Βιβλίο αποκαλύπτει την καθημερινή ζωή των Ναζί στη Θεσσαλονίκη

της Μαρίας Αδαμοπούλου

πηγή: http://www.tanea.gr

Εβδομήντα χρόνια μετά την απελευθέρωση της πόλης, ανέκδοτες μέχρι πρότινος φωτογραφίες που ανήκαν σε Γερμανούς στρατιώτες αποτυπώνουν στιγμές από την καθημερινότητα, τοποθεσίες που σβήστηκαν στο πέρασμα του χρόνου, το σημείο μηδέν για τους εκτοπισμούς των εβραίων (ο συνοικισμός Χιρς σε μια σπάνια εικόνα) και κυρίως τη ζοφερή όψη μιας τραγωδίας

Ο Λευκός Πύργος και η στέγη του Δημοτικού Θεάτρου «ντυμένα» με τη στρατιωτική παραλλαγή. Στο βάθος της παραλίας οι τρεις καμινάδες της Ηλεκτρικής Εταιρείας. Δημόσια κτίρια σημαδεμένα με τεράστια V, ένδειξη ότι είναι επιταγμένα και σύμβολο της πίστης στην τελική νίκη των γερμανικών όπλων. Η Αγία Σοφία ποζάρει με φανερά πάνω της τα σημάδια των βομβαρδισμών. Και η πλατεία Αριστοτέλους στη μια γωνιά της με τον κινηματογράφο «Ολύμπιον» ημιτελή και σε μια άλλη της, δίπλα στις διαφημίσεις για τις προπαγανδιστικές προβολές στον κινηματογράφο «Τιτάνια», οδηγίες πρόσβασης στο κοντινότερο καταφύγιο. 

Εικόνες από την πρώτη πόλη που καταλήφθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα και από τις λίγες περιοχές της Ελλάδας που παρέμειναν γερμανοκρατούμενες από την αρχή έως το τέλος της Κατοχής, αποκτώντας εξαρχής κεντρική θέση στη διοικητική κατανομή των γερμανικών στρατευμάτων στα Βαλκάνια. Από τη Θεσσαλονίκη, τη μοναδική ελληνική πόλη στην οποία εγκαταστάθηκαν, αν και όχι ισότιμα, και οι τρεις δυνάμεις κατοχής (Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι). Και εβδομήντα ακριβώς χρόνια μετά την απελευθέρωσή της ―ύστερα από τρία χρόνια και επτά μήνες Κατοχής (Απρίλιος 1941 - Οκτώβριος 1944)―, εξ αυτών βγαλμένες από σεντούκια και κιτρινισμένα άλμπουμ των Γερμανών στρατιωτών και όχι από χέρι επαγγελματία και συχνά χωρίς σημειώσεις για τον ακριβή τόπο ή χρόνο, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην έκδοση Η Θεσσαλονίκη κατά τη γερμανική κατοχή που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ποταμός και συνοδεύεται από κείμενα που τεκμηριώνουν σε βάθος το υλικό και τις υπογραφές τόσο του συλλέκτη Βύρωνα Μήτου όσο και των ιστορικών Αννας Μαρίας Δρουμπούκη και Ιάσονα Χανδρινού.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ. Τι ακριβώς αποτύπωσε ο φωτογραφικός φακός του Γερμανού στρατιωτικού, μέλους της υγειονομικής υπηρεσίας, που ως συνταξιούχος σε μια κωμόπολη της πατρίδας του θέλησε να προσθέσει στα δικά του ενθυμήματα και τις φωτογραφίες των συμπολεμιστών του, τις οποίες συγκέντρωνε με πάθος έως την ημέρα που πέθανε, όπως μαρτυρά στον σημερινό κάτοχο του αρχείου Βύρωνα Μήτου η κόρη του (η οποία έθεσε ως όρο στον συλλέκτη να μη δημοσιοποιήσει την ταυτότητα του πατέρα της); Σχεδόν ολόκληρη την πόλη σε μια «σκοτεινή, θλιβερή και γεμάτη αίμα και μίσος εποχή». Οχι όμως μόνο αυτή την όψη της. Διότι «η Θεσσαλονίκη εξακολουθούσε να απλώνεται νωχελικά στην άκρη του κόλπου με μια ανατολίτικη ηρεμία, όπως είχε μάθει να ζει στη μακραίωνη ιστορία της. Σαν να μην την είχε αγγίξει η απελπισία της Κατοχής. Αυτή η ειδυλλιακή όψη θα αποτυπωθεί και στις αμέτρητες φωτογραφίες που τράβηξαν οι Γερμανοί στρατιώτες κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην πόλη».

Στο κάδρο λοιπόν πρωταγωνιστούν η παράδοση της πόλης από τον δήμαρχο της Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Μερκουρίου στις 9 Απριλίου του 1941 στα ναζιστικά στρατεύματα στην Πλατεία Βαρδαρίου. Η παραλιακή λεωφόρος και η τραυματισμένη από την πυρκαγιά του 1917 πλατεία Αριστοτέλους ―αγαπημένος τόπος περιπάτο―- όπου ο κινηματογράφος «Ολύμπιον» στέκει ημιτελής, καθώς το κτίριο άρχισε να χτίζεται το 1938, αλλά τα έργα σταμάτησαν μετά την πρόσκρουση ιταλικού αεροπλάνου κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου.

Οι βαθμοφόροι την ώρα που βάφουν τις μπότες τους τα λουστράκια. Οι στρατιώτες να γιορτάζουν τα γενέθλια του Χίτλερ (20 Απριλίου) μέσα τους χώρους της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης. Οι Έλληνες αιχμάλωτοι των οχυρών Μεταξά που ξεκουράζονται κάτω από το άγρυπνο μάτι των κατακτητών στο λιμάνι. Η πλατεία Ελευθερίας, εκεί όπου δέσποζε στο κτίριο της Ιονικής Τράπεζας το φρουραρχείο της Πόλης και όπου 9.000 άρρενες εβραίοι συγκεντρώθηκαν, κατόπιν διαταγής, για να καταγραφούν σε καταλόγους καταναγκαστικής εργασίας, εγγράφοντας «την πρώτη πράξη της τραγωδίας του ελληνικού εβραϊκού πληθυσμού στο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης». Οι χειράμαξες και τα κάρα που αντικατέστησαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τα οποία είχαν αραιώσει τα δρομολόγιά τους λόγω της έλλειψης καυσίμων. Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες μεταξύ των ομάδων του γερμανικού στρατού στο παλιό γήπεδο του «Ηρακλή» στην πλατεία Χημείου, ενώ στο βάθος διακρίνεται η περίφραξη του εβραϊκού νεκροταφείου, ενός από τα πιο σκοτεινά κομμάτια της ιστορίας της πόλης, η ισοπέδωση του οποίου ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1942 και μέσα σε λίγες εβδομάδες περισσότεροι από 500.000 τάφοι είχαν μετατραπεί σε οικοδομικό υλικό.

ΤΟ ΕΒΡΑΪΚΟ ΓΚΕΤΟ. Ο εβραϊκός συνοικισμός του βαρόνου Χιρς― στη μοναδική φωτογραφική του αποτύπωση στο λεύκωμα―, ο οποίος λειτούργησε ως κεντρικό γκέτο των εβραίων της πόλης και διαμετακομιστικό κέντρο την περίοδο του εκτοπισμού τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης (Φεβρουάριος-Αύγουστος 1943), με συνέπεια η πόλη να χάσει το ένα πέμπτο του πληθυσμού της. Αλλά και πιθανόν για προπαγανδιστικά καρέ με γυναίκες και παιδιά που αδημονούν για το συσσίτιο που μοίραζε το κινητό μαγειρείο της Βέρμαχτ, σκηνές ελληνογερμανικού «διαγωνισμού» ζωγραφικής παρουσία κοινού και μικροπωλητές να πωλούν μπίρες στο λιμάνι.


INFO
Η Θεσσαλονίκη κατά τη γερμανική κατοχή», εκδ. Ποταμός, σελ. 264, τιμή: 39 ευρώ