έννοιας ελληνισμός», Τα Ιστορικά, τχ. 34 (2001), σ. 3-70.


Δεν υπάρχουν σχόλια: