της Χάιδως Σκανδύλα
πηγή: http://www.agelioforos.gr
Η Μητέρα ως χώρα, ως Αλλος και την ίδια στιγμή ως εμείς οι ίδιοι, αποτελεί το θεματικό πυρήνα της νέα ποιητικής δουλειάς του Βασίλη Αμανατίδη, με τίτλο «μ_otherpoem» που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Νεφέλη» (στο υπέροχο εξώφυλλο βλέπουμε φωτογραφία Λεωνίδα Παπάζογλου, «Γυναίκα», περ. 1900-18, Συλλογή Γιώργου Γκολομπία). Δημιουργός, νέος σε ηλικία αλλά ήδη με έξι βιβλία ποίησης -αυτό είναι το έβδομο- στο ενεργητικό του, δύο συλλογές διηγημάτων καθώς και πολλές μεταφράσεις, μιλά στον «ΑτΚ» ανάμεσα σε άλλα για την ποίηση την εποχή της ψηφιοποίησης και την πρόκληση της μετάφρασης ενός έργου.
Η συνομιλία μας μαζί του αρχίζει με τον τίτλο της νέας του ποιητικής συλλογής και το λογοπαίγνιο σε αυτόν: «Καταρχήν είναι βιβλίο ποίησης και όχι ποιητική συλλογή, όπως συμβαίνει και με τα προηγούμενα βιβλία μου», με διορθώνει ο ίδιος κατευθείαν. Και δικαίως, καθώς δεν πρόκειται για μία συλλογή ανεξάρτητων μεταξύ τους ποιημάτων, αλλά αντίθετα υπάρχει μια εσωτερική ενότητα ανάμεσα στα ποιήματα, μία συνοχή που φτάνει σε αυτήν του θεατρικού κειμένου.
Φωτογραφία: Πάνος Μιχαήλ
Η Μητέρα τελικά είναι ο Αλλος ή εμείς οι ίδιοι;
Ισχύουν και τα δύο. Ενα κομμάτι της θα είμαστε πάντα, αλλά όχι η ολότητά της, και όχι ο λόγος ύπαρξής της. Αυτός είναι ο κίνδυνος. Οταν η μητέρα μεγαλώνει το παιδί της ως καρμπόν του εαυτού της ή ως αιτιολογία δικής της ύπαρξης. Κάτι σαν σωτηρία έρχεται μόνον όταν δεχτούμε ότι εμείς, πέρα από την ομοιότητα, είμαστε οπωσδήποτε κάτι άλλο. Θα έλεγα, μάλιστα, πως σε σχέση με τη μητέρα μας είμαστε ο όμοιος άλλος. Εδώ δεν υφίσταται θέμα διάζευξης. Κι αν υφίσταται, η διάζευξη μάς ενώνει. Λέμε: διαζευκτικός σύνδεσμος. Η διάζευξη είναι πάντα τρόπος σύνδεσης.
Επειτα, με ενδιαφέρει το θέμα της μητέρας ως χώρας. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που αυτά τα ποιήματα εκδίδονται σε αυτήν τη χρονική συγκυρία. Δεν είναι τυχαίο, θεωρώ, ότι τα τελευταία χρόνια πολλοί νέοι δημιουργοί, κυρίως κινηματογραφιστές, όπως ο Γιώργος Λάνθιμος, ο Αλέξανδρος Αβρανάς και άλλοι, ασχολούνται μέσα από το έργο τους με θέματα όπως η καταπίεση στην ελληνική οικογένεια. Συντηρητική, γεμάτη μυστικά, νοσηρή σε πολλές περιπτώσεις, η οικογένεια είναι το αντικαθρέφτισμα της κοινωνίας μας. Με ενδιαφέρει αυτή η οπτική.
Ο υπότιτλος του βιβλίου σας, «Μόνο λόγος», αναφέρεται σε μια επιστροφή στα βασικά, στις λέξεις δηλαδή, σε αντιδιαστολή με το «διακαές αίτημα αφής», για το οποίο είχατε μιλήσει στο παρελθόν, σε συνέντευξή σας για το βιβλίο «Ο σκύλος της χάρυβδης»;
Δεν το είχα σκεφτεί έτσι, όμως, θα μπορούσε να ισχύει και αυτό. Εχουμε την έννοια του μονολόγου, καθώς το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί και έτσι, ως μονόλογος. Αλλά λόγος είναι και η αιτία, είναι η λογική, είναι οι λέξεις. Ο «λόγος» έχει τόσεις έννοιες και αποχρώσεις που ανάλογα φορτίζεται νοηματικά. Οσον αφορά το αίτημα αφής, πιστεύω ότι το αίτημα συνεχίζει να ισχύει με το λόγο. Τι άλλο είναι το ποίημα από την ανάγκη του να αγγίξεις τον άλλον; Να τον ακουμπήσεις; Να τον κινήσεις και να τον συγκινήσεις; Το ποίημα θέλει να γίνει απτό, θέλει να ακουμπήσει πάνω στον αναγνώστη.
Εχετε πει ότι ο καλός μεταφραστής πρέπει να είναι και ηθοποιός και περφόρμερ. Τι εννοείτε με αυτό;
Ο μεταφραστής έχει την ευθύνη να παρουσιάσει ένα έργο ενός ξένου δημιουργού στη δική του χώρα, σε ανθρώπους που πιθανόττα να μην τον γνωρίζουν, μέσα από τη δική του γλώσσα. Δεν είναι καθόλου εύκολο ή δεδομένο κάτι τέτοιο. Ο μεταφραστής καλείται να μεταφέρει το πνεύμα του συγγραφέα. Με αυτήν την έννοια, το μεταφράζει και το ερμηνεύει στην προσπάθειά του να το κάνει κατανοητό στο κοινό της χώρας του. Αυτό εννοώ, λοιπόν, όταν λέω ότι είναι κάτι αντίστοιχο με αυτό που κάνει ένας ηθοποιός επί σκηνής ή ένας περφόρμερ. Μάλιστα, είναι πολύ μεγαλύτερες οι προκλήσεις και δυσκολίες που συναντά ο μεταφραστής, καθώς αυτός δεν έχει τη δύναμη της εικόνας, της φυσικής παρουσίας που έχει ένας ηθοποιός στο θέατρο, για να τον βοηθήσει.
Ανήκετε στους ανθρώπους των γραμμάτων της νεότερης γενιάς που έχει μια αρκετά έντονη παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Υπάρχει αντίφαση σ' αυτό κατά τη γνώμη σας;
Πιστεύω ότι είναι πολύ νωρίς για να καταλήξει κανείς σε συμπεράσματα ως προς τη χρήση των μέσων δικτύωσης τόσο γενικότερα όσο και ειδικότερα στην περίπτωση των συγγραφέων, καλλιτεχνών και διανοουμένων. Αυτό θα το δούμε στο μέλλον. Ομως, πιστεύω ότι δεν γίνεται να είμαστε απόντες. Θεωρώ δηλαδή ότι δεν μποορύμε να απέχουμε από κάτι που έχει τέτοια δυναμική σήμερα όπως η επικοινωνία μέσω του facebook, twitter κ.λπ. λόγω φόβου.
Παραμένω στο θέμα της ψηφιακής επανάστασης. Πιστεύετε ότι ταιριάζει η ποίηση με e-books; Διαβάζεται η ποίηση σε συσκευές ηλεκτρονικής ανάγνωσης;
Ναι, γιατί όχι; Αν και πιστεύω ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν χάρτινα βιβλία. Ομως, όσον αφορά τα e-books δεν είμαι τεχνοφοβικός. Επειτα, μου αρέσει η εικόνα ενός ποιήματος σε μία φωτεινή οθόνη. Αυτό το παιχνίδι ανάμεσα στο φωτεινό και το σκοτεινό, το «είναι» και το «μη». Ισως αυτός ο χώρος να ταιριάζει περισσότερο στην ποίηση. Αλλωστε, η ποίηση προϋπήρχε του γραπτού λόγου, ανήκε στον προφορικό...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου