πηγή: www.diastixo.gr
Ο συγγραφέας Γιαν Χένρικ Σβαν γεννήθηκε στο Λουντ της Σουηδίας το 1959, μεγάλωσε στην Κοπεγχάγη και ζει στη Στοκχόλμη, όπου εργάζεται ως μεταφραστής λογοτεχνίας από τα δανέζικα, τα γαλλικά, τα πολωνικά, τα αραβικά και τα ελληνικά. Έχει μεταφράσει στα σουηδικά την Αμοργό του Νίκου Γκάτσου, ποιήματα των Μίλτου Σαχτούρη και Βύρωνα Λεοντάρη, ποιητές της γενιάς του '70, καθώς και σύγχρονους Έλληνες πεζογράφους. Το 2013 εκδόθηκε σε μετάφρασή του Η φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Το πρόσφατο μυθιστόρημά του Τα μηχανάκια του Μανόλη, που μας έδωσε την αφορμή γι' αυτή τη συνέντευξη, εκτυλίσσεται στην Ελλάδα.
Ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματός σας, ο Μανόλης, είναι μια χαρακτηριστική ελληνική μορφή, που θα λέγαμε ότι παραπέμπει στον Αλέξη Ζορμπά. Συμφωνείτε;
Αν κατάφερα να δημιουργήσω έναν ήρωα τον οποίο οι Έλληνες αντιλαμβάνονται σαν πραγματικό Έλληνα, που μοιάζει μάλιστα με τον Αλέξη Ζορμπά, τότε χαίρομαι πάρα πολύ. Ίσως ο Μανόλης να είναι η μοναχική εκδοχή του Ζορμπά. Έπειτα, δυσκολεύομαι να φανταστώ τον Ζορμπά πάνω σε μηχανάκι!
Ο κόσμος του Μανόλη είναι πλασμένος πάνω στην άμμο, γι' αυτό και εύκολα παρασύρεται από την κάθε θύελλα. Ποια ήταν η πηγή της έμπνευσής σας για έναν τέτοιο ήρωα;
Το συγγραφικό μου έργο, στο σύνολό του, είναι γεμάτο Μανόληδες. Αντλώ έμπνευση από περιόδους απομόνωσής μου, αλλά και από έργα της ρωσικής και γαλλικής λογοτεχνίας. Ο Εμίλ Αζάρ (ψευδώνυμο του Ρομέν Γκαρί) έγραψε πολλά μυθιστορήματα με ήρωες που θυμίζουν τον Μανόλη. Σκέφτομαι και τον Ομπλόμοφ. Μέλημά μου είναι να ακούγεται η φωνή του σιωπηλού, περιθωριακού, άρρωστου, γέρου ανθρώπου, δηλαδή όσων δεν είναι αποδεκτοί, δεν ακολουθούν συμβατικούς κοινωνικούς κανόνες. Θα μπορούσε να πει κανείς πως ξέρω πού είναι το πηγάδι απ' όπου αντλώ νερό, αλλά δεν σκύβω να κοιτάξω μέσα. Ποια ήταν, αλήθεια, η μοίρα των παιδιών στη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη...
Γιατί ο ήρωάς σας επιμένει τόσο πολύ στο θέμα «μηχανάκι»; Υπάρχει κάποιος συμβολισμός εδώ;
Φαντάζομαι ότι τα μηχανάκια συμβολίζουν τη νέα Ελλάδα. Κάποτε ο Μανόλης επέλεξε να συμπορευτεί με την καινούργια ζωή, αλλά τελικά καταλαβαίνει πως είναι μάταιο και ανήκει στο παρελθόν. Πολλά πράγματα χάνονται μαζί του όταν πεθαίνει – μάλλον έχουν ήδη χαθεί. Είναι από τους τελευταίους που θυμάται πώς ήταν στο παρελθόν και οι μνήμες του θα θαφτούν μαζί του. Αυτές τις σκέψεις σήμερα τις μοιράζονται πολλοί Έλληνες μαζί του. Νιώθουν ότι το μέλλον, για το οποίο γίνεται λόγος, δεν τους αφορά.
Ο Μανόλης δεν είναι ο τύπος που θα ασχοληθεί με τα προβλήματά του. Αν χαλάσει το μηχανάκι, το παρατάει. Αν η γυναίκα του γκρινιάζει, φεύγει από το σπίτι. Γι' αυτό ο Μανόλης είναι ο Μανόλης. Πιο πολύ συμβολίζει τον άνθρωπο παρά την Ελλάδα.
Αναφέρεστε στα εικονοστάσια που φτιάχνει ο ελληνικός λαός για τους αδικοχαμένους στα τροχαία δυστυχήματα. Πότε ήταν η πρώτη φορά που τα προσέξατε και τι σκεφτήκατε όταν σας εξήγησαν τον λόγο της ύπαρξής τους;
Μου φαίνεται πως την πρώτη φορά που είδα εικονοστάσια στους δρόμους ήταν σ' ένα ταξίδι στην Κέρκυρα, τη δεκαετία του 1980. Όταν μου εξήγησαν για ποιο λόγο βρίσκονται εκεί, αμέσως σκέφτηκα ότι πολλοί Έλληνες πεθαίνουν σε τροχαία δυστυχήματα. Σήμερα νιώθω σεβασμό γι' αυτά τα εικονοστάσια που είναι στημένα στο σημείο απ' όπου έφυγε μια ψυχή.
Γνωρίζουμε ότι τρέφετε μεγάλη αγάπη για το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μιλήστε μας λίγο γι' αυτό.
Έχω σπίτι σ' ελληνικό νησί και με τα μάτια του Παπαδιαμάντη βλέπω πρωτόγνωρα πράγματα. Όταν περιγράφει τη φύση και τους ανθρώπους, φαντάζομαι πως κι εγώ έτσι τα βιώνω. Όταν σκαρφαλώνω στα βράχια ή τριγυρνώ σε πευκώνες, ανάμεσα σε εγκαταλελειμμένα σπίτια, αγναντεύοντας τη θάλασσα, σκέφτομαι τον Παπαδιαμάντη. Κανένας άλλος συγγραφέας δεν μ' έχει σημαδέψει τόσο. Μου αρέσει και η εικόνα του: να τον φαντάζομαι να κάθεται σ' ένα τραπέζι καφενείου και να βοηθάει τους συγχωριανούς του να συντάξουν επιστολές ή ό,τι άλλο χρειάζονται. Μπορεί να είναι μια εξιδανικευμένη εικόνα, αλλά μου αρέσει να βλέπω τον συγγραφέα να συναναστρέφεται απλούς ανθρώπους.
Τι εμπειρίες αποκομίσατε από τη μετάφραση του έργου του;
Τον θεωρώ μοντέρνο συγγραφέα. Χρησιμοποιεί βέβαια μια παλιά γλώσσα, πολλοί λένε πως είναι δύσκολος. Ο συγγραφέας των συγγραφέων. Αλλά όπως μπορούσε κάποιος, παλιά, να καθίσει στο τραπέζι του, έτσι μπορεί και σήμερα να εισπράξει κάτι από το έργο του. Στη Σουηδία είναι γνωστός σ' έναν μικρό κύκλο από blogs. Τον θαυμάζουν και τον συζητούν χωρίς να έχουν διαβάσει κανέναν άλλον Έλληνα συγγραφέα. Οι κριτικοί όμως τον έχουν χάσει μέσα στον λαβύρινθο των νέων εκδόσεων. Η μετάφραση του Παπαδιαμάντη μ' ενέπνευσε ακόμα και στο προσωπικό μου έργο. Κυρίως επειδή η γραφή του σε φέρνει πολύ κοντά στους ανθρώπους.
Ποιους άλλους Έλληνες συγγραφείς έχετε μεταφράσει και ποια ήταν η ανταπόκριση των Σουηδών αναγνωστών στα έργα τους;
Έχω μεταφράσει πολλούς Έλληνες ποιητές. Για παράδειγμα, τον Βύρωνα Λεοντάρη, την Κική Δημουλά, τον Νίκο Γκάτσο, τη Μαρία Λαϊνά κ.ά. Από τους νεότερους την Αλεξάνδρα Πλαστήρα, την Έλσα Κορνέτη, τον Γιάννη Τζαννετάκη, τον Παναγιώτη Ιωαννίδη κ.ά. Επέλεξα και μετέφρασα διηγήματα σύγχρονων πεζογράφων. Η ανθολογία ελληνικού διηγήματος εκδόθηκε το 2008 και εξακολουθεί να κινεί το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Εντυπωσιάζουν οι γυναικείες φωνές, όπως της Θεοφανώς Καλογιάννη. Αλλά πολύ περισσότερο αγαπήθηκε η Αμοργός του Νίκου Γκάτσου. Σ' αυτό παίζει ρόλο και η μουσική.
Ποιοι είναι οι πιο γνωστοί Έλληνες συγγραφείς στη Σουηδία;
Οι πιο γνωστοί είναι ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Είναι βέβαια και ο δικός μας, ο Θοδωρής Καλλιφατίδης. Χάρη στη μουσική του Θεοδωράκη έγιναν παντού γνωστοί ο Σεφέρης, ο Ελύτης και ο Ρίτσος. Οι δύο πρώτοι έλαβαν και το βραβείο Νομπέλ.
Εκτός από την πατρίδα σας, τη Σουηδία, περνάτε κάποιο διάστημα κάθε χρόνο και στην Ελλάδα. Τι είναι αυτό που σας ελκύει εδώ;
Όπου και να βρεθώ στην Ελλάδα, με δέχονται καλά. Πάντα ονειρευόμουν τη Μεσόγειο. Να μπορώ να κόψω ένα λεμόνι από το παράθυρό μου και να έχω έναν μικρό ελαιώνα. Τώρα τ' όνειρό μου έγινε πραγματικότητα, αλλά δεν κόβω λεμόνια από το παράθυρο. Οι κατσίκες έφαγαν τον κορμό της λεμονιάς και το δέντρο ξεράθηκε. Φύτεψα μια καινούργια που βγάζει πολλά λεμόνια, δέκα μέτρα πιο μακριά... Νιώθω πως η Ελλάδα με τραβάει όλο και περισσότερο... Και οι Έλληνες και οι Σουηδοί βιάζονται, έχουν στρες, μα οι Έλληνες είναι πάντα ευγενικοί, κι εγώ νιώθω πιο ήρεμος στον τόπο σας, λατρεύω την ελληνική φύση. Γι' αυτό τον λόγο κάνω αγώνα μαζί με τους κατοίκους στην Καλλιρρόη και στους Κωνσταντίνους προκειμένου να σώσουμε τους ελαιώνες μας από τα τερατώδη σχέδια της Εταιρείας που θέλει να εγκαταστήσει εργοστάσιο διαχείρισης απορριμμάτων στο πανέμορφο περιβάλλον. Όταν η χώρα έχει οικονομικές δυσκολίες, είναι σημαντικό να μη λαμβάνονται βεβιασμένες αποφάσεις που οι επερχόμενες γενιές θα καταδικάσουν.
Πληροφορηθήκαμε ότι ασχολείστε και με την εθελοντική εργασία. Σε ποιους τομείς δραστηριοποιείστε;
Δουλεύω με άστεγες γυναίκες. Ανοίξαμε ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής και έχουμε εκδώσει δύο ανθολογίες. Συναντιόμαστε κάθε Πέμπτη και η κοινή προσπάθεια μας δίνει πολλά. Το 1999 έγραψα ένα βιβλίο για τους ζητιάνους. Είχα επηρεαστεί και απ' όσα είδα στην Αθήνα. Επιθυμία μου ήταν να ξεκινήσει ένας διάλογος πάνω στο θέμα, όμως οι κριτικοί είδαν μόνο τη λογοτεχνική πλευρά. Τότε ένιωσα να εγκλωβίζομαι στον ρόλο του συγγραφέα και αποφάσισα να εργαστώ εθελοντικά με άστεγους. Άλλαξαν πολλά πράγματα στη ζωή μου. Απέκτησα καινούργιους φίλους, έγραψα βιβλία που δεν θα είχα γράψει και ποιος ξέρει πού θα οδηγήσει αυτή η ιστορία...
Ποια βιβλία Σουηδών συγγραφέων θα προτείνατε στους αναγνώστες μας;
Γιαν Χένρικ Σβαν
μετάφραση: Μαρία Φραγκούλη
επιμέλεια-επίμετρο: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ
Εντευκτήριο
174 σελ.
Τιμή € 10,00
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου