2.4.13

Λουκέτο στον Πολιτισμό (με πι κεφαλαίο)

γράφει η Σταυρούλα Παπασπύρου


πηγή: www.enet.gr (Ελευθεροτυπία)


Λουκέτο και στο «Βιβλιοπωλείο της Εστίας»


Προχθές Σάββατο, ένα από τα ιστορικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας, το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας», σταμάτησε να λειτουργεί. Ο ομώνυμος εκδοτικός οίκος «συνεχίζει ακάθεκτος προς τα 130 έτη», σύμφωνα με την επικεφαλής του Εύα Καραϊτίδη, αλλά το βιβλιοπωλείο, που ανήκει στον αδελφό της, Γιάννη Καραϊτίδη, δέχτηκε με την πρόσφατη οικονομική κρίση το τελειωτικό του χτύπημα.
Επειτα από 128 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας, το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» ανάρτησε χθες στη βιτρίνα του ένα λιτό σημείωμα, ανακοινώνοντας το κλείσιμό τουΕπειτα από 128 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας, το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» ανάρτησε χθες στη βιτρίνα του ένα λιτό σημείωμα, ανακοινώνοντας το κλείσιμό τουΚανείς απ' όσους μπήκαν το Σάββατο στο κατάστημα της οδού Σόλωνος δεν αντελήφθησαν ότι σε λίγο θα έκλεινε οριστικά. Μόνο οι έξι εναπομείναντες υπάλληλοί του γνώριζαν ότι δεν θα υπάρξει επόμενη μέρα. Απλήρωτοι επί μήνες, όπως άλλωστε και οι υπόλοιποι έξι συνάδελφοί τους που από τον περασμένο Σεπτέμβριο βρίσκονται σε επίσχεση εργασίας, στάθηκαν στο πόστο τους ώς το τέλος κι ας είχαν διαπιστώσει ότι η καθοδική πορεία της επιχείρησης, υπό τις παρούσες συνθήκες, ήταν αδύνατον ν' αντιστραφεί.
Ιστορία του τόπου
Με το που έγινε γνωστό το δυσάρεστο νέο, το Διαδίκτυο πήρε φωτιά. Ακόμα και άνθρωποι που είχαν καιρό ν' αγοράσουν από εκεί βιβλία εξέφραζαν τη θλίψη τους, έχοντας πλήρη συνείδηση τι τεράστιο κεφάλαιο αντιπροσωπεύει το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» για την πολιτιστική ιστορία του τόπου μας.
Είχε ιδρυθεί το 1885 από τον Τηνιακό δάσκαλο και ικανότατο έμπορο Γεώργιο Κασδόνη, τον οποίο διαδέχτηκε το 1901 ο ανιψιός του Ιωάννης Κολλάρος. Ο Κολλάρος παρέδωσε το 1956 τη σκυτάλη των εκδόσεων και του βιβλιοπωλείου στο γαμπρό του Κωνσταντίνο Σαραντόπουλο. Και μετά το θάνατο του τελευταίου, το 1972, τα ηνία κράτησε η κόρη του Μαρίνα Καραϊτίδη, μέχρι που το 1998 η επιχείρηση χωρίστηκε σε δύο διακριτούς κλάδους, με χωριστή έδρα και αυτόνομη ανάπτυξη.
Στα χρόνια της σεβάσμιας «κυρίας Μάνιας» (Καραϊτίδη) και για την ακρίβεια το 1972 ήταν που το κατάστημα της οδού Σταδίου μετεγκαταστάθηκε στη Σόλωνος, ένα δρόμο δίχως εμπορική κίνηση ακόμη, μ' ένα και μοναδικό αξιόλογο βιβλιοπωλείο, την «Ενδοχώρα» του Μ. Μοσχονά.
Η παράτολμη αυτή κίνηση της κ. Καραϊτίδη -η οποία σήμερα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας- άλλαξε άρδην τα δεδομένα, τόσο στη σύνθεση των πελατών της «Εστίας» όσο και στη φυσιογνωμία της περιοχής.
Το κοινό του βιβλιοπωλείου ενισχύθηκε από τους φοιτητές της Νομικής Σχολής, ενώ σύντομα κι άλλοι εκδότες δραστηριοποιήθηκαν στους γύρω δρόμους, μετατρέποντας σε βιβλιότοπο όλη τη γειτονιά. Το δε γραφείο της κυρίας Μάνιας, πάντα ανοιχτό και φιλόξενο, δεν ήταν απλώς ένα φιλολογικό στέκι για τους παλιούς και τους νεότερους συγγραφείς του οίκου ή για βιβλιόφιλους πολιτικούς και δημοσιογράφους, αλλά κι ένα είδος άτυπου πανεπιστημίου με πολλούς αποφοίτους...
Η κρίση έπαιξε καθοριστικό ρόλο για το άδοξο τέλος του βιβλιοπωλείου. Η αλήθεια όμως είναι πως τα οικονομικά του προβλήματα είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Φημισμένο για το έμψυχο δυναμικό του -δίχως υπερβολή, οι υπάλληλοί του ήταν κινητές βιβλιοθήκες- το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» θύμιζε μέχρι πρότινος βιβλιοθήκη και το ίδιο, καθώς δεν υπήρχε περίπτωση ν' αναζητήσει κανείς κάποιον παλιότερο, όσο και σπάνιο τίτλο και να μην εξυπηρετηθεί.
Σταδιακά, ωστόσο, η ακτινοβολία του θάμπωνε. Δεν στάθηκε δυνατό να εκσυγχρονιστεί για να προσελκύσει νέους ανθρώπους, ενώ και οι παλιότεροι πιστοί του πελάτες αντιλαμβάνονταν ότι τα προβλήματά του όλο και γιγαντώνονταν.
Συνέπειες
Ειδικά τους τελευταίους μήνες, με διογκωμένα τα χρέη προς τράπεζες, εφορίες, προμηθευτές και προσωπικό, ούτε τους νέους τίτλους δεν ήταν σε θέση να προμηθευτεί.
Τι συνέπειες θα έχει το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου για τις εκδόσεις της «Εστίας»; Σύμφωνα με τον Κωστή Καναράκη, ο οποίος έμελλε να είναι ο τελευταίος διευθυντής του, «την παραμικρή».
Καιρό τώρα, το κατάστημα της οδού Σόλωνος είχε πάψει να είναι προνομιακό σημείο πώλησης των εκδόσεων που γίνονταν από το εκδοτικό στρατηγείο της οδού Ευριπίδου. Από το 2010, μάλιστα, δεν γινόταν καν πίστωση, η προμήθεια των εκδόσεων της «Εστίας» γινόταν πλέον τοις μετρητοίς.
«Ο κύκλος έκλεισε» λέει ο Κ. Καναράκης, «τώρα αναλαμβάνουν οι λογιστές». Ο ίδιος είναι ένας από τους έξι που στάθηκαν βράχοι στο πόστο τους. «Με την Ιστορία δεν παίζουμε», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Αυλαία και για το «σπίτι» της Εστίας

128 χρόνια βιβλιοπωλείο

Το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», έπειτα από 128 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας, αποτελεί πια παρελθόν.
Το παλιό κατάστημα  της Εστίας  στη ΣταδίουΤο παλιό κατάστημα της Εστίας στη ΣταδίουΗ πολυκύμαντη ιστορία του, ωστόσο, έχει ήδη αποτυπωθεί λεπτομερώς στις αναμνήσεις του Νίκου Παντελάκη, ο οποίος εργάστηκε εκεί από παιδάκι ώς τα βαθιά του γεράματα («Σαν να διάβασα ένα βιβλίο», εκδ. Εστία), καθώς και στην εμπεριστατωμένη μελέτη της Αννας Καρακατσούλη «Στη χώρα των βιβλίων» (Εκδόσεις των Συναδέλφων»), που διατρέχει την πορεία του πάνω στ' αχνάρια της εγχώριας πνευματικής ιστορίας, από τα τέλη του 19ου αιώνα ώς τις πρόσφατες τεχνολογικές και οικονομικές εξελίξεις που αναδιατάσσουν το τοπίο βίαια.
Η προϊστορία του «Βιβλιοπωλείου της Εστίας» ξεκινά το 1881 -έτος ανάτασης και ευφορίας για την Ελλάδα, χάρη στην προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Αρτας- όταν ο Τήνιος δάσκαλος Γεώργιος Κασδόνης αναλαμβάνει τη διεύθυνση του εβδομαδιαίου περιοδικού «Εστία». Ο ίδιος, τέσσερα χρόνια αργότερα, θα εισβάλει δυναμικά και στον εκδοτικό και βιβλιοπωλικό κλάδο, αντλώντας από το πνευματικό κεφάλαιο που του παρείχε «ο κύκλος της Εστίας», στον οποίο σύχναζαν από τον Παλαμά, τον Βιζυηνό και τον Πολέμη ώς τον Δροσίνη, τον Σουρή και τον Ξενόπουλο. Ο ανιψιός του Ιωάννης Κολλάρος, που τον διαδέχτηκε το 1901, όπως και οι περισσότεροι εκδότες της εποχής, αντικατέστησε το τυπογραφείο με το βιβλιοπωλείο ως επίκεντρο της εμπορικής δραστηριότητάς του, αναδεικνύοντάς το και ως χώρο κοινωνικών και πνευματικών συναναστροφών.
«Ο μπαρμπα-Γιάννης ο Κολλάρος», διαβάζουμε στο βιβλίο του Παντελάκη, «είχε ένα επιβλητικό ύφος, πολύ σκληρό -στη δουλειά πάνω ήταν Κέρβερος». Το βιβλιοπωλείο τότε στεγαζόταν στον αριθμό 38 της Σταδίου, όπου και παρέμεινε ώς το 1972, μ' ένα σύντομο διάλειμμα το 1937-1938, που χρειάστηκε να μεταφερθεί στην Πεσμαζόγλου. Ο γαμπρός του Κολλάρου, ο αξιωματικός του Πυροβολικού Κωνσταντίνος Σαραντόπουλος, ήταν εκείνος που συγκέντρωσε γύρω από τις εκδόσεις της Εστίας σχεδόν όλους τους πεζογράφους της γενιάς του '30, δίνοντας στον οίκο το στίγμα που έμελλε να τον συνοδεύει μέχρι σήμερα. Και ποιος δεν περνούσε απ' το βιβλιοπωλείο: καθηγητές πανεπιστημίου, όπως ο Συκουτρής και ο Κακριδής, νεότεροι συγγραφείς, όπως ο Βενέζης, ο Μυριβήλης, ο Καραγάτσης, η Γαλάτεια Σαράντη, ο Αντώνης Σαμαράκης και φυσικά ο Πέτρος Χάρης, διευθυντής της «Νέας Εστίας» επί δεκαετίες, ο Κατσίμπαλης, ο Καραντώνης, ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος... Στο κατάστημα της Σταδίου, πάνω στο καθήκον, άφησε ο Σαραντόπουλος, το '72, την τελευταία του πνοή.
Τον διαδέχτηκε η κόρη του, Μάνια Καραϊτίδη, η οποία κατάφερε να επιβληθεί σ' έναν ανδροκρατούμενο χώρο και να κρατήσει την επιχείρηση ακμαία, σε πείσμα των μεγάλων ανακατατάξεων που πραγματοποιήθηκαν στη βιβλιαγορά μετά τη μεταπολίτευση. Στη νέα έδρα του βιβλιοπωλείου, στην οδό Σόλωνος, άρχισε να φυσάει φρέσκο αεράκι, καθώς ο κατάλογος των εκδόσεων της «Εστίας», πέρα από τη «Λωξάντρα» και τα υπόλοιπα βιβλία της Μαρίας Ιορδανίδου, ενισχύθηκε και με έργα των Πέτρου Τατσόπουλου, Χρήστου Χωμενίδη, Φαίδωνα Ταμβακάκη ή του πρόωρα χαμένου Χρήστου Βακαλόπουλου. Ολοι οι παραπάνω συνάντησαν στο πρόσωπο της κυρίας Μάνιας μια υπέροχη συνομιλήτρια. Και το γραφείο της, μέχρι πριν από λίγους μήνες, παρέμενε φιλόξενο για κάθε περαστικό.
Ο Νίκος Παντελάκης δεν ζει για να δει το τέλος του ιστορικού βιβλιοπωλείου. Είχε προλάβει ωστόσο να μελαγχολήσει βλέποντας την άκρατη εμπορευματοποίηση να διαποτίζει κάθε πτυχή της κοινωνίας. Ο ίδιος ούτε το Δημοτικό δεν είχε τελειώσει, αλλά είχε να το λέει: το πτυχίο του στην τέχνη του βιβλίου μέσα στο «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» το έλαβε, καθώς κανείς υπάλληλος δεν μπορούσε να σταθεί σ' αυτό αν δεν ενημερωνόταν συνεχώς. Το ίδιο ακριβώς μας έλεγε χθες και η Μαρία Παπαγεωργίου, που εργαζόταν στη Σόλωνος τα τελευταία 21 χρόνια: «Τι σημαίνει βιβλίο, εδώ το έμαθα. Δυσκολεύομαι να πιστέψω αυτό που συνέβη. Ευελπιστώ να συνεχίσω να ζω από τα βιβλία, αλλά πρώτα πρέπει ν' αποφορτιστώ. Η θλίψη είναι βαριά».
ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Η πόλη φτωχαίνει

Ο συγγραφέας και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Πέτρος Τατσόπουλος, επί δεκαπέντε χρόνια, από το 1982 ώς το 1997, είχε κάνει σπίτι του το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας». Ως συγγραφέας έξι βιβλίων («Οι ανήλικοι», «Κινούμενα σχέδια», «Η πρώτη εμφάνιση», «Η καρδιά του κτήνους», «Ανάλαφρες ιστορίες», «Το παυσίπονο») και ως επισκέπτης-συνομιλητής της ανοιχτής βιβλιοφιλικής παρέας
 Αυτή η παρέα σύχναζε στο πατάρι, με θέα την οδό Σόλωνος, και στο γραφείο της Μάνιας Καραϊτίδου, που έβλεπε στον κήπο του ακάλυπτου της πολυκατοικίας. Η ισχυρή παρουσία αυτής της γενναιόδωρης γυναίκας και εκδότριας -η οποία προπαντός ήξερε και ξέρει ν' ακούει- «μετέτρεψε το μαυσωλείο σ' ένα ζεστό χώρο και σ' ένα ανοιχτό πανεπιστήμιο και καταφύγιο». Πρέπει να επισημανθεί ότι σ' αυτή τη «φωλιά» δεν σύχναζαν αποκλειστικά λογοτέχνες -όπως μας θυμίζει ο Πέτρος Τατσόπουλος. Τακτικοί θαμώνες υπήρξαν και πολιτικοί, όπως ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Προκόπης Παυλόπουλος, ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Κάτι ανάλογο -επισημαίνει- είχαμε γνωρίσει με τον «Κέδρο», υπό τη συναινετική προσωπικότητα της Νανάς Καλλιανέση.
«Η πόλη φτωχαίνει με το κλείσιμο του "Βιβλιοπωλείου της Εστίας", αν και δεν πιστεύω ότι έχει επίγνωση αυτού του γεγονότος. Εάν είχε, δεν θα το άφηνε να κλείσει», αποφαίνεται ο Πέτρος Τατσόπουλος. Συνυπογράφουμε.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ

Φτώχυνε η Αθήνα

Οι εκδόσεις και το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» έχουν ταυτιστεί εν πολλοίς με τους περισσότερους από τους κλασικούς συγγραφείς μας.
Τα ιερά τέρατα της ελληνικής λογοτεχνίας. Η «Εστία» ωστόσο έδωσε και συνεχίζει να δίνει βήμα και σε νέους ταλαντούχους συγγραφείς. Ενας από αυτούς είναι και ο αναγνωρισμένος πλέον Χιώτης συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, που στο άκουσμα του κλεισίματος του ιστορικού βιβλιοπωλείου έσπευσε να δημοσιεύσει στην ιστοσελίδα του, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
Σήμερα έμαθα μια είδηση που ανέμενα κάμποσον καιρό αλλά δεν την είχα συνειδητοποιήσει, μάλλον την απόδιωχνα από το μυαλό μου μέχρι να συμβεί, μήπως και τελικά αλλάξει η κατάσταση.
Εκλεισε το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας». Οι σπάνιες επισκέψεις μου στην Αθήνα θα είναι πλέον φτωχότερες. Είχα ένα απάγκιο στην καρδιά της πόλης και τώρα πρέπει να συνηθίσω στην ιδέα πως δεν υπάρχει πια. Πως δεν θα ξανανέβω τη Σόλωνος ώς εκεί, διότι τίποτα δεν θα είναι όπως το άφησα την τελευταία φορά που πήγα, λίγο πριν τα Χριστούγεννα.
Το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» προσωπικά με σημάδεψε. Κι ας το γνώρισα ουσιαστικά στην τελική του ευθεία. Η κυρία Μάνια διάβασε πρώτη απ' όλους τον «Ανάμιση Ντενεκέ» μου και ήταν εκείνη που με τίμησε, έναν άγνωστο μεταξύ αγνώστων, που δεν είχε καμιά σχέση ώς τότε με τους λογοτεχνικούς κύκλους, προτείνοντας στην κόρη της Εύα, τη διευθύντρια των εκδόσεων, την έκδοση του βιβλίου.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ

Ηταν φάρος της λογοτεχνικής μας ζωής

«Κρίμα, κρίμα...», ήταν η αυθόρμητη αντίδραση του Θανάση Βαλτινού, μόλις πληροφορήθηκε το κλείσιμο του ιστορικού βιβλιοπωλείου, ενώ ταξίδευε από τη Φλώρινα στη Θεσσαλονίκη συντροφιά με τον Τίτο Πατρίκιο. «Είναι πολύ λυπηρό», δήλωσε, «όχι μόνο για τις εκδόσεις της «Εστίας», αλλά για όλους μας.
Αποτελεί ακόμη μία ένδειξη της φοβερής κρίσης που πλήττει το εμπόριο του βιβλίου και συνιστά τεράστια απώλεια σε κάθε επίπεδο -συναισθηματικό, συμβολικό, ουσιαστικό».
Οπως ο πρόσφατα εκλιπών Παύλος Μάτεσις, όπως η Κατερίνα Δασκαλάκη, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο Δημήτρης Αληθεινός και τόσοι άλλοι, έτσι κι ο ίδιος ο Βαλτινός συνήθιζε να περνά τα σαββατιάτικα πρωινά του στο γραφείο της Μάνιας Καραϊτίδη, απολαμβάνοντας το «δαντελένιο, όχι θανατηφόρο, κουτσομπολιό» που γινόταν εκεί εν μέσω «ρακοποσιών» και τη δική της «φίνα» συμπεριφορά απέναντι στους πάντες.
«Το βιβλιοπωλείο ήταν ένας φάρος της λογοτεχνικής μας ζωής. Πολύ άσχημη είδηση...», σχολίασε και ο Τίτος Πατρίκιος. «Σκέφτομαι πολύ τη Μάνια. Θέλω να ελπίζω ότι κάποια στιγμή θα ξανανοίξει».
ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

Κόπηκε το τοπίο της Αθήνας

«Κατ' αρχάς με θλίβει αφάνταστα το κλείσιμο του ιστορικού Βιβλιοπωλείου, για τους ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά τους.
Μέσα στο γενικότερο κλίμα της κατήφειας ήρθε να προστεθεί και αυτό. Αισθάνομα σαν να κόπηκε το τοπίο της Αθήνας».
ΜΑΡΩ ΔΟΥΚΑ

Κρατούσε τη σημαία ψηλά

Ο,τι και να πεις για το ιστορικό βιβλιοπωλείο φαντάζει ελάχιστο. Αφησε τόσο βαθύ στίγμα στο χώρο του βιβλίου, που νιώθω σαν να γυρίζουμε σελίδα.
Υπήρξε ένα πολιτισμικό κέντρο. Ενας χώρος στον οποίον συναντούσες υπαλλήλους, όπως παλιά τον Στρατή Φιλιππότη, με βαθιά γνώση και οι οποίοι ήταν σε θέση να σου προτείνουν βιβλία. Αντλούσα αισιοδοξία για την πορεία των γραμμάτων στη χώρα μας γνωρίζοντας την ύπαρξη αυτού του βιβλιοπωλείου. Κρατούσε τη σημαία ψηλά.

Δεν υπάρχουν σχόλια: