Ονειρο ελληνικής θερινής νυκτός

Του Δημοσθένη Κούρτοβικ

πηγή: www.tanea.gr

Το παράθυρο αισιοδοξίας δεν μπορεί να βλέπει 

προς ένα παρελθόν

Κάθε χρόνο αυτή την εποχή επαναλαμβάνεται το ίδιο φαινόμενο: η μαζική επιφοίτηση του αυθεντικού ελληνικού πνεύματος στον αστικό πληθυσμό της χώρας μας. Ποικίλοι διαμορφωτές ή διαχειριστές της κοινής γνώμης, επιστρέφοντας από τις διακοπές τους, διακηρύσσουν από τα ερτζιανά, την τηλεόραση, τις στήλες τους στις εφημερίδες, με φωνή ή γραφίδα που πάλλεται από συγκίνηση, ότι ανακάλυψαν εκεί όπου παραθέριζαν την Ελλάδα των ονείρων τους: πανέμορφη, άφθαρτη, άσπιλη, ανθρώπινη, γελαστή. Και οι ακροατές, οι τηλεθεατές, οι αναγνώστες τους σπεύδουν να συμμεριστούν τον ενθουσιασμό τους, μιλώντας για ταυτόσημες δικές τους εμπειρίες.

Φέτος, ειδικά, το φαινόμενο πήρε διαστάσεις θρησκευτικής έκστασης που σάρωσε τη χώρα απ' άκρη σ' άκρη. Μυριάδες συνέλληνες είδαν το φως το αληθινό τις μέρες της καλοκαιρινής ραστώνης τους, χαυνωμένοι στις ξαπλώστρες των πλαζ κάτω από τον ήλιο που πυρπολούσε την άμμο ή τραγανίζοντας γαύρους και παϊδάκια στις ψαροταβέρνες και στις ψησταριές των θέρετρων της πατρίδας. Μα πόσο λεβέντικα, με πόση δωρική επιβλητικότητα έψηνε τα κοψίδια ο κυρ Βαγγέλης, με πόση προαιώνια λαϊκή αρχοντιά και μητρική φροντίδα ετοίμαζε τις ντοματοσαλάτες η κυρα-Μαρία! Και τι μυστικούς (ή μήπως μυστικιστικούς;) ψιθύρους έφερνε στ' αυτιά μας ο φλοίσβος, με πόση ήρεμη μεγαλοπρέπεια απλωνόταν γύρω μας το ελληνικό τοπίο, ανασαίνοντας στον ρυθμό μιας πανάρχαιης προσευχής!

Θα πει κανείς ότι, με τόση κατάθλιψη και απελπισία που έχει πέσει στην Ελλάδα της ατέρμονης και κατά τα φαινόμενα αδιέξοδης κρίσης, είναι δικαιολογημένη η αναζήτηση παρηγοριάς και δύναμης στα αστείρευτα νάματα της παράδοσης και στην ενατένιση της ζωοδότρας ελληνικής φύσης. Αν και εγώ, που δεν πήγα πουθενά για διακοπές, δικαιούμαι να αναρωτηθώ πόσο ζορισμένοι από την κρίση είναι οι συμπατριώτες που είχαν την πολυτέλεια να παραθερίσουν τρεις, τέσσερις, πέντε εβδομάδες και να απολαύσουν τα καλούδια του κάθε κυρ Βαγγέλη και της κάθε κυρα-Μαρίας.

Αλλά προπαντός: για ποια νάματα μιλάμε εδώ; Οι αίνοι που ακούμε, αφόρητα γλυκεροί κατά τα άλλα, αποδίδουν τη ματιά του τουρίστα. Θα αηδίαζαν τον Σεφέρη και τον Ελύτη, για να μην αναφέρουμε τον Παπαδιαμάντη. Τις ίδιες εντυπώσεις, απλώς χωρίς τις λυρικές πατριωτικές κορόνες της περιγραφής, αποκομίζουν οι απεχθείς Γερμανοί ή οι φλώροι Αγγλοι που περνούν τις διακοπές τους στη χώρα μας. Πριν από χρόνια, μια γερμανίδα φίλη μου, πολυάσχολη αστή, έμεινε έκθαμβη στην Αλόννησο παρατηρώντας για ώρα μια γριά να χτενίζει και να πλέκει τα μαλλιά της αργά, αφοσιωμένα (η ανακάλυψη της βραδύτητας, όπως είναι και ο τίτλος ενός γερμανικού μυθιστορήματος). Και μια αγγλίδα συγγραφέας, αν θυμάμαι καλά, περιέγραφε καταγοητευμένη αυτό που θεώρησε ότι ήταν η εντελώς ξεχωριστή χάρη των κινήσεων μιας παχύσαρκης νησιώτισσας με οπίσθια στα όρια της στεατοπυγίας και πόδια ρημαγμένα από τα αρθριτικά.

Διότι ο τουρίστας είναι αποφασισμένος να βρίσκει ενδιαφέρουσα και συγκινητική κάθε γραφικότητα και, αν τον διαπερνούν κάποιες φρικιάσεις προβληματισμών τύπου New Age, να βγάζει από αυτήν «διδάγματα» για τη ζωή του, που σχεδόν πάντα ξεχνιούνται με την επιστροφή του στο καθημερινό περιβάλλον του.

Ωστε λοιπόν αυτό έχουμε γίνει; Τουρίστες στον ίδιο μας τον τόπο, ακόμη και σήμερα, έπειτα από τρία χρόνια εξοντωτικής κρίσης και ανατροπής των δεδομένων της ζωής μας; Ανακαλύπτουμε την ελληνικότητα μέσα από φολκλορικές εικόνες, που τις βαφτίζουμε «εμπειρίες», γιατί έχουμε προαποφασίσει τι θα δούμε σ' αυτές, τι θα ζήσουμε μέσα τους; Η γνήσια Ελλάδα, που την αναζητούμε ως αντίδοτο στην Ελλάδα του μνημονιακού ζόφου, είναι η Ελλάδα των αργών ρυθμών, της ακινησίας των παραδόσεων, της ησυχαστικής φυγοκοσμίας; Δεν είδα κανέναν από τους «αναβαπτισμένους» στην κολυμπήθρα της θερινής μαγείας, οι οποίοι εκθείαζαν μεταξύ άλλων τα υπέροχα τοπικά κρασιά, να αφιέρωσε κάποια προσοχή στους νέους οινοποιούς, που επιστρέφουν στην ύπαιθρο με μόρφωση, τεχνογνωσία και μεράκι για να δημιουργήσουν καινούργιες ποικιλίες και να προωθήσουν την εξαγωγή τους στο εξωτερικό. Ή να ξόδεψε μερικά λόγια για τις οργανωμένες ομάδες των επίσης νέων και ανήσυχων Ελλήνων που καλλιεργούν συστηματικά εναλλακτικές μορφές τουρισμού, με τον συνδυασμό ψυχαγωγίας, μάθησης και συνεργασίας.

Αν οι διακοπές μπορούν να ανοίξουν στην ψυχή μας ένα παράθυρο αισιοδοξίας, αυτό δεν μπορεί να βλέπει προς ένα παρελθόν όχι απλώς μυθοποιημένο αλλά αποστραγγισμένο από κάθε ικμάδα δημιουργικότητας και επινοητικότητας, από κάθε ρυάκι που οδηγεί στην καινοτομία.

Εξάλλου, ένα πράγμα που δεν έμαθα από τους υμνητές του ελληνικού ονείρου θερινής νυκτός είναι το εξής: ο δωρικός κυρ Βαγγέλης και η περίφροντις κυρα-Μαρία έκοβαν άραγε αποδείξεις για τις ευλογίες που επιδαψίλευαν, με το αζημίωτο, στους εκστατικούς παραθεριστές;