της Κικής Τριανταφύλλη
πηγή: www.tanea.gr
«Σήμερα περπάτησα στην Αθήνα και είδα με τα μάτια μου πράγματα που έχουν αλλάξει. Αυτό που συμβαίνει εδώ θα συμβεί αργότερα και σε όλη την Ευρώπη».
Είναι τα λόγια του Κρίστοφ Χάιν, ενός από τους έξι συγγραφείς, που φιλοξενεί το Ινστιτούτο Goethe αυτές τις μέρες στην Αθήνα.
Ανάμεσά τους ο πολυεθνικός Αρης Φιορέτος, από πατέρα Ελληνα και μητέρα Αυστριακή που γεννήθηκε στη Σουηδία, ζει όμως πλέον και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
Δύο από τους συγγραφείς, ο Κρίστοφ Χάιν -ένας από τους πλέον σημαίνοντες του γερμανόφωνου χώρου- και η Ανέτ Γκρέσνερ κατάγονται από την πρώην Ανατολική Γερμανία, ο Κρίστοφ Μάγκνουσον γεννήθηκε στο Αμβούργο και είναι ισλανδικής καταγωγής, η Αννε Βέμπερ από την Εσση ζει εδώ και τριάντα χρόνια στο Παρίσι, τέλος η νεώτερη της παρέας η Νίνο Χαρατσβίλι, κατάγεται από την Τυφλίδα της Γεωργίας.
Οι έξι συγγραφείς βρέθηκαν για πρώτη φορά όλοι μαζί. Πώς είναι η δυναμική ανάμεσά τους; «Βρίσκω πολύ ωραία ιδέα το γεγονός ότι το Ινστιτούτο Goethe και το Literarisches Colloquium Berlin έφερε μια στρατιά συγγραφέων στην Ελλάδα με πολλές διαφορές μεταξύ τους, εθνοτικές, γλωσσικές, πολιτικές αλλά και διαφορές κοινωνικοποίησης.
Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται σχέσεις. Ισως πριν από δέκα χρόνια το ινστιτούτο να μην τολμούσε καν κάτι τέτοιο» απάντησε το Αρης Φιορέτος στη συζήτηση με τους δημοσιογράφους που έγινε στο φουαγιέ του Ινστιτούτου.
Οι συγγραφείς αναφέρθηκαν βεβαίως στην κρίση που μαστίζει την Ευρώπη και την Ελλάδα ειδικότερα. Τι ήταν αυτό που τους έκανε εντύπωση στην Αθήνα;
«Οι τιμές πέφτουν, είδα καταστήματα κλειστά, ηλικιωμένους άνδρες και γυναίκες να παίζουν τυχερά παιχνίδια, σημάδια δηλαδή που υποδηλώνουν ότι εδώ υπάρχει μια κοινωνία που φτωχαίνει σταδιακά, σημάδια για μια κοινωνική ισορροπία η οποία διαταράσσεται.» ήταν η απάντηση του Κρίστοφ Χάιν.
Ο Κρίστοφ Μάγκνουσον παρατήρησε ότι «στη Γερμανία πλέον πολύς κόσμος έχει συνειδητοποιήσει ότι η χώρα ωφελείται από την κρίση του ευρώ.
Ο κίτρινος τύπος υπογράμμιζε συνέχεια ότι εμείς οι Γερμανοί πρέπει να βάζουμε το χέρι στην τσέπη και να πληρώνουμε, και μου φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι τις προηγούμενες δεκαετίες είχε εξιδανικεύσει το νότο σαν ένα κόσμο ονειρικό όπου οι άνθρωποι έχουν πάθος και περνάνε πολύ καλά δουλεύοντας λίγο.
Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 προέβαλε όλα αυτά με θετικό τρόπο και τώρα ακριβώς τα ίδια κλισέ τα διαστρέβλωσε δημιουργώντας αρνητική εντύπωση για ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο. Ο κόσμος όμως πια αντιλαμβάνεται ότι όλα αυτά είναι μπούρδες.»
Συμβαίνει συχνά να επισκέπτονται χώρες όπου δεν είναι γνωστοί και τι προσδοκίες έχουν από μια τέτοια συνάντηση;
Μάγκνουσον: Μου συμβαίνει συνεχώς να βρίσκομαι σε μια χώρα όπου είμαι παντελώς άγνωστος. Ο κύριος λόγος άλλωστε δεν είναι να έχουμε ένα τσούρμο από οπαδούς που θα μας αποθεώσουν. Θέλουμε να έχουμε επαφές και συνομιλίες με ανθρώπους της τέχνης και να μιλήσουμε για το θέμα του πολιτισμού, έτσι όπως διαμορφώνεται ο πολιτισμός στη χώρα. Εμένα για παράδειγμα με ενδιαφέρει να μάθω πως αντιδρούν οι έλληνες δημιουργοί στην κατάσταση έτσι όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μέχρι τώρα. Εγώ ο ίδιος ως συγγραφέας ενδιαφέρομαι για όλα όσα συμβαίνουν στη χώρα μου, είμαι και πολιτικό ον και αντιδρώ με το έργο μου σε όλα αυτά που συμβαίνουν και αντίστοιχα θέλω να μάθω πως αντιδρούν οι έλληνες δημιουργοί σε όλα αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα τώρα.
Χάιν: Κινήθηκα από την περιέργεια κάποιου που τον αφορούν όλα όσα συμβαίνουν. Σήμερα περπάτησα στην Αθήνα και είδα με τα μάτια μου πράγματα που έχουν αλλάξει. Αυτό που συμβαίνει εδώ θα συμβεί αργότερα και σε όλη την Ευρώπη. Μου έκανε εντύπωση ότι οι τιμές πέφτουν, είδα καταστήματα κλειστά, ηλικιωμένους άνδρες και γυναίκες να παίζουν τυχερά παιχνίδια, διάφορα σημάδια που υποδηλώνουν ότι εδώ υπάρχει μια κοινωνία που φτωχαίνει σταδιακά, σημάδια για μια κοινωνική ισορροπία η οποία διαταράσσεται.
Γκρέσνερ: Μέσα από μια τέτοια ευκαιρία σχετικοποιεί κάποιος τη δική του δημιουργία. Ο συγγραφέας περνάει πολύ χρόνο απομονωμένος μέσα στο σπίτι του και ξεχνάει όλα αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο, είναι καλό λοιπόν αυτές τις φάσεις να ακολουθούν άλλες που βγαίνει πολύ έξω, να συναντάει ανθρώπους. Εμένα με ενδιαφέρει η καθημερινότητα των άλλων.
Η λογοτεχνία αντανακλά την κοινωνία. Αντίθετα πόσο μπορεί το έργο ενός συγγραφέα να επηρεάσει το αναγνωστικό του κοινό;
Φιορέτος: Θα μπορούσαμε να απαντήσουμε με μια ιστορία ανεκδοτολογικού χαρακτήρα που έχει να κάνει με το μέτα-ηρωϊκό μάνατζμεντ. Αν ρίξουμε ένα βάτραχο σε ένα καζάνι με βραστό νερό, αυτός σοκαρισμένος θα πεταχτεί αμέσως έξω. Είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για την τέχνη του αβάν γκαρντ. Λειτουργεί με βάση το σοκ και την αντίδραση. Αλλά αν τον βάλουμε σε κρύο νερό που σιγά σιγά αρχίζει να ζεσταίνεται, ο βάτραχος θα αισθάνεται μια χαρά μέχρι που θα βράσει και θα πεθάνει. Δεν εννοώ βεβαίως να αφήσουμε τον αναγνώστη να βράσει στο ζουμί του όπως ο βάτραχος, αλλά είναι καλό να τον ταρακουνάμε και να τον κάνουμε να συνειδητοποιεί ότι δεν είναι αιώνια η ύπαρξή του. Με αυτή την έννοια μόνο σε ατομικό επίπεδο μπορεί να έχει κάποια επιρροή η λογοτεχνία, συλλογικά δεν μπορούμε να ρίξουμε πολλούς βατράχους μέσα στο νερό και να τους βράσουμε.
Μάγκνουσον. Πέρα από τις υψηλές έννοιες της μη αιώνιας ύπαρξης του αναγνώστη με απλά λόγια μπορούμε να πούμε ότι η λογοτεχνία του δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσει τον κόσμο με τον δικό του τρόπο μέσα από ιστορίες, όπως και η φιλοσοφία και η θρησκεία του δίνουν ένα τρόπο να κατανοήσει τα πράγματα.
Εχει αλλάξει η εικόνα της χώρας μας κατά τη διάρκεια της κρίσης, έχει χειροτερέψει, ίσως έχει βελτιωθεί;
Μάγκνουσον: Στη Γερμανία πλέον πολύς κόσμος έχει συνειδητοποιήσει ότι η χώρα ωφελείται από την κρίση του ευρώ. Ο κίτρινος τύπος υπογράμμιζε συνέχεια ότι εμείς οι Γερμανοί πρέπει να βάζουμε το χέρι στην τσέπη και να πληρώνουμε. Μου φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι τις προηγούμενες δεκαετίες ο κίτρινος τύπος είχε εξιδανικεύσει το νότο σαν ένα κόσμο ονειρικό όπου οι άνθρωποι έχουν πάθος και περνάνε πολύ καλά δουλεύοντας λίγο. Προέβαλε όλα αυτά τα κλισέ με θετικό τρόπο τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 και τώρα ακριβώς τα ίδια κλισέ τα διαστρέβλωσε δημιουργώντας αρνητική εντύπωση για ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο. Ο κόσμος όμως πια αντιλαμβάνεται ότι όλα αυτά είναι μπούρδες.
Φιορέτος. Ένα πλεονέκτημα σχετικά με την κρίση είναι ότι πολλοί έλληνες ζουν στη Γερμανία και μπορούν να βοηθήσουν να αντιστραφεί η εικόνα που είχε δημιουργηθεί για τη χώρα τους ενώ θα μπορούσε να ευχηθεί κανείς να γίνει και το αντίστροφο.
Γκρέσνερ. Είμαι οπαδός της ευρωπαϊκής ιδέας και αυτό που με ενοχλεί είναι ο εθνικισμός που κάνει και πάλι την εμφάνισή του και οι διάφορες κόντρες μεταξύ των εθνών και νομίζω ότι το δικό μας καθήκον ως δημιουργών είναι νμα φροντίσουμε ώστε η Ευρώπη των αγορών και της οικονομίας να μετατραπεί σε μια Ευρώπη του πολιτισμού.
Μήπως η οικονομική κρίση είναι τελικά μια κρίση αξιών, πολιτιστική, κρίση δημοκρατίας;
Φιορέτος. Φυσικά. Μάλιστα, οι πολιτικοί έχουν μεγάλο μερίδιο της ευθύνης αφού για πολλά χρόνια μιλούσαν για την λύση των προβλημάτων αυτών μέσα από μια καθαρά οικονομίστικη ιδεολογία. Βεβαίως οι πολιτικοί δεν είναι βλάκες. Το μεγάλο τραύμα είναι ότι δεν μερίμνησαν να διαμορφώσουν μια κοινή γνώμη που να έχει τη δυνατότητα να διαπραγματεύεται όλες αυτές τις αξίες και όλα αυτά τα προβλήματα. Αυτό είναι τώρα το ζητούμενο. Να δημιουργηθούν δομές ώστε να έρθουν στο προσκήνιο αυτά τα ζητήματα, πολιτικής και κοινωνίας. Με αυτή την έννοια αυτή η παγκόσμια τάση βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα.
Χαρατισβίλι. Το κυρίαρχο πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία ουτοπία. Τόσο η αριστερά όσο και η δεξιά όσον αφορά τις ιδεολογίες και τα μοντέλα ζωής έχουν φτάσει σε ένα αδιέξοδο. Αυτό το είδαμε πρόσφατα στις γερμανικές εκλογές. Αν κανείς άλλαζε τα πλακάτ των διαφορετικών πολιτικών κομμάτων δεν θα μπορούσε να διακρίνει τίνος ήταν το καθένα. Αυτό για μένα δηλώνει ότι υπάρχει παντελής αδιαφορία και έλλειψη ονείρων. Καλείται κανείς να επιλέξει το λιγότερο κακό από μια σειρά από δεινά. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία ουτοπία, κανένα όνειρο που να αξίζει να πολεμήσει κανείς σήμερα.
Είστε λοιπόν απαισιόδοξη για το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού;
Χαρατισβίλι.Εν γένει θεωρώ τον εαυτό μου αισιόδοξο άνθρωπο. Πιστεύω στην ιδέα της ενωμένης Ευρώπης και ότι αξίζει να αγωνιστεί κανείς γιαυτή. Αναφερόμουν προηγουμένως στην κρίση του καπιταλισμού όπου όλα φαίνεται να περιστρέφονται γύρω από το χρήμα. Αυτό είναι για μένα απαισιόδοξο και θλιβερό. Δεν μάθαμε τίποτα από την κρίση της Γουόλ Στριτ και φαίνεται να επαναλαμβάνεται ξανά η ίδια ιστορία.
Πώς νιώθετε με την έξαρση του νεοφασισμού και του νεοναζισμού που συμβαίνει μάλιστα στην εποχή της οικονομικής ηγεμονίας της Γερμανίας;
Χάιν. Αισθάνομαι μεγάλο φόβο μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις. Ημουν 17 χρονών όταν είχα διαβάσει κάτι που είχε πει ο Τόμας Μαν το 1946. Ότι η περίοδος του φασισμού δεν έχει περάσει ακόμα και τώρα διακρίνω φασιστοειδή μοντέλα σε πολλά μέρη του κόσμου. Από τότε που υιοθετήθηκε το ευρώ μόνο προς το χειρότερο οδηγούνται τα κράτη που το ακολούθησαν, οι άνθρωποι χωρίστηκαν σε τάξεις και πραγματικά όλα αυτά μου προκαλούν μόνο φόβο.
Φιορέτος. Η Νίνο μίλησε για την αριστερά και τη δεξιά και τη σημασία που έχει να δημιουργούν ουτοπίες. Όταν δεν υπάρχουν ουτοπίες στις οποίες να πιστέψει κανείς τότε δημιουργείται ένα κενό το οποίο δεν δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξει κανείς παραγωγικά μοντέλα ζωής. Αυτό το κενό και το φόβο που δημιουργεί εκμεταλλεύονται τα άκρα ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Αυτό το κενό είναι που τα τρέφει και τα γιγαντώνει.
Η κρίση έχει αποτελέσει θέμα των βιβλίων σας;
Γκρέσνερ. Αυτό εξαρτάται από το είδος που καταπιάνεται καθένας στη δουλειά του. Στη λογοτεχνία η ταχύτητα παίζει ένα ρόλο. Ένα μυθιστόρημα για να γραφτεί θέλει πολύ χρόνο και ίσως δεν είναι πια επίκαιρο όταν δημοσιευτεί. Αντιθέτως υπάρχουν άλλα είδη όπως τα ποιήματα αντίδρασης ή παρέμβασης που πολλές φορές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως συνθήματα για διάφορες κινητοποιήσεις. Σ’αυτά τα είδη μπορεί να πει κανείς ότι αντανακλάται άμεσα η κρίση. Ενας συγγραφέας όμως χρειάζεται χρόνο για να αναπνεύσει το έργο του.
Τα δύο από τα βιβλία από τα οποία διαβάσατε αποσπάσματα έχουν σχέση με τον πατέρα και άλλα τρία με την αγάπη και τον έρωτα. Είναι δύσκολη η σχέση των ζευγαριών; Υπάρχει παραλληλισμός ανάμεσα στην ευρωπαϊκή κρίση και την κρίση των ζευγαριών;
Χαρατσβίλι. Οι σχέσεις είναι πάντα κάτι δύσκολο είτε υπάρχει κρίση είτε όχι. Τα θέμα με τα οποία καταπιάνομαι τουλάχιστον εγώ στα βιβλία μου είναι διαχρονιά και αναρωτιέμαι αν είναι σκόπιμο ένας συγγραφέας να καταπιαστεί με μια συγκεκριμένη δεκαετία. Εντέλει νομίζω είτε συνειδητά είτε ασυναίσθητα ένας συγγραφέας γράφει πάντα για το σήμερα, για το τώρα. Εμμέσως το έργο του αναφέρεται σε αυτά που συμβαίνουν γύρω του.
Στην Ελλάδα έχουν μεταφραστεί τα βιβλία των:
Αρης Φιορέτος, Ο τελευταίος Ελληνας (2012), Η αλήθεια για τον Σάσα Κνις (2006), Στοκχόλμη νουάρ (2001)
Κρίστοφ Χάιν, Ο κύριος Βίλενμπροκ (εκδόσεις Καστανιώτη, 2005), Κι ο έρωτας, εξ αποστάσεως (Περίπλους, 1998), Ο ξένος φίλος (Παρατηρητής, 1993)
Νίνο Χαρατισβίλι, Κοφτερή αγάπη (Μεταίχμιο, 2013)
Οι έξι γερμανόφωνοι συγγραφείς συζητούν την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου, στις 20.30 στο βιβλιοπωλείο Ιανός (Σταδίου 24) με θέμα: «Η γνώση της λογοτεχνίας».
πηγή: www.tanea.gr
Σύνθεση με τις φωτογραφίες των έξι συγγραφέων
«Σήμερα περπάτησα στην Αθήνα και είδα με τα μάτια μου πράγματα που έχουν αλλάξει. Αυτό που συμβαίνει εδώ θα συμβεί αργότερα και σε όλη την Ευρώπη».
Είναι τα λόγια του Κρίστοφ Χάιν, ενός από τους έξι συγγραφείς, που φιλοξενεί το Ινστιτούτο Goethe αυτές τις μέρες στην Αθήνα.
Ανάμεσά τους ο πολυεθνικός Αρης Φιορέτος, από πατέρα Ελληνα και μητέρα Αυστριακή που γεννήθηκε στη Σουηδία, ζει όμως πλέον και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
Δύο από τους συγγραφείς, ο Κρίστοφ Χάιν -ένας από τους πλέον σημαίνοντες του γερμανόφωνου χώρου- και η Ανέτ Γκρέσνερ κατάγονται από την πρώην Ανατολική Γερμανία, ο Κρίστοφ Μάγκνουσον γεννήθηκε στο Αμβούργο και είναι ισλανδικής καταγωγής, η Αννε Βέμπερ από την Εσση ζει εδώ και τριάντα χρόνια στο Παρίσι, τέλος η νεώτερη της παρέας η Νίνο Χαρατσβίλι, κατάγεται από την Τυφλίδα της Γεωργίας.
Οι έξι συγγραφείς βρέθηκαν για πρώτη φορά όλοι μαζί. Πώς είναι η δυναμική ανάμεσά τους; «Βρίσκω πολύ ωραία ιδέα το γεγονός ότι το Ινστιτούτο Goethe και το Literarisches Colloquium Berlin έφερε μια στρατιά συγγραφέων στην Ελλάδα με πολλές διαφορές μεταξύ τους, εθνοτικές, γλωσσικές, πολιτικές αλλά και διαφορές κοινωνικοποίησης.
Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται σχέσεις. Ισως πριν από δέκα χρόνια το ινστιτούτο να μην τολμούσε καν κάτι τέτοιο» απάντησε το Αρης Φιορέτος στη συζήτηση με τους δημοσιογράφους που έγινε στο φουαγιέ του Ινστιτούτου.
Οι συγγραφείς αναφέρθηκαν βεβαίως στην κρίση που μαστίζει την Ευρώπη και την Ελλάδα ειδικότερα. Τι ήταν αυτό που τους έκανε εντύπωση στην Αθήνα;
«Οι τιμές πέφτουν, είδα καταστήματα κλειστά, ηλικιωμένους άνδρες και γυναίκες να παίζουν τυχερά παιχνίδια, σημάδια δηλαδή που υποδηλώνουν ότι εδώ υπάρχει μια κοινωνία που φτωχαίνει σταδιακά, σημάδια για μια κοινωνική ισορροπία η οποία διαταράσσεται.» ήταν η απάντηση του Κρίστοφ Χάιν.
Ο Κρίστοφ Μάγκνουσον παρατήρησε ότι «στη Γερμανία πλέον πολύς κόσμος έχει συνειδητοποιήσει ότι η χώρα ωφελείται από την κρίση του ευρώ.
Ο κίτρινος τύπος υπογράμμιζε συνέχεια ότι εμείς οι Γερμανοί πρέπει να βάζουμε το χέρι στην τσέπη και να πληρώνουμε, και μου φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι τις προηγούμενες δεκαετίες είχε εξιδανικεύσει το νότο σαν ένα κόσμο ονειρικό όπου οι άνθρωποι έχουν πάθος και περνάνε πολύ καλά δουλεύοντας λίγο.
Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 προέβαλε όλα αυτά με θετικό τρόπο και τώρα ακριβώς τα ίδια κλισέ τα διαστρέβλωσε δημιουργώντας αρνητική εντύπωση για ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο. Ο κόσμος όμως πια αντιλαμβάνεται ότι όλα αυτά είναι μπούρδες.»
Συμβαίνει συχνά να επισκέπτονται χώρες όπου δεν είναι γνωστοί και τι προσδοκίες έχουν από μια τέτοια συνάντηση;
Μάγκνουσον: Μου συμβαίνει συνεχώς να βρίσκομαι σε μια χώρα όπου είμαι παντελώς άγνωστος. Ο κύριος λόγος άλλωστε δεν είναι να έχουμε ένα τσούρμο από οπαδούς που θα μας αποθεώσουν. Θέλουμε να έχουμε επαφές και συνομιλίες με ανθρώπους της τέχνης και να μιλήσουμε για το θέμα του πολιτισμού, έτσι όπως διαμορφώνεται ο πολιτισμός στη χώρα. Εμένα για παράδειγμα με ενδιαφέρει να μάθω πως αντιδρούν οι έλληνες δημιουργοί στην κατάσταση έτσι όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μέχρι τώρα. Εγώ ο ίδιος ως συγγραφέας ενδιαφέρομαι για όλα όσα συμβαίνουν στη χώρα μου, είμαι και πολιτικό ον και αντιδρώ με το έργο μου σε όλα αυτά που συμβαίνουν και αντίστοιχα θέλω να μάθω πως αντιδρούν οι έλληνες δημιουργοί σε όλα αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα τώρα.
Χάιν: Κινήθηκα από την περιέργεια κάποιου που τον αφορούν όλα όσα συμβαίνουν. Σήμερα περπάτησα στην Αθήνα και είδα με τα μάτια μου πράγματα που έχουν αλλάξει. Αυτό που συμβαίνει εδώ θα συμβεί αργότερα και σε όλη την Ευρώπη. Μου έκανε εντύπωση ότι οι τιμές πέφτουν, είδα καταστήματα κλειστά, ηλικιωμένους άνδρες και γυναίκες να παίζουν τυχερά παιχνίδια, διάφορα σημάδια που υποδηλώνουν ότι εδώ υπάρχει μια κοινωνία που φτωχαίνει σταδιακά, σημάδια για μια κοινωνική ισορροπία η οποία διαταράσσεται.
Γκρέσνερ: Μέσα από μια τέτοια ευκαιρία σχετικοποιεί κάποιος τη δική του δημιουργία. Ο συγγραφέας περνάει πολύ χρόνο απομονωμένος μέσα στο σπίτι του και ξεχνάει όλα αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο, είναι καλό λοιπόν αυτές τις φάσεις να ακολουθούν άλλες που βγαίνει πολύ έξω, να συναντάει ανθρώπους. Εμένα με ενδιαφέρει η καθημερινότητα των άλλων.
Η λογοτεχνία αντανακλά την κοινωνία. Αντίθετα πόσο μπορεί το έργο ενός συγγραφέα να επηρεάσει το αναγνωστικό του κοινό;
Φιορέτος: Θα μπορούσαμε να απαντήσουμε με μια ιστορία ανεκδοτολογικού χαρακτήρα που έχει να κάνει με το μέτα-ηρωϊκό μάνατζμεντ. Αν ρίξουμε ένα βάτραχο σε ένα καζάνι με βραστό νερό, αυτός σοκαρισμένος θα πεταχτεί αμέσως έξω. Είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για την τέχνη του αβάν γκαρντ. Λειτουργεί με βάση το σοκ και την αντίδραση. Αλλά αν τον βάλουμε σε κρύο νερό που σιγά σιγά αρχίζει να ζεσταίνεται, ο βάτραχος θα αισθάνεται μια χαρά μέχρι που θα βράσει και θα πεθάνει. Δεν εννοώ βεβαίως να αφήσουμε τον αναγνώστη να βράσει στο ζουμί του όπως ο βάτραχος, αλλά είναι καλό να τον ταρακουνάμε και να τον κάνουμε να συνειδητοποιεί ότι δεν είναι αιώνια η ύπαρξή του. Με αυτή την έννοια μόνο σε ατομικό επίπεδο μπορεί να έχει κάποια επιρροή η λογοτεχνία, συλλογικά δεν μπορούμε να ρίξουμε πολλούς βατράχους μέσα στο νερό και να τους βράσουμε.
Μάγκνουσον. Πέρα από τις υψηλές έννοιες της μη αιώνιας ύπαρξης του αναγνώστη με απλά λόγια μπορούμε να πούμε ότι η λογοτεχνία του δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσει τον κόσμο με τον δικό του τρόπο μέσα από ιστορίες, όπως και η φιλοσοφία και η θρησκεία του δίνουν ένα τρόπο να κατανοήσει τα πράγματα.
Εχει αλλάξει η εικόνα της χώρας μας κατά τη διάρκεια της κρίσης, έχει χειροτερέψει, ίσως έχει βελτιωθεί;
Μάγκνουσον: Στη Γερμανία πλέον πολύς κόσμος έχει συνειδητοποιήσει ότι η χώρα ωφελείται από την κρίση του ευρώ. Ο κίτρινος τύπος υπογράμμιζε συνέχεια ότι εμείς οι Γερμανοί πρέπει να βάζουμε το χέρι στην τσέπη και να πληρώνουμε. Μου φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι τις προηγούμενες δεκαετίες ο κίτρινος τύπος είχε εξιδανικεύσει το νότο σαν ένα κόσμο ονειρικό όπου οι άνθρωποι έχουν πάθος και περνάνε πολύ καλά δουλεύοντας λίγο. Προέβαλε όλα αυτά τα κλισέ με θετικό τρόπο τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 και τώρα ακριβώς τα ίδια κλισέ τα διαστρέβλωσε δημιουργώντας αρνητική εντύπωση για ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο. Ο κόσμος όμως πια αντιλαμβάνεται ότι όλα αυτά είναι μπούρδες.
Φιορέτος. Ένα πλεονέκτημα σχετικά με την κρίση είναι ότι πολλοί έλληνες ζουν στη Γερμανία και μπορούν να βοηθήσουν να αντιστραφεί η εικόνα που είχε δημιουργηθεί για τη χώρα τους ενώ θα μπορούσε να ευχηθεί κανείς να γίνει και το αντίστροφο.
Γκρέσνερ. Είμαι οπαδός της ευρωπαϊκής ιδέας και αυτό που με ενοχλεί είναι ο εθνικισμός που κάνει και πάλι την εμφάνισή του και οι διάφορες κόντρες μεταξύ των εθνών και νομίζω ότι το δικό μας καθήκον ως δημιουργών είναι νμα φροντίσουμε ώστε η Ευρώπη των αγορών και της οικονομίας να μετατραπεί σε μια Ευρώπη του πολιτισμού.
Μήπως η οικονομική κρίση είναι τελικά μια κρίση αξιών, πολιτιστική, κρίση δημοκρατίας;
Φιορέτος. Φυσικά. Μάλιστα, οι πολιτικοί έχουν μεγάλο μερίδιο της ευθύνης αφού για πολλά χρόνια μιλούσαν για την λύση των προβλημάτων αυτών μέσα από μια καθαρά οικονομίστικη ιδεολογία. Βεβαίως οι πολιτικοί δεν είναι βλάκες. Το μεγάλο τραύμα είναι ότι δεν μερίμνησαν να διαμορφώσουν μια κοινή γνώμη που να έχει τη δυνατότητα να διαπραγματεύεται όλες αυτές τις αξίες και όλα αυτά τα προβλήματα. Αυτό είναι τώρα το ζητούμενο. Να δημιουργηθούν δομές ώστε να έρθουν στο προσκήνιο αυτά τα ζητήματα, πολιτικής και κοινωνίας. Με αυτή την έννοια αυτή η παγκόσμια τάση βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα.
Χαρατισβίλι. Το κυρίαρχο πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία ουτοπία. Τόσο η αριστερά όσο και η δεξιά όσον αφορά τις ιδεολογίες και τα μοντέλα ζωής έχουν φτάσει σε ένα αδιέξοδο. Αυτό το είδαμε πρόσφατα στις γερμανικές εκλογές. Αν κανείς άλλαζε τα πλακάτ των διαφορετικών πολιτικών κομμάτων δεν θα μπορούσε να διακρίνει τίνος ήταν το καθένα. Αυτό για μένα δηλώνει ότι υπάρχει παντελής αδιαφορία και έλλειψη ονείρων. Καλείται κανείς να επιλέξει το λιγότερο κακό από μια σειρά από δεινά. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία ουτοπία, κανένα όνειρο που να αξίζει να πολεμήσει κανείς σήμερα.
Είστε λοιπόν απαισιόδοξη για το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού;
Χαρατισβίλι.Εν γένει θεωρώ τον εαυτό μου αισιόδοξο άνθρωπο. Πιστεύω στην ιδέα της ενωμένης Ευρώπης και ότι αξίζει να αγωνιστεί κανείς γιαυτή. Αναφερόμουν προηγουμένως στην κρίση του καπιταλισμού όπου όλα φαίνεται να περιστρέφονται γύρω από το χρήμα. Αυτό είναι για μένα απαισιόδοξο και θλιβερό. Δεν μάθαμε τίποτα από την κρίση της Γουόλ Στριτ και φαίνεται να επαναλαμβάνεται ξανά η ίδια ιστορία.
Πώς νιώθετε με την έξαρση του νεοφασισμού και του νεοναζισμού που συμβαίνει μάλιστα στην εποχή της οικονομικής ηγεμονίας της Γερμανίας;
Χάιν. Αισθάνομαι μεγάλο φόβο μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις. Ημουν 17 χρονών όταν είχα διαβάσει κάτι που είχε πει ο Τόμας Μαν το 1946. Ότι η περίοδος του φασισμού δεν έχει περάσει ακόμα και τώρα διακρίνω φασιστοειδή μοντέλα σε πολλά μέρη του κόσμου. Από τότε που υιοθετήθηκε το ευρώ μόνο προς το χειρότερο οδηγούνται τα κράτη που το ακολούθησαν, οι άνθρωποι χωρίστηκαν σε τάξεις και πραγματικά όλα αυτά μου προκαλούν μόνο φόβο.
Φιορέτος. Η Νίνο μίλησε για την αριστερά και τη δεξιά και τη σημασία που έχει να δημιουργούν ουτοπίες. Όταν δεν υπάρχουν ουτοπίες στις οποίες να πιστέψει κανείς τότε δημιουργείται ένα κενό το οποίο δεν δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξει κανείς παραγωγικά μοντέλα ζωής. Αυτό το κενό και το φόβο που δημιουργεί εκμεταλλεύονται τα άκρα ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Αυτό το κενό είναι που τα τρέφει και τα γιγαντώνει.
Η κρίση έχει αποτελέσει θέμα των βιβλίων σας;
Γκρέσνερ. Αυτό εξαρτάται από το είδος που καταπιάνεται καθένας στη δουλειά του. Στη λογοτεχνία η ταχύτητα παίζει ένα ρόλο. Ένα μυθιστόρημα για να γραφτεί θέλει πολύ χρόνο και ίσως δεν είναι πια επίκαιρο όταν δημοσιευτεί. Αντιθέτως υπάρχουν άλλα είδη όπως τα ποιήματα αντίδρασης ή παρέμβασης που πολλές φορές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως συνθήματα για διάφορες κινητοποιήσεις. Σ’αυτά τα είδη μπορεί να πει κανείς ότι αντανακλάται άμεσα η κρίση. Ενας συγγραφέας όμως χρειάζεται χρόνο για να αναπνεύσει το έργο του.
Τα δύο από τα βιβλία από τα οποία διαβάσατε αποσπάσματα έχουν σχέση με τον πατέρα και άλλα τρία με την αγάπη και τον έρωτα. Είναι δύσκολη η σχέση των ζευγαριών; Υπάρχει παραλληλισμός ανάμεσα στην ευρωπαϊκή κρίση και την κρίση των ζευγαριών;
Χαρατσβίλι. Οι σχέσεις είναι πάντα κάτι δύσκολο είτε υπάρχει κρίση είτε όχι. Τα θέμα με τα οποία καταπιάνομαι τουλάχιστον εγώ στα βιβλία μου είναι διαχρονιά και αναρωτιέμαι αν είναι σκόπιμο ένας συγγραφέας να καταπιαστεί με μια συγκεκριμένη δεκαετία. Εντέλει νομίζω είτε συνειδητά είτε ασυναίσθητα ένας συγγραφέας γράφει πάντα για το σήμερα, για το τώρα. Εμμέσως το έργο του αναφέρεται σε αυτά που συμβαίνουν γύρω του.
Στην Ελλάδα έχουν μεταφραστεί τα βιβλία των:
Αρης Φιορέτος, Ο τελευταίος Ελληνας (2012), Η αλήθεια για τον Σάσα Κνις (2006), Στοκχόλμη νουάρ (2001)
Κρίστοφ Χάιν, Ο κύριος Βίλενμπροκ (εκδόσεις Καστανιώτη, 2005), Κι ο έρωτας, εξ αποστάσεως (Περίπλους, 1998), Ο ξένος φίλος (Παρατηρητής, 1993)
Νίνο Χαρατισβίλι, Κοφτερή αγάπη (Μεταίχμιο, 2013)
Οι έξι γερμανόφωνοι συγγραφείς συζητούν την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου, στις 20.30 στο βιβλιοπωλείο Ιανός (Σταδίου 24) με θέμα: «Η γνώση της λογοτεχνίας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου