Άντεια Φραντζή:
Ερωτικές μεταμορφώσεις / Σημειώσεις
για την ποίηση της
Μάτσης Χατζηλαζάρου, Γαβριηλίδης 2015
Η ποιήτρια Μάτση
Χατζηλαζάρου ―που αρχικά υπέγραφε ως Μάτση Ανδρέου, «ψευδώνυμο που παραπέμπει
ευθέως στον Ανδρέα Εμπειρίκο», όπως παρατηρεί η Άντεια Φραντζή στο νέο βιβλίο της
Ερωτικές μεταμορφώσεις / Σημειώσεις για
την ποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου― είναι μια ποιήτρια με έντονο γυναικείο
χαρακτήρα στη γραφή της, με την έννοια του προνομιακού ρόλου μιας γυναίκας που
στην ποίησή της κυοφορεί κάποιες ειδικές αξίες. Η Άντεια Φραντζή μας βοηθά καταρχήν να εντοπίσουμε αυτές τις αξίες: είναι η φύση, το φυτικό και ζωικό
βασίλειο, η γη, ο ουρανός και η θάλασσα, είναι οι ρυθμοί του φυσικού έρωτα, που
διασταυρώνεται με το σώμα και το αίσθημα, με την τρυφερότητα και την αφή, είναι
η ανάδειξη της απόλυτης κυριαρχίας των αισθήσεων, είναι η ανάμνηση της χώρας
όταν η ποιήτρια βρίσκεται στο εξωτερικό…
Η
Μαρία Λουκία (Μάτση) Χατζηλαζάρου γεννήθηκε το 1914 και "έφυγε" το 1987. Η
συνάντησή της με τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο, εισηγητή του υπερρεαλισμού,
αρχικά ψυχαναλυόμενη και κατόπιν ερωτική σύντροφος και σύζυγος, σφραγίζει
το ποιητικό της μέλλον. Το δικαίωμα της γυναικείας ερωτικής απελευθέρωσης λυτρώνει
τη Μάτση Χατζηλαζάρου «και γίνεται έναυσμα για τη συγκρότηση του ποιητικού της
κόσμου: ερωτογενής περιγραφή με κυρίαρχο στοιχείο την αγάπη της ίδιας της ζωής,
που και στην πιο οριακή στέρηση μπορεί να ανακαλεί με τη μνήμη το θαύμα της».
Έτσι πια υπογράφει ως Μάτση Ανδρέου, αφιερώνει δε στον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο,
με τον οποίο είχε χωρίσει έναν χρόνο πριν, την πρώτη της ποιητική συλλογή, Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης (Ίκαρος 1944). «Σε περιβάλλω με μια μεγάλη αναμονή. / Σε περιέχω όπως τ’ αραχωβίτικο
κιούπι το λάδι. / Σε ανασαίνω όπως ο θερμαστής του καραβιού ρουφάει / μες στα
πλεμόνια του το δειλινό το μπάτη. / Σ’ αγρικώ με την ίδια διάθεση που ο
Ερυθρόδερμος / κολλάει το αυτί του χάμω, για ν’ ακούσει / τον καλπασμό του
αλόγου». Στη μοναδική δημοσιευμένη συνέντευξή της, που έδωσε στον Στάθη
Τσαγκαρουσιάνο για την Ελευθεροτυπία, το 1986, λέει: «Όταν εγώ έγραψα το Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης, οι
μεγαλύτεροί μου με θεωρούσαν τελείως ανήθικη. Ήταν τα χρόνια του πολέμου. Το να
ομολογείς τον έρωτά σου για έναν άντρα, με τον δικό μου άγνωστο τρόπο, θεωρείτο
πολύ ανήθικο».
Θα έλεγα επίσης ότι συμπτωματικά, χάρη στα
παιχνίδια των συμπτώσεων, το ψευδώνυμο «Ανδρέου» προμάντευε κι έναν άλλο
Ανδρέα, με τον οποίο συνδέθηκε ύστερα από τον χωρισμό της με τον πρώτο Ανδρέα:
τον ποιητή Ανδρέα Καμπά.
Θεωρώ
ότι η Μάτση Χατζηλαζάρου είναι η πρώτη ελληνίδα υπερρεαλίστρια ποιήτρια. O Γ. Π.
Σαββίδης είχε πει γι' αυτήν πως είναι «η πολυτιμότερη ερωτική ποιήτρια που
διαθέτει η γλώσσα μας». «Και να ο έρωτας στην πυρωμένη αποθέωσή του» θα γράψει
εμφατικά σε κριτική του ο Αιμίλιος Χουρμούζιος για τη συλλογή Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης. Ωστόσο, η
ποιήτρια αυτή δεν είναι σήμερα τόσο γνωστή. Ίσως να έχει επισκιαστεί από τη
φήμη των δύο συντρόφων της ποιητών. Κάτω απ’ αυτό πρίσμα, η Άντεια Φραντζή με
το νέο βιβλίο της όχι μόνο εισχωρεί φιλολογικά στην σπάνιας γυναικείας
ευαισθησίας ποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου, αλλά φέρνει και την ποιήτρια στο
προσκήνιο για ένα ευρύτερο κοινό που διαβάζει ποίηση αλλά την αγνοεί, καθώς
σήμερα φαίνεται πιο ζωντανή από ποτέ. Όπως είχε πει και ο Μάνος Χατζιδάκις, που
έτρεφε γι’ αυτήν απεριόριστη εκτίμηση: «τα αληθινά κορίτσια δεν χάνονται ποτέ.
Δεν τ' αρπάζει ο καιρός. Ξανάρχονται με τη μορφή βιβλίων, προσευχών και
τραγουδιών»...
Ο
πολύ ωραίος ―και τυποτεχνικά― τόμος συμπληρώνεται με χρονολόγιο της Μάτσης
Χατζηλαζάρου και επιλογή κριτικογραφίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου