Η οθόνη βουλιάζει...

του Ξενοφώντα Α. Μπρουντζάκη

πηγή: http://www.topontiki.gr

Θωμάς Λιναράς

Κινηματογραφικά δεινά

Από τον Βιμ Βέντερς στον Γιασουχίρο Όζου

Εκδόσεις: Εντευκτηρίου

Σελ.: 464

 

Μέσα από χιλιόμετρα φιλμ, η τέχνη του κινηματογράφου διηγείται την ίδια τη ζωή, δημιουργώντας τη δική της ζωή και τα δικά της πάθη, τους δικούς της πιστούς 

 

Σπάνια κριτικά κείμενα για τον κινηματογράφο έχουν την ευλογημένη δυνατότητα να διηγούνται ταυτόχρονα την ίδια την εποχή που τα γέννησε ― τον παράλληλο εκείνο κόσμο που έσφυζε εκτός των μαγευτικών σκοτεινών αιθουσών, όπου το σκοτάδι εξέπεμπε τόσο φως… ― και να αγγίζουν όλες εκείνες τις μοναδικές ζωές που έβρισκαν καταφύγιο στους κινηματογραφικούς ήρωες κι ακόνιζαν το μυαλό τους μέσα από μια μαθητεία απόλαυσης, ανακαλύπτοντας στις πτυχές της πραγματικότητας τη μεγάλη τέχνη και μέσα από τη μεγάλη τέχνη των εικόνων, το νόημα της πραγματικότητας… Σ’ αυτή τη συγκλονιστική αμοιβαιότητα, η τέχνη χαρίζει στη ζωή και η ζωή στην τέχνη με ενεργό θεατή τον άνθρωπο ― και όλα, σκέψεις και εικόνες, γίνονται λέξεις, όραμα και διέξοδος ζωής: μια χειρονομία, μια πράξη, ένας διάλογος. 

 

Σκοτάδι, φως και πάθος αναδύουν και αναδεικνύουν εικόνες, κάθε μία και ξεχωριστή ιστορία. Μέσα από χιλιόμετρα φιλμ, η τέχνη του κινηματογράφου διηγείται την ίδια τη ζωή, δημιουργώντας τη δική της ζωή και τα δικά της πάθη, τους δικούς της πιστούς. 

 

Η φυλή των κινηματογραφόφιλων των δεκαετιών του ’70 και ’80, όπως τους παρακολουθούσα με αμέριστη συμπάθεια, κατέκλυζε τις πιο απίθανες σκοτεινές αίθουσες, ήξερε τα πάντα για κάθε προβολή, είχε τα δικά της έντυπα, κυνηγούσε με πάθος τη θεία μετάληψη των εικόνων, το δικό της στασίδι στον σκοτεινό ναό, το δικό της ταξίδι στην οθόνη. Οι νέοι αυτοί είχαν τα πάντα μπροστά στα μάτια τους, ήταν και ένιωθαν πλούσιοι και χορτασμένοι από απόλαυση. 

 

Ο πολυσέλιδος αυτός τόμος δεν αποτελεί τόσο έναν ύμνο στον κινηματογράφο όσο την ανάδειξη της λατρείας του σινεμά ως τρόπου ζωής ― που σου χαρίζει για την ακρίβεια τη δυνατότητα μιας δεύτερης ζωής, παράλληλης με τη δική σου σε μιαν άλλη σύμβαση με τον εαυτό σου και τους γύρω σου. 

 

Τα κείμενα του Λιναρά περιέχουν έργα, σκηνοθέτες, πλάνα, ηθοποιούς ― μια πραγματική προσωπική του ταινιοθήκη, την οποία επιθυμεί να μοιραστεί με τον υπόλοιπο κόσμο για καλό σκοπό! Να μας κοινωνήσει το πάθος του για την απόλαυση του κινηματογράφου, για τη μελέτη των ταινιών και την προσπέλαση μιας ενδεχόμενης διεξόδου… 

 

Με το πλεονέκτημα της ελευθερίας του ερασιτέχνη και την οξυδέρκεια του εικονολάτρη, μιλά για «κινηματογραφικά δεινά». Προφανώς δεν κυριολεκτεί. «Η Ομορφιά δεν είναι παρά η αρχή του Τρομερού», μας προειδοποιεί ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε. 

 

Τα κριτικά κείμενα του Λιναρά καλύπτουν μια χρονική περίοδο περίπου τριάντα χρόνων, κατά τη διάρκεια των οποίων ο συγγραφέας απέκτησε μεγάλες αγάπες, όπως ο παλιός Βιμ Βέντερς ―και όχι αυτό που έγινε μετά τα Φτερά του έρωτα― και ο Γιασουχίρο Όζου. Ο υπότιτλος του βιβλίου δεν αφήνει περιθώρια λοιπών διευκρινίσεων. Γράφει χαρακτηριστικά στον πρόλογό του ο Μισέλ Δημόπουλος ότι αυτά τα κείμενα «συνιστούν μέρος μιας διανοητικής και αισθητικής περιπέτειας, χαρτογραφείται μια κινηματογραφική γεωγραφία όπου, σε μια ενωτική χειρονομία, αξιολογούνται τόσο οι κλασικοί auteurs (Ντράγιερ, Μπρεσσόν, Αντονιόνι, Ταρκόφσκι, Όζου κ.ά.) όσο και οι νεότεροι, κυρίως Ευρωπαίοι, των τελευταίων δεκαετιών (Κισλόφσκι, Βέντερς, Σκολιμόφσκι, Καουρισμάκι, Μάικ Λη, Κεν Λόουτς, Μορέτι, Νταρντέν, Μπέλα Ταρ, Σοκούροφ, Χάνεκε, Λοζνίτσα κ.ά.)».

«Υπουργός νύχτας»: το νέο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη

Το νέο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη τιτλοφορείται Υπουργός νύχτας και μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πατάκη.

Ένας μοναχικός τυχοδιώκτης-χαρτοπαίκτης αναρριχάται σε μια κοινωνία διαλυμένων θεσμών, προσωπείων, συμβατικότητας, κλισέ αντιλήψεων και ψεύδους. Γίνεται καταρχήν καθωσπρέπει επαγγελματίας, ιδιοκτήτης γραφείου τελετών, και με αυτή τη βιτρίνα μπλέκει στον βαθύ υπόκοσμο. Αναλαμβάνει αρχηγός συμμορίας που ελέγχει όλες σχεδόν τις νυχτερινές, σκοτεινές συναλλαγές -τράφικινγκ, ναρκωτικά, τοκογλυφία, πορνεία, αρχαιοκαπηλία- και παίρνει τον τίτλο "υπουργός νύχτας". Αποκεί διεισδύει στη μολυσμένη πολιτική τάξη και ανελίσσεται ραγδαία, γίνεται ένα από τα κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης. Η τριπλή παράλληλη πορεία του, ως καθωσπρέπει επαγγελματία, μαφιόζου και πολιτικού, φωταγωγεί ειρωνικά, σαρκαστικά τον σαθρό περίγυρο, την ανατροπή των ιεραρχιών, την έλλειψη αντίστασης από την κοινωνία και τους θεσμούς, την κατάρρευση των ιδεολογιών, τη γενικευμένη παραφροσύνη, την αρπαγή και τον κυνισμό. Εμφανίζεται ως σωτήρας, αυτός που απεχθάνεται κάθε σωτηρία. Μόνο ένας δύσκολος, τυφλός έρωτας για μια αγγελική πόρνη έρχεται να εκτρέψει τη μοιραία διαδρομή του. Αλλά για πόσο, σε αυτή την πορεία όπου το τραγικό εναλλάσσεται με το κωμικό, ο θάνατος γίνεται γλέντι και η εξουσία έρμαιο; 

Ο σκοτεινός τραγέλαφος ενός κόσμου που θα μπορούσε να είναι και ο δικός μας.

Απόσπασμα

[…] Δώσανε παραγγελία και οι υπόλοιποι και, πάνω εκεί, μπαίνει και η τραγουδίστρια που βγαίνει πρώτη, μέχρι τις δύο. Μετά έχει στριπ-τηζ, κι έπειτα σκάει η φίρμα, η Μαζόχ. Αυτήν την πρώτη, που βγήκε, την λένε Τζοάνα. Ξανθιά-πλατινέ, ψηλή και νταρντάνα, τακούνι αντιπλημμυρικό, μαύρο μίνι διαφανές, μαύρη κάλτσα διχτυωτή, και στρίνγκ κόκκινο από μέσα, φωτιά, για να φαίνεται. Μυρίζει παλιό, λαϊκό Poison, έντονα, αποπνιχτικά – το άρωμά της φτάνει ως τα δεύτερα τραπέζια.

Οι Βουλγάρες που έχουνε μάθει κιόλας καλά τα κόλπα, έχουνε ακροβολιστεί ανάμεσα στους πελάτες  –  την έχουνε πέσει κιόλας σε κάτι ΔΕΗτζήδες απ’ την Κοζάνη και την Πτολεμαΐδα, σε πακετωμένους μεγαλοαγρότες, σε συνταξιούχους, σε συνδικαλιστές και κτηνοτρόφους, που ήρθανε να ξεκοκαλίσουνε τους μισθούς και την νέα επιδότηση. Τους ρίχνουνε Viagra και Cialis λιωμένο σε σκόνη, μέσα στα ποτά, χωρίς αυτοί να το πάρουνε είδηση, και σε μια ώρα μπουρλοτιάζονται – μετά, προς το πρωί, τους παίρνουνε τρελαμένους στο κοντινό ξενοδοχείο, στα δωμάτια, και τους ψειρίζουν, τους γδέρνουνε μέχρι φράγκο.

Ο Κλεισούρας, το αφεντικό, στέκεται ορθός, ντουλαπάτος, πίσω, και ελέγχει τα πάντα σαν  πιτ-μπουλ. Έχει το κινητό στον δυνατό ήχο – έξω στην διασταύρωση είναι στημένος όλη την νύχτα ο τσιλιαδόρος του, ο Φιλόσοφος, έτσι τον λένε, και ειδοποιεί άμα βλέπει να εμφανίζεται από μακριά το Σχολείο, δηλαδή οι μπάτσοι, ή κανένα ύποπτο αυτοκίνητο. Δίνει σήμα στον Κλεισούρα με το κινητό και τα εξαφανίζουνε όλα. Αν δεν προλάβουν, τότε λαδώνει τους αστυνομικούς, που τους λαδώνει έτσι κι αλλιώς, ή τους δίνει καμιά Βουλγάρα, για να τον αφήνουνε, επιπλέον, να κουβαλάει και πιστόλι – ένα ορφανό Glock 22 Gen 4 στη μασχάλη, για κάθε ενδεχόμενο.

Ο Ζαρζαβατικός που είναι και πρωτοπαλίκαρο του Τόμυ του Γιαμπανά, μεγαλομανάβη που έχει εφτά οπωροπωλεία στα γύρω μέρη, ήρθε με το δίκιλο, μοίρασε μαύρο στις Βουλγάρες και στους πελάτες, κέρασε και την ορχήστρα - όλο το μαγαζί έχει ντουμανιάσει. Ντούχνιασε.

Η Τζοάνα τραγουδούσε πάνω στην πίστα το σκυλέ «Ένα τσιγάρο ίσον κανένα», κουνώντας τον μεγάλο πισινό της με το στρίνγκ και, κανείς δεν ξέρει πως έγινε, και, κάποια στιγμή,  από πίσω της, ο μπουζουξής, ο Περικλής, το θηρίο, που είχε γίνει ζαμπόν απ’ τη μαστούρα, όπως πλησίασε αυτή και λυγιότανε μπροστά του, σηκώνει την ποδάρα του, με την τεράστια πατούσα, την βάζει ανάμεσα στα κωλομέρια της και της δίνει ένα φοβερό σουτ. Φεύγει αυτή –πύραυλος- απ’ την πίστα και πάει καρφωτή και πέφτει έξω αριστερά, πάνω στο πρώτο τραπέζι με τους μαστουριασμένους αγρότες. Και ξεκινάει μια φασαρία, ένα μπουνίδι, καρεκλιές, μια σύρραξη, που δεν καταλάβαινες τι γινότανε – μέχρι που κατεβαίνει στο κέντρο του μαγαζιού ο Κλεισούρας με το πιστόλι στο χέρι και όλα ως δια μαγείας ησυχάζουν. Έτσι κι αλλιώς ο Μπουκαλάκιας ήταν ήδη έτοιμος, με μια σπασμένη φιάλη  Καΐρ στο χέρι.

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1953 και σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε σε εφημερίδες, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, έγραψε σενάρια για τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ και το σενάριο για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη "Όλα είναι δρόμος" σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη. Διεύθυνε την εφημερίδα "Θεσσαλονίκη" και τα περιοδικά "Θ-97" (Βραβείο Ιπεκτσί), "Τάμαριξ" και "Χίλια Δέντρα". Διετέλεσε διευθυντής του καλλιτεχνικού περιοδικού "Πανσέληνος" της "Κυριακάτικης Mακεδoνίας" που τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό βραβείο European Newspaperdesign Awards 2000. Η συλλογή διηγημάτων του "Η Στενωπός των υφασμάτων" τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος το 1993. Συνεργάστηκε επί δύο χρόνια με την "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία". Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση. Το 2012 έλαβε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών "Πέτρος Χάρης" για το βιβλίο του "Περιπολών περί πολλών τυρβάζω" (Εκδόσεις Πατάκη). Εργογραφία: - "Μάτι φώσφορο, κουμάντο γερό", διηγήματα. Θεσσαλονίκη, Ιανός, 1989. Αθήνα, Καστανιώτης, 1992. - "Η ψίχα της μεταλαβιάς", διηγήματα. Θεσσαλονίκη, Τραμ, 1990. - "Η στενωπός των υφασμάτων", διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1992. - "Πάλι κεντάει ο στρατηγός", διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. - "Ακριανή λωρίδα. Η ψίχα της μεταλαβιάς", διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. - "Γερνάω επιτυχώς", μυθιστόρημα, Αθήνα, Κέδρος, 2000. - "Ουζερί Τσιτσάνης", μυθιστόρημα, Αθήνα, Κέδρος, 2001. - "Επί ψύλλου κρεμάμενος", Αθήνα, Κέδρος, 2003. - "Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου", μυθιστόρημα, Αθήνα, Κέδρος, 2006. - "Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας", μυθιστόρημα, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2008. - "Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος", Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2009. - "Περιπολών περί πολλών τυρβάζω", Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, 2011. Μεταφράσεις των έργων του: Στα γερμανικά: -Επιλογή 19 διηγημάτων από τις τρεις πρώτες συλλογές με γενικό τίτλο "Der Staatsanwalt im Nebel" ("O εισαγγελέας εν ομίχλη"), Romiosini, 1998. -"Griechische Erzahlungen", ανθολογία, Insel Verlag, Franfurt am Main und Leipzig 1991,το διήγημα "Pater Loukas der Geringsten einer" ("Πάτερ Λουκάς ελάχιστος") από τη συλλογή "Μάτι φώσφορο, κουμάντο γερό". -"Griechische Erzahlungen", ανθολογία, dtv, 1993, το διήγημα "Das Vipernwasser" ("Τo ασπιδόνερο") από τη συλλογή "Μάτι φώσφορο, κουμάντο γερό". -"Saloniki Erzalt", ανθολογία, εκδόσεις Romiosini, το διήγημα "Das ausgerichete Stilett" ("Ζυγισμένο στιλέτο") από τη συλλογή "Μάτι φώσφορο, κουμάντο γερό". Στα αγγλικά: -Στο περιοδικό "Μondo Greco", 4, fall 2000, το διήγημα "Madame Soso takes a stroll" ("Η κυρία Σωσώ θα βγει βόλτα"), από τη συλλογή "Πάλι κεντάει ο στρατηγός". Στα γαλλικά: -Περιοδικό "Desmos" ("Le Lien"), 2, hiver 2000, το διήγημα "Le pharmacien dans le jardin" ("Ο φαρμακοποιός στον κήπο") από τη συλλογή "H στενωπός των υφασμάτων". Στα ολλανδικά: -"Ga de k1okken Iuiden", ανθολογία, επιμέλεια Hero Hokwerda, εκδόσεις Meulenhoff, Amsterdam, 1997, το διήγημα "Ousour" ("Ουσούρ") από τη συλλογή "Η ψίχα της μεταλαβιάς". Στα τσέχικα: - "Ceme olivy", ανθολογία, εκδόσεις Aspida, Praha, 2000, το διήγημα "Cyclista zahyra primo" ("Ο ποδηλάτης στρίβει ευθεία") από τη συλλογή "Πάλι κεντάει ο στρατηγός". Στα ιταλικά: - Περιοδικό "Racconto", τεύχος 21, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 1996, το διήγημα "La batteria fuori della piano regolatore" ("Η ντραμς εκτός σχεδίου πόλεως") από τη συλλογή "H στενωπός των υφασμάτων". (φωτογραφία: Κώστας Μητρόπουλος)

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2016) Υπουργός νύχτας, Εκδόσεις Πατάκη (2014) Νοέμβριος, Εκδόσεις Πατάκη (2013) Ουζερί Τσιτσάνης, Εκδόσεις Πατάκη (2011) Περιπολών περί πολλών τυρβάζω, Εκδόσεις Πατάκη (2009) Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος, Ελληνικά Γράμματα (2008) Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας, Ελληνικά Γράμματα (2006) Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου, Κέδρος (2003) Επί ψύλλου κρεμάμενος, Κέδρος (2001) Απόγευμα Σαββάτου, Ζαρζώνη (2001) Ουζερί Τσιτσάνης, Κέδρος (2000) Γερνάω επιτυχώς, Κέδρος (1998) Η ψίχα της μεταλαβιάς. Ακριανή λωρίδα, Εκδόσεις Καστανιώτη (1996) Πάλι κεντάει ο στρατηγός, Εκδόσεις Καστανιώτη (1992) Η στενωπός των υφασμάτων, Εκδόσεις Καστανιώτη (1992) Μάτι φώσφορο, κουμάντο γερό, Εκδόσεις Καστανιώτη   Συμμετοχή σε συλλογικά έργα (2015) Ιωάννης Ζεμενός, Αίολος (2014) Ιστορίες ταχυδρομείου, Ελληνικά Ταχυδρομεία (2012) Έρως 13, Ψυχογιός (2011) Έρως 13, Ψυχογιός (2011) Η Θεσσαλονίκη των συγγραφέων, Ιανός (2011) Μια πόλη που ξεχνάει το όνομά της, Ιανός (2011) Περί ζώων, Ψυχογιός (2010) Η εντεκάδα, Μπαρτζουλιάνος Ι. Ηλίας (2008) Γιώργος Νταλάρας: Σαν τραγούδι μαγεμένο, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (2008) Ενδοσκεληδόν, Ζήτρος (2007) Chercher... la France, Αντίκτυπος (2004) Ανδρικές απολαύσεις, Ελληνικά Γράμματα (2002) Η δημιουργός. Πληγή από μαχαίρι. Η μύηση. Αγύριστο κεφάλι, Μεταίχμιο (2001) Βόλος: Μια πόλη στη λογοτεχνία, Μεταίχμιο (2001) Εν Θεσσαλονίκη: 13 σύγχρονοι πεζογράφοι, Ιανός (1999) Στα γήπεδα η πόλη αναστενάζει, Ιανός (1998) Santé, Ύψιλον (1997) Έρωτας σε πρώτο πρόσωπο, Κέδρος

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Υπουργός νύχτας

Μυθιστόρημα

Αθήνα

Εκδόσεις Πατάκη

2016

395 σελ.

ISBN 978-960-16-6715-7

Ημερολόγιο Γεφύρας [ 31.3.2016]

γράφει ο Κυριάκος Αθανασιάδης

πηγή: http://booksjournal.gr


Είναι ένας κύριος εδώ στην Παραλία, ένας ποεδικός Άνθρωπος του Πλήθους —τον βλέπω κάθε μέρα, ό,τι ώρα και να κατέβω—, καλοντυμένος, με ωραίο παράστημα, κάπου στα εβδομήντα, γοητευτικός, χαμογελαστός, με ψαρά μαλλιά· στέκεται δίπλα στους ψαράδες και κάνει κι αυτός ότι ψαρεύει αν και δεν έχει καλάμι και πετονιά, μιλά και χειρονομεί σε ένα φανταστικό φίλο, σκύβει και χαϊδεύει ένα σκυλί που το βλέπει μόνο αυτός, ξεφυλλίζει ένα αόρατο βιβλίο στο παγκάκι: μιμείται κάθε πράξη μας, σαν να λέει —δεν ξέρω— ότι ο χρόνος μας είναι χαμένος, πως όσα κάνουμε είναι λάθος. Άλλοι βέβαια λένε ότι μας ευλογεί.

Πολύτιμο εγχειρίδιο «Κινηματογραφικών Δεινών»

του Λουκά Κατσίκα

πηγή: http://www.cinemag.gr

 Βιβλία με αντικείμενό τους το σινεμά σπανίζουν πλέον στις ελληνικές εκδόσεις. Βιβλία γραμμένα από αξιοσέβαστους κριτικούς κινηματογράφου σπανίζουν ακόμη περισσότερο. Την παράλειψη έρχονται να διορθώσουν αυτές τις μέρες τα «Κινηματογραφικά Δεινά- Από τον Βιμ Βέντερς στον Γιασουχίρο Όζου», ένα πραγματικά απολαυστικό (για να μην πω χρήσιμο και εξαιρετικά γραμμένο) ανάγνωσμα από τον Θωμά Λιναρά.

Κατ' αρχάς, να επιχειρήσουμε τις απαραίτητες συστάσεις, για τους νεώτερους ή λιγότερο ενημερωμένους αναγνώστες. Ποιος είναι ο Θωμάς Λιναράς; Πολύ απλά ένας από τους καλύτερους και πιο ακούραστους υπηρέτες αυτού που εξακολουθούμε να αποκαλούμε «κριτική κινηματογράφου», σε εποχές μάλιστα όπου η αξία του όρου κινδυνεύει να μην χάσει εντελώς την παλιά αίγλη της.

Αθεράπευτος κινηματογραφόφιλος πάνω απ' όλα, με μόνιμο ορμητήριό του την πόλη της Θεσσαλονίκης και θητεία στα θρυλικά έντυπα του «Σύγχρονου Κινηματογράφου» και της «Οθόνης», σε λογοτεχνικά περιοδικά και αργότερα στις πάντα προσεγμένες εκδόσεις του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ο Θωμάς Λιναράς αποτελούσε ανέκαθεν μια από τις πιο προικισμένες (και, για μένα, τρυφερές και ανεπιτήδευτες) πένες του «χώρου».

Παρακολουθώντας τακτικά τις συγγραφικές του προσπάθειες, προσωπικά θεωρώ ευτύχημα όταν κάποια στιγμή που τον γνώρισα από κοντά (σε κάποιο Φεστιβάλ Βενετίας του πρόσφατου παρελθόντος) συνάντησα στο πρόσωπό του όχι μόνο έναν ζωηρό και ευφυή συνομιλητή-ιδανική παρέα για πολύωρες κουβέντες πάνω στο σινεμά, τη μουσική, τη λογοτεχνία, αλλά και έναν εξαιρετικό άνθρωπο.

Στο χαριτωμένα τιτλοφορούμενο βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε, ο Θωμάς Λιναράς συγκεντρώνει παλαιότερα και καινούργια κείμενά του, πραγματοποιώντας μια άκρως προσωπική διαδρομή σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και σε αγαπημένες του ταινίες, φιλμικά είδη, σκηνοθέτες και κινηματογραφίες, χωρίς να αγνοεί, παρ' όλα αυτά, στιγμή να εμπλέκει πρωτίστως τον αναγνώστη στις σκέψεις και τις κρίσεις του.

Καθένα από τα κείμενα του (τα οποία, η αλήθεια είναι, απορρόφησα μέσα σε λίγες μόνο μέρες) είναι γραμμένο με αυτή την ατόφια και ανόθευτη αγάπη που ο Λιναράς ανέκαθεν συντηρούσε για το σινεμά, για δημιουργούς που τον γαλούχησαν και τον έσπρωξαν να γίνει ωριμότερος θεατής, για φιλμ που κουβαλά σταθερά μαζί του, όπως κάποιες γοητευτικές εμμονές που δεν θέλεις και δεν πρέπει ποτέ να αποχωριστείς.

Πέραν αυτού, τα «Κινηματογραφικά Δεινά» πετυχαίνουν μεμιάς δυο στόχους: από τη μία σε σπρώχνουν να επισκεφτείς κι εσύ ξανά τις ταινίες στις οποίες ανατρέχουν, προκειμένου να τις δεις πάλι κάτω από το πρίσμα μιας νέας, δελεαστικής αποκρυπτογράφησης, και από την άλλη σε τοποθετούν μάρτυρα ενός ζουμερού διαλόγου ανάμεσα στον συγγραφέα και στα αντικείμενά του.

Και στις δυο περιπτώσεις πιστεύω ότι κερδισμένος βγαίνει όποιος αποκτήσει το βιβλίο, μια γενναιόδωρη ερωτική εξομολόγηση 468 αξιόλογων σελίδων σε μερικά από τα δεδηλωμένα κινηματογραφικά πάθη όχι μόνο του Θωμά Λιναρά αλλά και πολλών από εμάς.

Δε μπορώ να μη σημειώσω, τέλος, τη συγκινητική επιλογή του Θωμά να αφιερώσει την έκδοση αυτή «στη μνήμη των φίλων μου Γιώργου Τζιώτζιου, Περικλή και Γιάννη Δεληολάνη», τριών ανθρώπων χωρίς τους οποίους ο κόσμος της κριτικής κινηματογράφου και ο κόσμος του (δικού μας) περιοδικού ΣΙΝΕΜΑ θα ήταν σαφώς φτωχότερος, αν όχι αδιανόητος.

Το βιβλίο «Κινηματογραφικά Δεινά» του Θωμά Λιναρά κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Εντευκτηρίου.

Υψηλού βαθμού αθλιότητα σε μια Ελλάδα πλημμυρισμένη από πρόσφυγες

Αυτό το άθλιο στρατόπεδο στην Ειδομένη (Ελλάδα) είναι ένας χώρος αναμονής για 12.000 πρόσφυγες που περιμένουν την είσοδό τους στην υπόλοιπη Ευρώπη. Φωτο: Σεργκέι Ponomarev για τους New York Times

Ένα ταξίδι σε όλη την Ελλάδα - Μία πτωχευμένη χώρα κινδυνεύει να γίνει μια φυλακή προσφύγων

Περισσότεροι από 44.000 άνθρωποι έχουν ήδη παγιδευτεί στη χώρα, αριθμός που αυξάνεται κάθε μέρα, καθώς οι εθελοντικές ομάδες προειδοποιούν για μια πιθανή ανθρωπιστική κρίση μέχρι το καλοκαίρι.

Από τον Jim YARDLEY - 17 Μαρτίου 2016

μετάφραση: Vesta Vest

Ειδομένη, Ελλάδα. Η  οικογένεια του Taha al-Ahmad κοιμάται μέσα στη λάσπη. Η μικρότερη κόρη του, ενός έτους, βρίσκεται κάτω από υγρές κουβέρτες, βήχοντας μέσα στη μουλιασμένη σκηνή τους. Έβρεχε για μέρες. Οι φορητές τουαλέτες ξεχειλίζουν. Οι άνδρες καίνε ξύλα για να ζεσταθούν. Ένα drone πετάει από πάνω τους. Τηλεοπτικά συνεργεία μεταδίδουν εικόνες από τη δυστυχία του κόσμου.

Είναι αρχέγονο και σουρεαλιστικό, αυτό το άθλιο, αυτοσχέδιο συνοριακό στρατόπεδο των 12.000 προσφύγων, ένας χώρος αναμονής που κατακλύζεται συνεχώς από πρόσφυγες οι οποίοι θέλουν να μεταβούν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο κ. Ahmad έφυγε μόλις πριν από δύο εβδομάδες από τη Συρία, δεν καταλαβαίνει γιατί η οικογένειά του δεν μπορεί να διασχίσει τα μακεδονικά σύνορα ―που βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής― και να συνεχίσει προς τη Γερμανία. Εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες πέρασαν τον περασμένο χρόνο, αλλά τώρα η είσοδος της Μακεδονίας [όπου Μακεδονία στο κείμενο εννοείται η FYROM ― σημ. Εντευκτηρίου] είναι κλειστή. Η πόρτα της Ευρώπης κλείνει οριστικά.

«Είμαι σε πολύ άθλια κατάσταση» μου είπε ο κ Ahmad, μιλώντας μονότονα αγγλικά που έμαθε στη Συρία, καθώς τα παπούτσια μας βυθίζονται στη λάσπη.

«Ρωτάω τους φίλους μου στη Γερμανία και την Τουρκία: "Τι συμβαίνει; Πείτε μας. Δεν ξέρουμε τι συμβαίνει έξω".»

Για τον κ. Ahmad, το "έξω" είναι ο κόσμος της πολιτικής και των αρχών, πέρα ​​από την αθλιότητα του στρατοπέδου Ειδομένης. Στην Ειδομένη, οι πρόσφυγες ζουν σε μία εύθραυστη παράταση αναμονής. Οι αρρώστιες εξαπλώνονται. Γιαγιάδες κοιμούνται δίπλα στις γραμμές του τρένου. Έξω, ειδικά στις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπό την πίεση της κοινής γνώμης να σταματήσει η ροή των μεταναστών, θα ξεκινήσουν τη συζήτηση για την τύχη των προσφύγων την Πέμπτη, με ένα αμφισβητούμενο σχέδιο απέλασής τους στην Τουρκία.

«Αδύνατον», λέει ο κ. Ahmad, τρομαγμένος στην ιδέα ότι η οικογένειά του ―έχοντας διαφύγει τον πόλεμο στη Συρία, πέρασε από την Τουρκία και πληρώνοντας έναν λαθρέμπορο για να φτάσει στην Ελλάδα με βάρκα― θα μπορούσε να αναγκαστεί να επιστρέψει. «Δεν μπορώ να δεχθώ αυτή την ιδέα.»

Προς το παρόν, η Ειδομένη είναι μια κλειδωμένη πόρτα, όπου οι πρόσφυγες περιμένουν με αγωνία, ελπίζοντας ότι τα σύνορα θα ανοίξουν εκ νέου. Η ίδια η Ελλάδα σχεδόν σε πτώχευση, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να γίνει μια φυλακή προσφύγων, με περισσότερα από 44.000 άτομα να έχουν ήδη παγιδευτεί στη χώρα ― αριθμός που μεγαλώνει κάθε μέρα, καθώς οι οργανισμοί που προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια προειδοποιούν για μια πιθανή ανθρωπιστική κρίση μέχρι το καλοκαίρι.

Μπήκα στο στρατόπεδο Ειδομένης την περασμένη Πέμπτη, για να ξεκινήσω ένα ταξίδι σε όλη την Ελλάδα και να διαπιστώσω από πρώτο χέρι τη νέα δυναμική της κρίσης της μετανάστευσης στην Ευρώπη ― πρόσφυγες, απελπισμένοι και εξαντλημένοι, ξεπαγιάζουν σε μια χώρα γεμάτη προβλήματα, χωρίς τα μέσα για να τους απορροφήσει και χωρίς καμιά δυνατότητα να τους προωθήσει στον προορισμό τους.

Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον στο σημείο μηδέν, έχοντας να αντιμετωπίσει τις δύο μεγαλύτερες προκλήσεις που πλήττουν την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια: αφενός την κρίση του χρέους και την επιμονή της Γερμανίας για λιτότητα ως τη μόνη θεραπεία, αφετέρου τις σπασμωδικές κινήσεις απέναντι στο κύμα της ανθρώπινης μετανάστευσης από χώρες που πλήττονται από τον πόλεμο και την εξαθλίωση.

Ταξιδεύοντας στο μονοπάτι του μετανάστη από την ανάποδη, από την Ειδομένη στον Βορρά μέχρι την Αθήνα και σε όλα τα νησιά του Αιγαίου στον Νότο, όπου οι πρόσφυγες καταφθάνουν από την Τουρκία, καταλήξαμε σε μία περιοδεία θρυμματισμένων ελπίδων: για τους πρόσφυγες που δεν τους επιτρέπουν να κάνουν ένα βήμα εμπρός και δεν θέλουν να πάνε ούτε ένα βήμα πίσω, και για τους Έλληνες που έχουν λίγες ελπίδες να αποδράσουν από τα οικονομικά και κοινωνικά τραύματα της τελευταίας δεκαετίας.

H Ειδομένη ήταν ήδη το έμβλημα της δυσλειτουργικής Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ανθρώπινο κόστος· και η Ελλάδα ανοίγει τώρα βιαστικά τα επίσημα κέντρα προσφύγων σε στρατόπεδα, σε ένα πτωχευμένο ξενοδοχείο, σε ένα Ολυμπιακό Πάρκο υπό κατάρρευση στην Αθήνα, ακόμη και σε ένα κάστρο.

Έλληνες αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι οι πρόσφυγες μπορεί να εγκλωβιστούν στη χώρα για δύο χρόνια. Έτσι, πολλοί είναι παγιδευμένοι στο λιμάνι του Πειραιά, κοντά στην Αθήνα, στις αίθουσες αναμονής ―εκεί όπου συνήθως οι παραθεριστές περιμένουν τα πλοία για τα νησιά―, οι οποίες είναι γεμάτοι με Σύριους και άλλους. Το Σάββατο το πρωί, μια ομάδα Κορεατών τουριστών περιπλανιόταν σαστισμένη σε έναν χώρο επιβίβασης που είχε μετατραπεί σε μία μικρή Συρία.

Το ερώτημα είναι πότε η απογοήτευση θα εκτονωθεί, είτε από Έλληνες ήδη πικραμένους από την οικονομική κρίση ή από τους θυμωμένους πρόσφυγες που είναι εγκλωβισμένοι. Το πρωί της Δευτέρας, εκατοντάδες απογοητευμένοι πρόσφυγες διαδήλωσαν έξω από την Ειδομένη  ―μερικοί από αυτούς φώναζαν «Πάμε στη Γερμανία!»― και διέσχισαν ένα ποτάμι για να περάσουν στη Μακεδονία.

Αρκετές εκατοντάδες άνθρωποι έφτασαν στην Moin, ένα χωριό της Μακεδονίας. Εκεί, οι αστυνομικοί τους σταμάτησαν και τους γύρισαν στην Ειδομένη.

«Δεν μπορείτε να φανταστείτε ότι αυτό συμβαίνει στην Ευρώπη» δήλωσε κάποιες μέρες νωρίτερα ο Babar Baloch, εκπρόσωπος του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. «Αυτή είναι μια ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.»

Φωτο: Μετανάστες στην Ειδομένη στα ελληνικά σύνορα με την πΓΔΜ. Εκατοντάδες χιλιάδες πέρασαν πέρυσι, αλλά τώρα τα σύνορα της Μακεδονίας είναι κλειστά. Η πόρτα της Ευρώπης κλείνει σε αυτούς.  Φωτο: Credit Σεργκέι Ponomarev για τους New York Times

Δεν υπάρχει ελπίδα;

Πριν κυριεύσει την Ευρώπη το μεταναστευτικό ρεύμα το περασμένο έτος, η Ειδομένη ήταν ένα μικρό χωριό με 154 άτομα, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, ακριβώς απέναντι από τα σύνορα του καζίνου Flamingo, του οποίου τα φώτα έλκουν  τους Έλληνες για μια νύχτα τζόγου. Κάθε τόσο ένα φορτηγό τρένο βούιζε πάνω στις ράγες.
Αλλά οι σιδηροδρομικές γραμμές και η βόρεια διαδρομή τους προς την Αυστρία και τη Γερμανία σύντομα προσείλκυσε τους πρόσφυγες. Για να διαχειριστούν την κατάσταση, οι αρχές και οι ομάδες ανθρωπιστικής βοήθειας δημιούργησαν ένα υποτυπώδες διαμετακομιστικό κέντρο, τον Σεπτέμβριο. Περισσότεροι από 507.000 μετανάστες πέρασαν τα σύνορα τις επόμενες 12 εβδομάδες.

Οι βαλκανικές χώρες, ανήσυχες, άρχισαν σύντομα  να οικοδομούν περιφράξεις και να φιλτράρουν τις ροές των προσφύγων. Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, η Σερβία είχε μοιράσει τον εγκεκριμένο κατάλογο υποδοχής με τους Αφγανούς, Ιρακινούς και Σύριους, και η Μακεδονία σύντομα ακολούθησε το παράδειγμά της, εγκλωβίζοντας τους εξόριστους στην Ελλάδα. Κατόπιν, στις 22 Φεβρουαρίου, αξιωματούχοι της ΠΓΔΜ μπλόκαραν Αφγανούς και μείωσαν την ημερήσια εισροή των Σύριων και των Ιρακινών.

Η Ειδομένη ξεχείλισε. Μέχρι τις αρχές Μαρτίου, τα συγκεντρωμένα πλήθη ξεπέρασαν τα 12.000 άτομα. Το πρωί συνάντησα τον κ. Ahmad, η Μακεδονία είχε επίσημα κλείσει τα σύνορα, αλλά λίγοι πρόσφυγες είχαν καταλάβει τι συνέβαινε. Οι αξιόπιστες πληροφορίες ήταν λιγοστές.

Πλησίασα μια ομάδα Αφγανών οικογενειών οι οποίες ζουν σε ένα σύμπλεγμα σκηνών που είναι μούσκεμα από τη βροχή. Ένας άνδρας, ονόματι Zalmas Ghulam Haider, είχε φτιάξει μια ταυτότητα που έλεγε ότι είχε εργαστεί ως μεταφραστής για τον αμερικανικό στρατό. «Τώρα πάει η Αμερική» είπε. «Η στρατιωτική μου επιχείρησή μου έκλεισε.»

Είπε ότι είχε διαφύγει με τη γυναίκα και τα παιδιά του, επειδή οι Ταλιμπάν ήθελε να τον σκοτώσουν ως συνεργάτη των Αμερικανών. Δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί οι Αφγανοί δεν χαρακτηρίζονται πλέον ως πρόσφυγες. «Στο Αφγανιστάν», είπε, «όλα άσχημα».

Κοίταξα μέσα σε σκηνές όπου γυναίκες με τα μαύρες μαντίλες έβρισκαν καταφύγιο από τη βροχή, συχνά με μικρά παιδιά. Ο μεταφραστής  μου στα αραβικά ήταν ένας νεαρός Ιρακινός πρόσφυγας, ο Omar Sattar, ο οποίος  είχε μάθει αγγλικά σε ένα ιδιωτικό σχολείο στη Βαγδάτη και ήθελε να φτάσει στην Ολλανδία για να γίνει οδοντίατρος, ή όπως ο ίδιος είπε, «ένας γιατρός των δοντιών». Είχε ένα χαμόγελο που κάθε οδοντίατρος θα εκτιμούσε ιδιαίτερα και με βοήθησε να σπάσω τον πάγο με επιφυλακτικές μουσουλμάνες.

Μία Σύρια γυναίκα είπε καθαρά το όνομά της καθώς κάθισε πάνω σε μία μουλιασμένη κουβέρτα. Φαινόταν ζαλισμένη, τα μάτια της σκοτεινά και μεγάλα και ξαφνικά αρνήθηκε να χρησιμοποιηθεί το όνομά της. Ο Omar ξαφνικά άρπαξε το σημειωματάριό μου και το έσκισε. Κατάλαβε τον φόβο της. «Δεν υπάρχει ελπίδα να ανοίξουν τα σύνορα;» ρώτησε. "Τι κάνουμε τώρα; Δεν υπάρχει ελπίδα;»

Οι λαθρέμποροι υπόσχονται να οδηγήσουν τους ανθρώπους πέρα ​​από τα σύνορα, αλλά οι γιατροί λένε ότι όσοι το δοκίμασαν, συχνά γύριζαν  πίσω άσχημα χτυπημένοι από την αστυνομία της Μακεδονίας. Η υγιεινή στον καταυλισμό είναι άθλια. Περιπτώσεις ηπατίτιδας Α ανιχνεύθηκαν πρόσφατα. Αρκετές γυναίκες έχουν παραδώσει τα μωρά σε ένα τοπικό νοσοκομείο, μόνο και μόνο για να επιστρέψουν στο βρώμικο στρατόπεδο. Μια φωτογραφία ενός  νεογέννητου μωρού να το πλένουν με εμφιαλωμένο νερό που κυκλοφόρησε στα κοινωνικά δίκτυα ξεσήκωσε την οργή όλων.

«Η Ευρώπη έχει την δυνατότητα να το λύσει  αυτό», δήλωσε ο δρ. Tomislav Gijatiz, ένας γιατρός που εργάζεται στην Ειδομένη με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. «Συνήθως τα στρατόπεδα τα φτιάχνουν σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, διότι δεν υπάρχει δυνατότητα μέσα αντιμετώπισης εκεί. Αυτά τα στρατόπεδα είναι καθαρά το αποτέλεσμα των πολιτικών αποφάσεων.»

Το ξενοδοχείο Αίγλη, ένα πτωχευμένο θέρετρο στην αρχαία πόλη των Θερμοπυλών, είναι πλέον επίσημο κέντρο προσφύγων. Φωτο: Σεργκέι Ponomarev για τους New York Times

Ένα πτωχευμένο ξενοδοχείο

Η κρίση των προσφύγων έφτασε στην αρχαία πόλη των Θερμοπυλών σαν κύμα πλημμύρας που ανεβαίνει αργά. Για μήνες, οι πρόσφυγες περιφέρονταν σε πλατείες, ξεκουράζονταν στον δρόμο που οδηγεί βόρεια, ενώ κάποιοι άλλοι απλά περπάτησαν την εθνική οδό προς την Ειδομένη, πάνω από 200 μίλια απόσταση. Τα αυτοκίνητα περνούσαν δίπλα τους με 80 μίλια την ώρα.

"Θέλετε να δείτε ένα παιδί χτυπημένο από αυτοκίνητο;» ρωτάει ο Κώστας Μπακογιάννης, ο 38χρονος ψηλόλιγνος Περιφερειάρχης της Στερεάς Ελλάδας.

Είχα πάει στις Θερμοπύλες την Παρασκευή με δύο συναδέλφους, διότι ο κ. Μπακογιάννης είχε ξανανοίξει το ξενοδοχείο «Αίγλη», ένα ξενοδοχείο σπα, και το γέμισε με περίπου 250 Σύριους, κυρίως οικογένειες. Το πτωχευμένο θέρετρο είναι μεταξύ των κρατικών περιουσιακών στοιχείων που οι Ευρωπαίοι πιστωτές θέλουν να πουλήσει η Ελλάδα για να αντισταθμίσει το τεράστιο δημόσιο χρέος της.

Ο κ. Μπακογιάννης περιγράφει το ξενοδοχείο-καταφύγιο ως ένα έργο «από τη βάση προς την κορυφή» [bottom up project] μία γροθιά στην κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Ο θείος του, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης στη Βουλή των Ελλήνων, θα έφθανε σύντομα για μια πολιτική επίσκεψη για να επισημάνει το ίδιο.

Ο κ. Τσίπρας έχασε το πρώτο εξάμηνο του περασμένου έτους, σε μια αναμέτρηση με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την οικονομική λιτότητα. Όταν οι πρόσφυγες άρχισαν να έρχονται στη χώρα, στην ουσία τους προέτρεψε. Αλλά, όπως οι βαλκανικές χώρες και άλλες άρχισαν να στήνουν φράχτες και να κλείνουν τα σύνορά τους, η Ελλάδα ξαφνικά είχε να αντιμετωπίσει αποκλεισμένους πρόσφυγες την ώρα που νέες διαδηλώσεις ξεσπούσαν για τα μέτρα λιτότητας.

Η προτεινόμενη συμφωνία της Ε.Ε. με την Τουρκία για τους πρόσφυγες είναι μία εξόφθαλμη προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα αντικίνητρο στους πρόσφυγες να μη πληρώνουν τους λαθρεμπόρους για να φτάσουν στην Ελλάδα. Η συμφωνία υπαγορεύει ότι οι πρόσφυγες που φτάνουν στην Ελλάδα θα πρέπει να απελαθούν πίσω στην Τουρκία και να τοποθετηθούν στο τέλος μιας λίστας αναμονής για να αιτηθούν νόμιμο άσυλο στην Ευρώπη. Για κάθε πρόσφυγα που απελαύνεται  από την Ελλάδα, ένας Σύριος που πληροί τις προϋποθέσεις και περιμένει σε τουρκικό προσφυγικό στρατόπεδο θα μπορεί να ζητήσει άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το ερώτημα είναι αν αυτό θα λειτουργήσει και κατά πόσον είναι νόμιμο. Όπως περιμέναμε στις Θερμοπύλες για τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, μίλησα με τον Mohammed Obeaida, ένα Σύριο ετών 32, που μιλούσε αγγλικά.

«Έχουμε ξεφύγει από τη Συρία και την Τουρκία, αλλά εμείς πάμε πίσω στην Τουρκία; Γιατί;» ρώτησε. «Χάσαμε τα λεφτά μας, τα σπίτια μας, τα πάντα. Γνωρίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι εγκληματίες, όπως Μπασάρ αλ-Άσαντ, ο  πρόεδρος της Συρίας. Και θα ήταν έγκλημα να μας στείλουν πίσω στην Τουρκία.»

Ένα όχημα της αστυνομίας κατέφθασε με φώτα που αναβόσβηναν, μπροστά από μια μαύρη BMW που μετέφερε τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, Κυριάκο Μητσοτάκη, τον πρόεδρο του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας. Βγήκε έξω από το αυτοκίνητο και έβαλε ένα τζάκετ καθώς τον περιτριγύρισαν γρήγορα οι φωτογράφοι. Οι Σύριοι στάθηκαν ήσυχα στο πλάι, βλέποντας το θέαμα.

Κράτησε μόλις 15 λεπτά: ο κ. Μητσοτάκης μπήκε γρήγορα μέσα στο ξενοδοχείο, ακολουθούμενος από ένα κοπάδι φωτογράφων, και κατόπιν έκανε μια σύντομη δήλωση, επαινώντας τον ανιψιό του και καταγγέλλοντας την απουσία του ελληνικού κράτους. «Το πρόβλημα επιδεινώνεται με κάθε μέρα που περνά», είπε ο κ. Μητσοτάκης. Τότε επέστρεψε γρήγορα πίσω στη BMW και έφυγε γρήγορα, χωρίς να μιλήσει  ούτε σε έναν Σύριο.

Μέσα στο ξενοδοχείο οι άνδρες συνωστίζονταν γύρω από μια τηλεόραση για να δουν το ειδησεογραφικό κανάλι Al Arabiya που έδειχνε έναν χάρτη της Συρίας. Τότε, η εικόνα ενός μωρού που ούρλιαζε γέμισε την οθόνη.

Το λιμάνι του Πειραιά, όπου οι πρόσφυγες φτάνουν με πλοίο αφού έχουν ταξιδέψει από τα ελληνικά νησιά όπως η Λέσβος. Φωτο: Σεργκέι Ponomarev για τους New York Times

Οι απλοί  Έλληνες ανταποκρίθηκαν  

Τι εννοείς «ένα σύστημα;»

Η Ανέττα Καραθανάση γέλαγε μαζί μου επειδή νόμιζα ότι κάποιος είχε τη διαχείριση των προσφύγων που έρχονταν με τα πρωινά δρομολόγια των πλοίων που καταφθάνουν στο λιμάνι του Πειραιά από τα ελληνικά νησιά. Είχα φτάσει νωρίς το περασμένο Σάββατο το πρωί, όταν οι πρόσφυγες αποβιβάζονταν από το πλοίο που ερχόταν από τη Λέσβο. Πριν χαράξει, εκατοντάδες άνθρωποι μέσα στο σκοτάδι στήθηκαν στη βροχή ζαλισμένοι και σε σύγχυση, και μερικοί νεαροί Έλληνες τους μοίραζαν ροζ αδιάβροχα. Άλλοι πρόσφυγες περπατούσαν προς τον Επιβατικό Σταθμό Νο 5 - αλλά πρόσφυγες που κοιμόντουσαν είχαν ήδη γεμίσει την αίθουσα.

Το περασμένο καλοκαίρι, η Α. Καραθανάση πήγε για διακοπές στο νησί της Σάμου και ξαφνιάστηκε με τους  πρόσφυγες που κοιμόντουσαν στην ύπαιθρο. Δημιούργησε μια σελίδα στο Facebook, «Βοηθήστε τους Πρόσφυγες της Σάμου», η οποία απροσδόκητα έφερε εθελοντές και χρήματα. Συνεργάστηκε και με άλλους Έλληνες εθελοντές στον Πειραιά, για να γίνουν λίγο ή πολύ η επιτροπή υποδοχής των προσφύγων.

«Τρέχαμε από τερματικό σε τερματικό [σταθμό] με γάλα και τσάι» είπε. Τώρα, διάφορες οργανώσεις βοηθούν να μοιράζουμε τα γεύματα, αν και μερικές φορές υπάρχουν αλλαγές στο πρόγραμμα και  «Στη συνέχεια, φωνάζουμε 10 μητέρες και 10 γιαγιάδες» είπε η κυρία Καραθανάση.

Ακριβώς όπως πολλοί απλοί Γερμανοί κινητοποιήθηκαν για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες στη Γερμανία πέρυσι (ακόμη και αν η άφιξή τους προκάλεσε σπασμωδικές αντιδράσεις), οι απλοί Έλληνες ανταποκρίθηκαν. Στην Ειδομένη, ένας ηλικιωμένος άνδρας πάρκαρε το αυτοκίνητό του και μοίρασε καραμέλες, τρόφιμα και πάνες. Μία συγκέντρωση για τους πρόσφυγες στην Αθήνα απέφερε ένα κατακλυσμό δωρεών σε μια πόλη όπου πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει τη δουλειά τους.

Νοσηλεύτρια στο επάγγελμα, η κα Καραθανάση δήλωσε ότι το πιο δύσκολο ήταν να πείσει τους πρόσφυγες να ξεχάσουν την Ειδομένη και να βρουν καταφύγιο σε ένα από τα κρατικά στρατόπεδα παραμονής που πολλαπλασιάζονται σε όλη την Ελλάδα.

«Νομίζουν ότι τα στρατόπεδα είναι κέντρα κράτησης» δήλωσε. «Βγαίνουν από τα στρατόπεδα και επιστρέφουν στο λιμάνι.»

Πριν πάει ακόμη 7 μ.μ., ακολούθησα την κα Καραθανάση στον Σταθμό Επιβατών 3. Οι οικογένειες ήταν πεσμένες στο πάτωμα, γιατί η αστυνομία είχε πάρει δύο πρόσφυγες στο τμήμα. Είχαν υποβάλει καταγγελία κατά του ταξιδιωτικού πρακτορείου που τους είχε πουλήσει τα εισιτήρια των λεωφορείων στην Ειδομένη, παρόλο που λεωφορείο δεν υπήρχε καν.

Στο εσωτερικό, μια γιαγιά με μια μαντίλα στο κεφάλι προσπαθούσε να ηρεμήσει ένα μικρό παιδί που έκλαιγε και άλλα παιδιά έπαιζαν με ένα κουκλόσπιτο που τους είχαν δωρίσει. Περπάτησα ανάμεσα σε ανθρώπους που κείτονταν στο πάτωμα και ένας άνδρας  με κοίταξε: «Γιατρός;» ρώτησε, δείχνοντάς μου το πόδι του, τυλιγμένο ατημέλητα με μία γάζα. Ένας άλλος άνδρας μου έδειξε τον αστράγαλό του, που ήταν πολύ πρησμένος. Μια νεαρή γυναίκα με κοκκινισμένα μάτια κρατούσε ένα μωρό κάτω από μια κουβέρτα.

«Πού είναι ο γιατρός;» ρώτησε.

Ζαλισμένος, κάθισα στο πάτωμα δίπλα σε μια γυναίκα με μπούρκα, καθώς δίπλωνε προσεκτικά τα ρούχα των παιδιών της. Είχε εγκαταλείψει το κατεστραμμένο Χαλέπι με τον σύζυγό της και τα έξι τους παιδιά. Ήξερε ότι τα μακεδονικά σύνορα ήταν κλειστά. Δεν την ένοιαζε.

«Εγώ πάω στη Γερμανία», είπε σε σπαστά αγγλικά, «για να σώσω τα παιδιά μου.»

Πρόσφυγες φθάνουν στο νησί της Λέσβου, όπου Ελλάδα και Τουρκία χωρίζονται από ένα στενό τμήμα της θάλασσας. Φωτο: Σεργκέι Ponomarev για τους New York Times

Σκότωσαν  τον  γιο μου

Ήταν 6:15 το πρωί της περασμένης Κυριακής, και οι εθελοντές είχαν ανάψει μια φωτιά στην παραλία. Ήταν σε επιφυλακή κατά μήκος της νότιας ακτής του νησιού Λέσβος, όπου μόνο ένα στενό τμήμα του Αιγαίου χωρίζει την Ελλάδα από την Τουρκία. Τα φώτα κατά μήκος των τουρκικών ακτών έτρεμαν.

Αργότερα, ένας εθελοντής εντόπισε ένα σχήμα πάνω στο νερό. Η Λέσβος είναι τώρα μια κυψέλη των ομάδων ανθρωπιστικής βοήθειας. Μια ομάδα δημιούργησε έναν καταυλισμό που στεγάζει σήμερα περισσότερους από 500 μετανάστες. Άλλοι έφεραν κολυμβητές με στολές, ζεστές κουβέρτες, μεταφραστές της αραβικής γλώσσας και κούτες  με στεγνά ρούχα. Οι παραλίες έχουν «μποτιλιαριστεί» από καλές προθέσεις.

Ορατή μέσα από τα κυάλια, μια γκρίζα βάρκα ήταν γεμάτη πρόσφυγες. Η βάρκα άρχισε να βουλιάζει και όλοι πήδηξαν σε αυτοκίνητα και  φορτηγά. Αργότερα ήρθε ένα ταχύπλοο της ελληνικής ακτοφυλακής και αναχαίτισε άλλες δύο  βάρκες προσφύγων. Αλλά αυτή ξέφυγε.

Φτάσαμε στο σημείο. Ένας εθελοντής έσπευσε σε ένα ταχύπλοο. Κολυμβητές με στολές βούτηξαν μέσα στο νερό. Οι άνθρωποι στη βάρκα άρχισαν να φωνάζουν, ευτυχώς. Ένας άνδρας στεκόταν  και κουνούσε τα χέρια του.

Έπειτα όλα έγιναν γρήγορα: Οι μητέρες, τα μωρά, οι γιαγιάδες βγήκαν έξω, καθώς και οι άνδρες. Τύλιξαν με κουβέρτες τα νήπια που ούρλιαζαν. «Μιλάει κανείς κουρδικά;» φώναξε ένας μεταφραστής.

Σε λίγο, όλοι ήταν σε ένα λεωφορείο που κατευθύνθηκε σε ένα επίσημο κέντρο διεκπεραίωσης. Ένας άνδρας με μπλε παντελόνι, ένα πατημένο σακάκι και ένα καλά περιποιημένο μουστάκι θα μπορούσε να πήγαινε στη δουλειά του, εκτός από το ότι το παντελόνι του ήταν βρεγμένο. "Ευχαριστώ! Σας ευχαριστούμε!», είπε μιλώντας στο κινητό του.

Ο άνδρας αυτός, ο Saydo Ashur Yousif, ετών 36, είναι ένας καθηγητής μαθηματικών. Είχε μιλήσει με τον αδελφό του. Πέρασε από τη  Μοσούλη στο Ιράκ με τη σύζυγό του και τα μικρά παιδιά τους. Ρώτησα αν ήταν ευτυχισμένος που τα είχε καταφέρει να φτάσει στην Ευρώπη. Η οικογένειά του είναι Yazidi, μια θρησκευτική μειονότητα της οποίας τα μέλη βιάστηκαν και δολοφονήθηκαν από το Ισλαμικό Κράτος. Ένας μαχητής του ISIS σκότωσε ένα από τα παιδιά του.

«Δεν είμαι χαρούμενος», είπε.

Ο ίδιος σχεδιάζει να πάει στη Γερμανία. Πώς θα έφτανε εκεί; «Δεν έχω ιδέα», παραδέχτηκε.

Είχε διανύσει πολύ μακρύ δρόμο. Τώρα είχε να αντιμετωπίσει τον δρόμο μπροστά του.

Ο Δημήτρης ΜΠΟΥΝΙΑΣ συνέβαλε στο ρεπορτάζ.

http://www.nytimes.com/2016/03/18/world/europe/greece-idomeni-refugees.html?hpw&rref=world&action=click&pgtype=Homepage&module=well-region&region=bottom-well&WT.nav=bottom-well&_r=2