Μια κυρία που γνώρισε Χίτλερ και Γκέμπελς

της Βίκυς Χαρισοπούλου

πηγή: www.tanea.gr

Είδαν, και τι δεν είδαν, τα έκθαμβα αλλά μάλλον κουρασμένα μάτια της πλούσιας θεσσαλονικιάς κυρίας και μέγιστης χορηγού για την ανέγερση του Ωδείου της Αρχαίας Αγοράς στη Θεσσαλονίκη.

Είδαν τους ρωμαίους αξιωματούχους του 200 π.Χ., είδαν θεατρικές παραστάσεις στο Ωδείο, είδαν τη μαρμαροστρωμένη Via Regia, τις Μαγεμένες (προτού απαχθούν και «φύγουν» κι αυτές για τα... Παρίσια) κι ύστερα...

Εγινε άγαλμα και τα μαρμάρινα πλέον μάτια της είδαν την Αψίδα του Γαλερίου, το ανακτορικό συγκρότημα κι ένα άλλο κυλινδρικό οικοδόμημα (που ύστερα το είπαν... Ροτόντα), είδε το λιμάνι που έκτισε ο Μεγάλος Κωνσταντίνος, είδε Ενετούς, Βυζαντινούς, Σταυροφόρους, Τούρκους, φωτιές, απελευθέρωση, ελληνοποίηση, είδε γερμανούς κατακτητές που την... έβγαλαν μέσα απ' τα χώματα των προσχώσεων της Ιστορίας (σε βάθος 1,5 μέτρου τη βρήκαν γερμανοί στρατιώτες που άνοιγαν στρατιωτικά ορύγματα στην περιοχή της Αρχαίας Αγοράς, εκεί ψηλά στην οδό Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης).

Ηταν Μάρτιος του 1944 όταν άρχισε η κατασκευή των ορυγμάτων από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής και μόλις στις 6 Απριλίου, σε μια πομπώδη τελετή, η θεσσαλονικιά ερίτιμος μαρμάρινη κυρία (ηλικίας 1.800 ετών) παραδόθηκε στα στιβαρά χέρια του έλληνα εφόρου αρχαιοτήτων Στυλιανού Πελεκανίδη που την τοποθέτησε με προσοχή, μαζί με την ευρεία οικογένεια των συμπατριωτών της (αγάλματα και άλλα ευρήματα από την περιοχή της Θεσσαλονίκης), στη συλλογή της Ροτόντας.

Ούτε δύο μήνες μετά (στις 31 Μαΐου του 1944) ένοπλοι γερμανοί στρατιώτες, με το πρόσχημα της προστασίας από αεροπορικές επιθέσεις (είχε προηγηθεί, όπως λέγεται, τηλεφώνημα του ίδιου του φύρερ), μπήκαν στη Ροτόντα, αγνόησαν μάλλον επιθετικά τις έντονες διαμαρτυρίες του έλληνα εφόρου, πήραν τη μαρμάρινη κυρία και τη μετέφεραν σιδηροδρομικώς στη Γερμανία προκειμένου να κοσμήσει το προσωπικό μαρμάρινο χαρέμι (προσωπικό μουσείο) του Χίτλερ. Λίγους μήνες αργότερα η κυρία προσφέρθηκε ως «δώρο» του Χίτλερ στην έπαυλη του αγαπημένου του υπουργού και στη συνέχεια στην έπαυλη του υπουργού Λαϊκής Διαφώτισης και Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς.

Ο Χίτλερ αυτοκτόνησε (30 Απριλίου 1945), ο Γκαίμπελς επίσης (1 Μαΐου 1945), ο πόλεμος τέλειωσε, οι Ναζί νικήθηκαν, η θεσσαλονικιά κυρία... κλέφτηκε και πάλι και μεταφέρθηκε από την έπαυλη του Γκέμπελς στο γραφικό παραλίμνιο Badaussee της Αυστρίας, σε γειτονικό αλατωρυχείο. Και εκεί είχε πάλι υψηλή συντροφιά. Εκατοντάδες άλλα έργα τέχνης - επίσης απαχθέντα από τους Ναζί - από ολόκληρη την Ευρώπη.

«Το απαχθέν εις Γερμανίαν άγαλμα της Πλατείας Δικαστηρίων κινδυνεύει να φύγει εις την Αμερικήν» - «Ανευρέθη εν Αυστρία το απαχθέν άγαλμά μας», πληροφορούν οι εφημερίδες της εποχής.

Πράγματι, τα αμερικανικά στρατεύματα κατοχής ετοιμάζονται να το μεταφέρουν μαζί με άλλες αρχαιότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη συνοδεία μάλιστα επιστημονικής επιτροπής. Ευτυχώς το ελληνικό κράτος στέλνει εγκαίρως αποστολή για την παραλαβή του. Στο ταξίδι της επιστροφής το συνοδεύει ο αείμνηστος έφορος Χαρ. Μακαρόνας.

Η μαρμάρινη θεσσαλονικιά κυρία επιστρέφει τελικά στη Θεσσαλονίκη ενάμιση χρόνο αργότερα. Μόλις το 1947. Και επανατοποθετείται στην Εφορεία Αρχαιοτήτων που στεγάζεται στη Ροτόντα. Ως το 1962 που η Θεσσαλονίκη αποκτά αρχαιολογικό μουσείο και η πολυταξιδεμένη μαρμάρινη κυρία μεταφέρθηκε πλέον στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Σήμερα εκτίθεται (τέταρτη στη σειρά αλλά διόλου... έσχατη, με τέτοια μάλιστα ιστορία, μαζί με την Ευτέρπη, την Ερατώ και την Κλειώ - τα αγάλματα των Μουσών) στην εκθεσιακή ενότητα που είναι αφιερωμένη στο Ωδείο της Αρχαίας Θεσσαλονίκης.