9.2.13

από τη σελίδα του Βασίλη Αμανατίδη στο Facebook

[ από δημοσίευμα στο "Εντευκτήριο", στις αρχές του 2000. Νόμιζα ότι το ψηφιακό αρχείο είχε χαθεί - αλλά μόλις το ανακάλυψα σε ένα ξεκαθάρισμα όλων των πραγμάτων με τα οποία έχω καταπιαστεί τα τελευταία 18 χρόνια. Εννέα τραγούδια της Bjork σε μετάφρασή μου. Από τα τρία πρώτα album της. Τα είχα δουλέψει σαν ποίηση - αναγνωρίζοντας μέσα τους κομμάτια από ποίηση. Τα οικειοποιήθηκα όσο ήθελα - δίνοντάς τους εδώ κι εκεί τόνους και τρόπους δικούς μου, και άλλων, ακόμη και καβαφικούς. Τα δούλεψα μέσα σε καθεστώς ευφορίας, σεβασμού, παιχνιδιού. Τα ξανακοιτώ και μου αρέσουν ακόμη ]


BJORK - 9 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
______________________________

(Απόδοση και σημείωμα: Βασίλης Αμανατίδης)


Η Μπγιορκ Γκουντμουντσντότιρ είναι τριαντατρία χρονώ Ισλανδή.
Διαπρέπει την τελευταία δεκαετία ως διεθνής ποπ σταρ τριών άλμπουμ (Debut, 1993, Post, 1995, Homogenic, 1997) και έχει -αυταπόδεικτα- όνομα πολλών συμφώνων. Εφευρέτης του εαυτού της, δημιουργός μίας απολύτως αναγνωρίσιμης και διαρκώς μεταβαλλόμενης σκηνικής περσόνας, μοιάζει με (πρόωρα γερασμένο) παιδί και (εκκεντρικά αφελή) ηλικιωμένη σοφή, που εξακολουθεί να παράγει ένα χορευτικό μουσικό στυλ στις παρυφές της αβάν-γκαρντ, με τους εμπορικούς όμως όρους της τρέχουσας ποπ κουλτούρας. Πλάσμα στιλπνής λάμψης -μία παραμυθική «βασίλισσα του χιονιού» ενδεδυμένη την εξαντλητικά τελευταία λέξη της μόδας-, και μαζί μία εμμονοληπτική ρομαντική, που φλογερά ψάλλει την απόλυτη ή την ανεπίτευκτη αγάπη, αναλόγως.
΄Ομως σ' αυτές εδώ τις, αρκετά ελεύθερες βεβαίως, μεταφράσεις (απ' όπου αναγκαστικά απουσιάζουν η φυσική παρουσία και η κινούμενη εικόνα της, οι μορφασμοί, η απειλητικά παιδική συρριστική φωνή της, και τα φαντασμαγορικά χάι-τεκ παραμύθια των βίντεο-κλιπ), μένει μοιραία και ανυπεράσπιστα γυμνός ο λόγος των τραγουδιών: μία κάπως λειψή καστανιέτα που κινδυνεύει να μην κροτεί.
΄Ετσι, δύσκολα θα μπορέσει να αποκαλυφθεί εδώ αυτό το κράμα Ντίσνεϋ και «Μελωδίας της Ευτυχίας», Σοστακόβιτς, χίπικης ελευθερίας, κι ενός sui generis μαγικού ρεαλισμού, που κατοικείται από μεσαιωνικούς ισλανδικούς θρύλους, αλλά και από μία εμμονή στα υψηλά σύγχρονα επιτεύγματα της μόδας και των τεχνών: όλα κομμάτια πιθανόν του κόσμου της.
Η Μπγιορκ μιλάει τα δικά της αγγλικά: κοφτά, συντακτικώς ιδιότροπα, ποτέ λανθασμένα αλλά ούτε και επιμελώς σωστά, λέξεις που εκσφενδονίζονται σαν εκ νέου βαφτισμένα αντικείμενα. Παραδόξως, οι λέξεις αυτού του λεξιλογίου κατορθώνουν να εφαρμόζουν μεταξύ τους απολύτως, σαν πολύχρωμα αυστηρά λέγκο. Είναι ένας λόγος γεμάτος άνω και κάτω τελείες, ενός υποκειμένου που βλέπει, φαντάζεται, και εξηγεί, ακούει και προσδιορίζει, πάλι και πάλι, θαρρείς δύο τεράστια λαμπυρίζοντα μάτια γιαπωνέζικου κόμικ ανακαλύπτουν διαρκώς, με τρεμουλιαστό δάκρυ χαρμολύπης, την ομορφιά του να αναπνέεις.
Είναι κι ένας λόγος λυρικά κωμικός και γεμάτος γωνίες. Απρόσμενος: το τετριμμένο μεταστρέφεται σε έκπαγλο και περιπετειώδες* κάτω από την αργόσυρτη ανία εκδηλώνεται ξαφνικά το θαύμα* η συντριβή κάτω από το άπλετο φως* το ξέσπασμα αγάπης μέσα από τον θυμό και το μίσος.
Η ακραία διπολικότητα των συναισθημάτων δεν απαγορεύει τις ενδιάμεσες αποχρώσεις. Η απλοϊκότητα, αντί να καταλήγει γραφική, μοιάζει σχεδόν πάντα συνειδητή, είναι αγέρωχη και αφοπλιστική. Είναι η φωτιά και ο πάγος -οι δύο πόλοι της ισλανδικής ηφαιστειογενούς φύσης-, η άκρατη χαρά και ένας βυθός θλίψης, που ορίζουν τον κυκλοθυμικό άξονα της διάθεσης αυτών των τραγουδιών.
Β. Α.



ΥΠΕΡΜΠΑΛΛΑΝΤΑ (Hyperballad)


Ζούμε σ' ένα βουνό.
Στην κορυφή ψηλά.
Ωραία θέα έχει
απ’ την βουνοκορφή.
Κάθε πρωί βαδίζω στον γκρεμό
και ρίχνω κάτω πράγματα μικρά
όπως:
αυτοκινήτων εξαρτήματα μαχαιροπήρουνα μπουκάλια.
Ή οτιδήποτε εδώ γύρω μου βρεθεί

(Συνήθεια μού έγινε.
Και τρόπος
να ξεκινώ τη μέρα)

Όλα τα διαπράττω αυτά. Μα πριν.
Μην τύχει και ξυπνήσεις. Ώστε να νιώθω πια
κατόπιν ευτυχής.
Ότι είμαι εδώ Και ασφαλής Ψηλά Μαζί σου

Είναι πολύ
πρωί πρωί
ξύπνιος κανείς.
Πάλι στον γκρεμό μου εγώ.
Ακόμη ρίχνω πράγματα μικρά.
Ακούω: τους ήχους.
Που κάνουν καθ’ οδόν καθέτου διαδρομής
με τη ματιά τ’ ακολουθώ έως συντριβής
τους. Τώρα, φαντάσου: άραγε πώς
το κορμί μου πρόκειται να ηχεί
στους βράχους κάτω εκεί κατά τι
κρημνισμένο (μα
δίχως την ευχή σου)

Και όταν πια προσγειωμένο
κλειστά ή μήπως
ανοιχτά θα ’χω τα μάτια;




ΠΛΟΥΤΩΝΑΣ (Pluto)


συγχωρήστε με αλλά

πρέπει λίγο να
ανατιναχτώ

πέραν μου τούτο το
σώμα να... να... τινάξω

και να ξυπνήσω αύριο πάλι
ολοκαίνουρια πολύ

κουρασμένη λίγο ίσως
μα ολοκαίνουρια πολύ




ΚΟΥΚΟΥΛΩΣΕ ΜΕ (Cover me)


έρπω διαμέσου του αγνώστου
κάλυψέ με
βγαίνω προς άγραν μυστηρίων
προστάτευέ με

Θα αποδείξω ότι το Αδύνατον υπάρχει

αχ, πολύ επικίνδυνο αυτό
κουκούλωσέ με
αξίζει όμως τον κόπο
φύλαγέ με

Θα αποδείξω ότι το Αδύνατον υπάρχει




ΞΕΤΥΛΙΓΜΑ (Urnravel)


εσύ όταν λείπεις
η καρδιά μου πια λυτή
ξετυλίγεται αργά
σαν κουβάρι με κλωστή
και το μαζεύει ο Βεελζεβούλ.
Χαμογελάει: επειδή
ο έρωτάς μας ένα
κουβάρι με κλωστή

Δεν το επιστρέφει πια ο χυδαίος...

λοιπόν, όταν γυρίσεις,
καλού κακού, καινούριον
έρωτα
θα πρέπει εμείς να κάνουμε.
Έως
που




ΤΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ (The modern things)


όλα τα μοντέρνα πράγματα
όπως: αυτοκίνητα και άλλα
υπήρχαν από πάντα

σ’ ένα βουνό κουρνιάζανε απλώς
καραδοκούσαν τη στιγμή

κι ακούγανε: θορύβους
εκνευριστικούς. Δεινόσαυρων κι ανθρώπων που έξω
ανέμελα αλωνίζαν

όλα τα μοντέρνα πράγματα
υπήρχαν από πάντα
ανέμεναν απλώς
να εξέλθουν
πολλαπλασιαστούν
κι επικρατήσουν

Τώρα, η σειρά τους...




ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (Human Behaviour)


αν έλθεις ποτέ σε άνθρωπο κοντά
και σε Συμπεριφορά Ανθρώπου
την μεγίστη να αναμένεις απορία

αδιαμφισβήτητο: σε συμπεριφορά ανθρώπου
απολύτως λογική καμμία. Ακαταμάχητη
όμως είναι

Και δεν υπάρχει χάρτης
για τη συμπεριφορά του ανθρώπου

(μειονεκτήματα:) εκεί που κακόκεφοι φρικτά,
αίφνης σύσσωμοι ευτυχούνε
(πλεονεκτήματα:) σε Αισθήματα Ανθρώπου αν μπλεχτείς,
να ξέρεις, για τα καλά θα ανταμειφθείς

Δεν υπάρχει χάρτης.
Και αχρείαστη αιωνίως
η πυξίδα




ΣΑΝ ΑΠΟ ΝΕΟΝ ΟΛΟΣ (All neon like)


Έως ότου ως άλως απλωθείς επάνω μου παντού
εγώ δεν θα ’ρθω
Έως ότου λάμψει γύρω απ’ το κρανίο σου ιερά
δική σου δεν θα γίνω

Για σένα υφαίνω
τον θαυμαστό ιστό.
Και αρχίζεις φέγγεις
μες στα σκοτεινά μου νήματα βαθιά
πλάσμα φωτεινό του βίου,
αλλά
Σαν από νέον όλος

Σε περιβάλλει το κουκούλι μου με ολόκληρο
λαμπρό εναγκαλισμό. Τώρα μπορείς
να κοιμηθείς
Τον ύπνο του εμβρύου

Θα μας παρασταθούν αγάπη μου
Ότι βοήθεια ζητούμε. Ότι πολύ.
Κι η φωτεινή ακτίνα μου σε τρέφει
(Θήλασέ την Λάμπρυνέ με Αγάπησα πολύ)

Κάθε σου πόρος ξεχειλίζει
μια παραμόρφωση απαλή
Τη χελωνίσια σου καρδιά
θρέψε καλά
με αστραφτερή απειλή

Θα μας παρασταθούν αγάπη μου
Ότι βοήθεια ζητούμε. Ότι πολύ.
Κι η φωτεινή ακτίνα μου σε τρέφει

Η ώρα σήμανε.
Όλος πληγή. Και λες:
- Θα μ’ επουλώσεις;
- Θα σε θεραπεύσω τώρα
Ποτέ ξανά
με τον εαυτό σου μη θυμώσεις

Αρχινώ.
Με ένα ξυραφάκι
σου ανοίγω εγώ διάπλατη
βαθιά σχισμή.
(Μακριά από μας τα μαύρα νέφη
πλέον Γιατί)
Η φωτεινή ακτίνα μου
αγάπη μου
σε τρέφει

Δες! Σε τρέφει πια
αυτή




ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΑΓΑΠΗΣ ΠΛΗΡΗ (All is Full of Love)


Και θα σου δοθεί αγάπη
Και θα σε περιθάλψουν
Θα σου δοθεί αγάπη
να το πιστέψεις! Πρέπει

Ίσως όχι απ’ τις πηγές
που τη δική σου στάλαξες
εσύ
Ίσως όχι απ’ τις μεριές
που εσύ καρφώνεις
βλέμμα

Μα στρέψε το κεφάλι γύρω
γύρω σου είναι
Τα Πάντα Αγάπης Πλήρη
Και περικυκλωμένος

Τα Πάντα Αγάπης Πλήρη
δεν λαμβάνεις απλώς σήμα
Τα Πάντα Αγάπης Πλήρη
το τηλέφωνό σου κατεβασμένο απλώς
Και Τα Πάντα Αγάπης Πλήρη
κι είναι κλειστές οι πόρτες σου όλες
Τα Πάντα Αγάπης Πλήρη. Και
Τα Πάντα Αγάπης Πλήρη
Τα Πάντα Αγάπης
Πλήρη Και Τα Πάντα
Αγάπης Είναι
Πλήρη Και Τα Πάντα Αγάπης
Πλήρη.
Τα




ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ (The Anchor Song)


ζω πλάι στον ωκεανό και
τη νύχτα
βουτάω μέσα του
βαθιά προς τον βυθό
κάτω από ρεύματα, μακριά,
και την άγκυρά μου ρίχνω

λοιπόν εδώ διαμένω

λοιπόν το σπίτι μου εδώ

Δεν υπάρχουν σχόλια: