Τα έργα μας αντιστέκονται στο κοινότοπο

της Ιωάννας Κλεφτόγιαννη

πηγή: www.enet.gr (εφημερίδα Ελευθεροτυπία)

Οσο ετοιμάζει τον βαρύ ελληνικό καφέ, με τον οποίο με τρατάρει, τριγυρνώ στο σπίτι της. Στους τοίχους του κρέμεται ένα κομμάτι της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου:οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τις πρώτες παραστάσεις των έργων του Δημήτρη Κεχαΐδη στο Θέατρο Τέχνης, αλλά και των θεατρικών που συνυπέγραψαν μαζί: «Δάφνες και Πικροδάφνες» το '79, η «Βέρα» και το «Τάβλι» το '72, το «Πανηγύρι» το '64, ο «Μεγάλος Περίπατος» το '59, τα «Παιχνίδια στις Αλυκές» το '57.

Ο κατάμαυρος μερακλήδικος καφές, μαζί με τα κουλουράκια και τα τσιγάρα της οικοδέσποινας, προσγειώνονται στο τραπεζάκι του σαλονιού. Ακριβώς μπροστά μας βρίσκονται οι εντυπωσιακές φωτογραφίες από την πρώτη παράσταση-ορόσημο του «Με δύναμη από την Κηφισιά», σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή.

Η Ελένη Χαβιαρά διατηρεί ακόμη τη νεανικότητα και τη γλύκα που αναδίδουν οι επίσης καδραρισμένες φωτογραφίες της την εποχή που ήταν ακόμη μαθήτρια δραματικής σχολής. Στη συνάντησή μας -κράτησε μέχρι που νύχτωσε- δεν μου μίλησε μόνο για το «Με δύναμη από την Κηφισιά», που παρουσιάζεται στις «Ροές», σε σκηνοθεσία Ερσης Βασιλικιώτη. Η σπουδαία δραματουργός με άφησε να τρυπώσω στο καζάνι της συνδημιουργίας της με τον σύντροφό της. Μου μίλησε για την απουσία του, αλλά και για την κρίση. Με περίμενε και μια έκπληξη: το νέο θεατρικό έργο της, το πρώτο στην πραγματικότητα που υπογράφει ολομόναχη. Είναι σχεδόν έτοιμο.

- Είχατε διατυπώσει παλαιότερα την επιθυμία να δείτε το έργο σε σκηνοθεσία Ερσης Βασιλικιώτη, κυρία Χαβιαρά.

«Η Ερση καταλαβαίνει το κείμενο, το λόγο, το ρυθμό του και βγάζει όλες τις διαστάσεις του κειμένου. Το είχε ξαναδουλέψει στη Θεσσαλονίκη. Στις "Ροές" έστησε μια καλή παράσταση».

- Πώς είδατε το κοινό να αντιδρά στο έργο σας σήμερα;

«Βλέπω ότι φεύγουν οι θεατές ευχαριστημένοι και με ένα προβληματισμό».

- Τι προβληματισμό προκαλεί σήμερα το κείμενο;

«Το έργο είναι γραμμένο μεταξύ 1991 και 1995. Η κοινωνική πραγματικότητα στην Ελλάδα ήταν άλλη. Δεν ξέρω αν οι ηρωίδες μας σήμερα θα ήταν ίδιες. Η μία έχει μπουτίκ στην Κηφισιά. Στη σημερινή οικονομική κρίση θα τη διατηρούσε ακόμη; Και εφ' όσον την είχε, θα ήταν τόσο απορροφημένη από το ερωτικό της πρόβλημα; Και η Μάρω, που φτιάχνει κοσμήματα, θα είχε διαφορετική αγωνία στις σημερινές συνθήκες;».

- Αναφέρεστε στην οικονομική ύφεση;

«Δεν είναι μόνο το οικονομικό. Είναι ότι ξαφνικά όλη η κοινωνία μας έχει έρθει ανάποδα. Βλέπουμε πράγματα τα οποία την εποχή που γράφαμε το έργο "κοιμόντουσαν" ακόμα. Ο κόσμος τη δεκαετία του '90 είχε άλλες προτεραιότητες. Είχε αρχίσει το lifestyle να μπαίνει στη ζωή μας. Ο κόσμος με ρωτά αν πρόσθεσα αργότερα τη γνωριμία της ηρωίδας του έργου με έναν άνθρωπο που υποπτεύεται ότι είναι νεοναζί. Κι όμως. Δεν το έβαλα τώρα. Τα σπέρματα, όσων βλέπουμε σήμερα, υπήρχαν από τότε».

- Εχετε πει ειδικά για το «Με δύναμη» ότι επιδίωξή σας ήταν να είναι έργο επικοινωνήσιμο. Οτι θέλατε να σπάσετε το μοντέλο της συμβατικής σύγκρουσης.

«Το "Δάφνες και Πικροδάφνες" είναι ένα ανδρικό έργο, οδηγεί σε μια κρίση-κορύφωση που μετά φέρνει τη λύση. Οι γυναίκες κατά κανόνα απαλύνουν κάποιες οξύτητες. Αν παρατηρήσετε τη δομή στο "Με δύναμη", εκεί που πάνε οι ηρωίδες να τσακωθούν, το στρίβουν και πάνε αλλού. Αυτό είναι όντως πιο κοντά στη συνηθισμένη γυναικεία συμπεριφορά -δεν λέω φύση».

- Το ανικανοποίητο των τεσσάρων ηρωίδων σας είναι το κατ' εξοχήν διαχρονικό στοιχείο του έργου;

«Μα, δεν είναι;».

Το συγγραφικό ζευγάρι, που έμεινε μαζί στη ζωή για 41 χρόνια
- Το κυνήγι του ανδρός συνεχίζεται πάντως ακόμη...

«Εχουν αλλάξει οι συμπεριφορές των γυναικών. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι αδιαφορούν οι άνδρες για τις γυναίκες σήμερα. Ισως δεν έχει βρεθεί ακόμα η ισορροπία στις σχέσεις των δύο φύλων. Εχει χειραφετηθεί η γυναίκα πια».

- Κάτι που μπλοκάρει τους άνδρες, αν δεν τους «ευνουχίζει»;

«Ναι. Δεν έχουμε ακόμα βρει τις ισορροπίες μεταξύ των δύο φύλων».

- Το «Κηφισιά» του τίτλου αποτυπώνει μια ταξική διάσταση;

«Σίγουρα αποτυπώνει μια τάξη. Αυτές οι γυναίκες είχαν την οικονομική άνεση να κάνουν το ταξίδι τους όποτε ήθελαν. Δεν τις απορροφούσαν οικονομικά προβλήματα. Δεν είχαν να σκεφτούν πολιτικοκοινωνικά ζητήματα».

- Μια απορία που έχω πάντα στα συγγραφικά δίδυμα, είναι ο τρόπος που καταφέρνουν να «συντονίζονται». Πώς γράφατε με το σύντροφό σας τα έργα σας;

«Μας έπαιρνε και καιρό! Επικοινωνούσαμε και είχαμε μια κοινή αισθητική ως προς την τέχνη. Μας άρεσαν τα ίδια πράγματα. Αυτό παίζει μεγάλο ρόλο. Ταιριάξαμε -δεν είναι τυχαίο που μείναμε 41 χρόνια μαζί».

- Στη συνεργασία σας δεν δημιουργήθηκε ποτέ πρόβλημα;

«Οχι, γιατί κοιτάγαμε μόνο τι θα είναι καλύτερο για το έργο. Αν κλότσαγε κάτι στον έναν, δεν το συζητάγαμε παραπέρα».

- Κάνατε όμως πολύ χρόνο στη συγγραφή ενός έργου.

«Οι "Δάφνες" πήραν τέσσερα χρόνια και το "Με δύναμη" πέντε. Δουλεύαμε με αυτοσχεδιασμό παίζοντας τους ρόλους. Το απομαγνητοφωνούσαμε το έργο κι αν άρεσε και στους δυο μόνο πέρναγε. Το ακούγαμε, το ξανακούγαμε και όταν δεν κλότσαγε, το αφήναμε».

- Ησασταν πρακτικοί και καθόλου θεωρητικοί.

«Το γράψιμο ενός θεατρικού δεν σηκώνει θεωρία. Οταν μπει η θεωρία μέσα, χαλάει. Είναι ο αυθορμητισμός που πρέπει να έχει το κείμενο. Αλλιώς γίνεται εγκεφαλικό. Κι εμείς δεν θέλαμε να γράφουμε θέατρο εγκεφαλικό. Την ώρα της δουλειάς πρέπει να τα ξεχνάς όλα. Τα έργα που γράψαμε είναι βγαλμένα μέσα από το βίωμα της κατάστασης. Ξεκινούσαμε από πρόσωπα πάντα».

- Γνωρίζατε τους ήρωές σας;

«Λίγο-πολύ, ναι. Ο Δημήτρης είχε γνωρίσει έναν άνθρωπο ο οποίος ήταν μπράβος ενός στρατηγού που ήταν και πολιτικός. Αυτός ο άνθρωπος είχε μια περίεργη οπτική. Ο τρόπος που μιλούσε, ο τρόπος που συμπεριφερόταν είχε ένα ενδιαφέρον που άρεσε του Δημήτρη. Και μου 'λεγε: "Θα ήθελα να γράψω ένα έργο γι' αυτόν". Κάποια στιγμή είπαμε να το βάλουμε μπροστά. Και γράψαμε τις "Δάφνες και Πικροδάφνες". Βέβαια, ήταν μια αίσθηση που είχε του ανθρώπου αυτού. Στο έργο δεν είναι πλέον μπράβος. Ξεκινάς από ένα χαρακτήρα, από μια σχέση και χτίζεις. Και ψάχνεις. Την εποχή εκείνη υπήρχαν οι παράγοντες. Σήμερα υπάρχουν κόμματα, αλλά δεν βλέπω στην ουσία να έχει αλλάξει η νοοτροπία. Και τότε υπήρχαν τα ρουσφέτια. Μπορεί να άλλαξαν κάποια σχήματα, αλλά στην ουσία δεν άλλαξε κάτι. Αυτό είναι που μας σοκάρει».

- Πότε αποφασίσατε να γράψετε μαζί;

«Προέκυψε. Κάποτε, που είχαμε βρεθεί σε μια ταβέρνα, ακούσαμε κάποιους ανθρώπους στο διπλανό τραπέζι να τσακώνονται για μια βέρα -την έκλεψε-δεν την έκλεψε τη βέρα η Μαρία; Χωρίς να το καταλάβουμε, καθίσαμε και ακούγαμε τους ανθρώπους. Δύο ώρες τσακώνονταν. Και μια μέρα που καθόμασταν σπίτι λέμε "δεν παίζουμε τη βέρα;". Είχαν περάσει 2-3 μήνες. Ο Δημήτρης έγραφε τότε τους "Κυνηγούς", αλλά τους άφησε γιατί προέκυψε η "Βέρα". Είχαμε ένα μαγνητόφωνο. Και κάναμε έναν αυτοσχεδιασμό με τη βέρα. Οταν τον απομαγνητοφωνήσαμε είδαμε ότι είχε τη ζωντάνια του προφορικού λόγου. Ετσι βρεθήκαμε να πρωτοδουλεύουμε μαζί».

- Ποια θεωρείτε ότι είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της δραματουργίας σας;

«Δεν θέλω να κομπάσω, αλλά με μια αποστασιοποιημένη διάθεση νομίζω ότι είναι καλά έργα, για ορισμένους λόγους. Κατ' αρχάς είναι ρεαλιστικά, αλλά είναι ένας ποιητικός ρεαλισμός που αντιστέκεται στον κλασικό ρεαλισμό. Κι αυτό οφείλεται σε μία ποιητική διάσταση που υπάρχει στο λόγο, σε σημείο που θα μπορούσες να πεις ότι είναι και θεατρική λογοτεχνία, αλλά όχι λογοτεχνικό θέατρο που δεν λειτουργεί στη σκηνή. Το επικίνδυνο με το ρεαλισμό είναι να πέσεις στην κοινοτοπία. Τα έργα που γράψαμε αντιστέκονται στην κοινοτοπία. Τα έργα μας βλέπουν τη ζωή με μια κριτική ματιά, γι' αυτό έχουν σατιρική διάσταση. Υπάρχει και μια συμπόνια για τους ανθρώπους».

- Εχετε πει στο παρελθόν: «Είναι μύθος το ταλέντο που γράφει σωρηδόν».

«Ανθρωποι που γράφουν συνεχώς υπάρχει ο κίνδυνος να είναι άνισοι. Νομίζω, έχουμε πολύ καλό θέατρο. Πάντα οι Ελληνες γκρινιάζουν για όλα. Αλλά καιρός είναι να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε κάτι καλό που έχουμε».

- Τι σας έλειψε περισσότερο από τον Κεχαΐδη;

«Ο Δημήτρης».

- Δεν τολμήσατε να γράψετε κάτι μόνη σας.

«Εχω γράψει κάτι, που το τελειώνω τώρα. Επτάμισι χρόνια μετά το θάνατο του Δημήτρη. Τα τριάμισι χρόνια δούλευα πάρα πολύ. Μετά έπρεπε να συνέλθω από όλα. Ελπίζω να τελειώσει σε ένα ή δυο μήνες».

- Ο τίτλος του;

«"Με άλλο μάτι". Είναι κάτι τελείως διαφορετικό από ό,τι είχαμε κάνει με τον Δημήτρη. Είναι βιώματα που κάποιοι άνθρωποι είχαμε την εποχή της δικτατορίας. Μιλά για το πώς βλέπουμε εμείς τα πρόσωπα σήμερα της εποχής εκείνης και τι επιπτώσεις έχουν στην οικογενειακή τους ζωή, στα παιδιά τους».

- Είναι πολιτικό έργο;

«Είναι ψυχολογικό περισσότερο. Οταν το ξεκινούσα δεν υπήρχε η σημερινή πολιτική πόλωση. Βλέπω την κοινωνία να αλλάζει και με προβληματίζει σε σχέση με το κείμενο το οποίο ξανακοιτάω. Βλέπω να αναδύονται ακραίες πολιτικές λύσεις. Με σοκάρει το ότι άνθρωποι που έχουν περάσει αυτά που πέρασαν την εποχή τη δικτατορίας αναβιώνουν τις θέσεις που αναπαράγουν σήμερα. Ο προοδευτικός πολιτικός κόσμος έχει υποτιμήσει τη Χρυσή Αυγή».

- Παρακολουθείτε την επικαιρότητα;

«Αδιάλειπτα. Και πλέον λέω "να ανοίξω την τηλεόραση να πάρω τη δόση της κατάθλιψης και σήμερα;". Το τι γέλιο έκανα με το στικάκι -εδώ το στικάκι, εκεί το στικάκι! Γελούσα, παρ' όλο που είναι τραγωδία. Είναι μια κοινωνική τραγωδία το στικάκι. Ολόκληρο θεατρικό έργο μπορούσες να γράψεις. Δεν είναι άμοιροι ευθυνών οι πολιτικοί και το σύστημα. Αλλά κι εμείς βολευτήκαμε».

- Οι αριστερές δυνάμεις σάς κάνουν να ελπίζετε;

««Εγώ πιστεύω πάρα πολύ στις αξίες της Αριστεράς. Αλλά δεν πείθομαι ότι θα μας βγάλουν από το αδιέξοδο. Δυστυχώς δεν μπορώ να πιστέψω ότι η Αριστερά έχει τη λύση».

- Σε τι ελπίζετε;

«Να κατορθώσουμε να οργανωθούμε ως κράτος. Ενας ταξιτζής μου είπε "εγώ κλέβω το κράτος. Και όσο ζω, θα το κλέβω". Το έλεγε και γέμιζε το στόμα του».

info

Το «Με δύναμη από την Κηφισιά» των Κεχαΐδη-Χαβιαρά παίζεται στις «Ροές» με τους Γ. Φέστα, Τζ. Θλιβέρη, Ν. Μαργαρίτη και Ν. Παλληκαράκη.