Προσφυγικό: ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί

Σε τοίχο του διοικητηρίου στον καταυλισμό των Διαβατών

γράφει η Ελένη Χοντολίδου

των νέων φίλων

Δεν μας έφτανε η κρίση, μας έπεσε στο κεφάλι και το προσφυγικό. Το προσφυγικό ως δικό μας (;) πρόβλημα αλλά, κυρίως, δικό τους. Και, από πολιτική άποψη, πρόβλημα της Ευρώπης, που έχει να αποδείξει ότι υπάρχει ως αυτό που ονειρευτήκαμε. Χιλιάδες άνθρωποι, ξεσπιτωμένοι, τραυματισμένοι, ορφανά παιδιά, χήρες μάνες, ανάπηροι, γέροι, έγκυες πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς. Όχι από βίτσιο.

Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα του,

εκτός αν πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία

κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγά

πρέπει να καταλάβεις

ότι κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μια βάρκα

εκτός αν το νερό είναι πιο ασφαλές από την ξηρά

κανένας δε διαλέγει τα στρατόπεδα προσφύγων

θέλω να γυρίσω στην πατρίδα,

αλλά η πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία

πατρίδα είναι η κάνη ενός όπλου

και κανένας δε θα άφηνε την πατρίδα

εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγούσε μέχρι τις ακτές

εκτός αν η πατρίδα σού έλεγε να τρέξεις πιο γρήγορα

να αφήσεις πίσω τα ρούχα σου

να συρθείς στην έρημο

να κολυμπήσεις ωκεανούς

να πνιγείς

να σωθείς

να πεινάσεις

να εκλιπαρήσεις

να ξεχάσεις την υπερηφάνεια

η επιβίωσή σου είναι πιο σημαντική.

κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα είναι

μια ιδρωμένη φωνή στο αυτή σου

που λέει: «φύγε,

τρέξε μακριά μου τώρα

δεν ξέρω τι έχω γίνει

αλλά ξέρω ότι οπουδήποτε αλλού

θα είσαι πιο ασφαλής απ’ ό,τι εδώ»

(απόσπασμα από ποίημα της Κενυάτισσας ποιήτριας Ουαρσάν Σάιρ)

Κι ας έχουμε στο μυαλό μας την εικόνα των παπούδων ή προπαπούδων μας που ήρθαν από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Καππαδοκία στην αφιλόξενη γη της Ελλάδας: ξένοι εκεί, «Τούρκοι εδώ». «Να βούλιαζαν τα καράβια που σας έφερναν!» άκουγαν συχνά-πυκνά από τους ντόπιους. Σε πείσμα όλων, οι «τουρκόσποροι», οι πεταμένοι στις λάσπες της Καλαμαριάς την έκαναν μία από τις ομορφότερες συνοικίες της Θεσσαλονίκης. Έστειλαν τα παιδιά και τα κορίτσια τους (sic) στο Πανεπιστήμιο και πρόκοψαν. Μάλιστα, ήταν τα πρώτα κορίτσια που γέμισαν τα αμφιθέατρα και τις αίθουσες του Α.Π.Θ.. Ξέχασαν την προσφυγιά, έκαναν τη μητριά πατρίδα κανονική πατρίδα τους.

Χρόνια μετά είχαμε τα ίδια με τους Αλβανούς, τους Γεωργιανούς, τους Ρώσους και τους ομογενείς. Νοίκιασαν τα υγρά μας υπόγεια, φρόντισαν για ένα κομμάτι ψωμί τους γέρους μας, καθάρισαν τα σπίτια μας, αλλά πρόκοψαν και αυτοί. Η δεύτερη γενιά δεν είναι ανιχνεύσιμη παρά μόνον από τα ονόματα, και εάν… Άνοιξαν μαγαζιά και μικρές επιχειρήσεις, σπούδασαν, γέννησαν Ελληνάκια που αρίστευσαν και κράτησαν την ελληνική σημαία στην παρέλαση.

Και ας μην έχουμε στο μυαλό μας τη γιαγιά μας, γιατί οι τωρινοί της γης οι κολασμένοι (ή κάποιοι από αυτούς) έχουν έξυπνα κινητά, είναι δίγλωσσοι, έχουν φιλοδοξίες και είναι μορφωμένοι. Δεν μας κάνουν τη χάρη να μπουν στο στερεότυπο του ταπεινωμένου και ταπεινού αναγκεμένου. Ονειρεύονται τη ζωή στην πολιτισμένη Γερμανία και Σουηδία. Είναι όμως οι πιο ευαίσθητες και ευπαθείς ομάδες ανθρώπων που ζουν αυτή τη στιγμή μαζί μας. Αυτοί που τσαλαπατήθηκαν, εκδιώχθηκαν από την πατρική γη, έχασαν τα σπίτια, τις περιουσίες, την πατρίδα, τους δικούς τους ανθρώπους. Την υπερηφάνεια τους.

Προσφυγόπουλο στο Λαογραφικό Μουσείο του Α.Π.Θ.

Θέλω να μιλήσω για ιστορίες που ζω και ακούω μέσω φίλων, να σας μεταφέρω την άδολη χαρά των παιδιών. Για το κοριτσάκι που με «διάλεξε» κι εγώ χαρούμενη νόμισα ότι με διάλεξε για «μαμά» του, μέχρι που γνώρισα την πραγματική εικοσάχρονη μαμά του και κατάλαβα ότι με διάλεξε για… προ-γιαγιά του!· για τα μωρά που γαλήνεψα στην αγκαλιά μου· για τις αγκαλιές και τα φιλιά (παρά τους κανονισμούς της Ύπατης Αρμοστείας, που έχουν γίνει μάλλον για πιο δυτικούς πολιτισμούς από των προσφύγων και από τον δικό μας) με τα μικρά παιδιά… Για ιστορίες αλληλεγγύης και προσφοράς· για τις φιλοξενίες στα σπίτια και τη φροντίδα και το νοιάξιμο… Ιστορίες που με κάνουν περήφανη για τους φίλους και τους πολιτικούς μου συμμάχους. Για τις άοκνες φίλες μου που οργάνωσαν τα «ανοργάνωτα» στον καταυλιασμό των Διαβατών, τις εκπληκτικές εθελόντριες απανταχού της Ελλάδας και ειδικότερα τις «γλυκές τρελές» της Α΄ Κοινότητας που όλα τα προλαβαίνουν: δουλειές, παιδιά, σκυλιά, συζύγους, αναγκεμένους Έλληνες αλλά και πρόσφυγες και μετανάστες. Θέλω να μιλήσω για τις στέρεες νέες σχέσεις που φτιάχνονται με ανθρώπους στο πεδίο, Έλληνες και ξένους. Του δήμου Θεσσαλονίκης, των εθελοντριών, των ΜΚΟ, της Ύπατης Αρμοστείας, του στρατού, ΝΑΙ, του στρατού! (Παρεμπιπτόντως, θα ήθελα να πληροφορήσω τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας ότι ο στρατός μιας πολιτισμένης χώρας, σε καιρό ειρήνης αυτό κάνει: φροντίζει τις ευπαθείς ομάδες). Θέλω να μιλήσω για σχέσεις που φτιάχνονται με ανθρώπους από κόσμους άλλους μέχρι προχτές· σχέσεις πολύτιμες, που σε μετακινούν από τα στερεότυπά σου, σου ανοίγουν δρόμους, σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο.

Από το 1990 και εξής, λόγω της παρουσίας μεγάλου ποσοστού μεταναστών στα σχολεία μας (10%), εκπονήθηκαν μεταπτυχιακές εργασίες, διατριβές, έγιναν έρευνες. Άνθρωποι μορφωμένοι διάβασαν τόνους βιβλιογραφίας για την πολυ-πολιτισμικότητα, την ένταξη, τη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Αυτοί οι άνθρωποι θα ανοίξουν τις τάξεις τους και την καρδιά τους και θα υποδεχτούν αυτά τα όμορφα παιδιά που διψούν να ξαναβρούν την ασφάλεια, την κανονικότητα της ζωής και τη σχολική πειθαρχία που τους έλειψε εδώ και τέσσερα χρόνια. Μαζί τους, στο πλάι τους, κι εμείς, να οργανώνουμε επιμορφώσεις, βιωματικά σεμινάρια και να τους εμψυχώνουμε στο έργο τους. Με όλους τους δυνατούς τρόπους ένα δίχτυ ασφαλείας.

Η Ελλάδα κατάφερε να εντάξει ή/και να αφομοιώσει 1.000.000 πρόσφυγες μετά το ’22 και άλλο ένα το ’90. Όπως το ’22 και τη δεκαετία του 90, έτσι και τώρα, «κάτι θα γίνει». Η μετακίνηση πληθυσμών είναι η κανονικότητα εδώ και αιώνες. Η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλη χώρα, μπορεί να υποδεχτεί και να εντάξει πληθυσμούς που την κάνουν νεότερη, καλύτερη, πιο πολυπολιτισμική. Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, το θέλει, όλοι εμείς (αιρετοί, μουσεία, σύλλογοι, ανεξάρτητοι πολίτες) το υλοποιούμε. Το στοίχημα θα το κερδίσουμε. Αν όχι τώρα, πότε; Αν όχι εμείς, ποιοι;

Η Ελένη Χοντολίδου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Α.Π.Θ.

Πρόεδρος Α΄Δημοτικής Κοινότητας

Υπεύθυνη προγράμματος  παιδαγωγικής παρέμβασης

του καταυλισμού Διαβατών & του Λιμένος Θεσσαλονίκης