Χρύσα Φάντη: Η ιστορία της Σ.

Από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδη κυκλοφορεί το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη Η ιστορία της Σ. (2016, 309 σ.).

Απ’ την Ερεσό του ’50 στην Αθήνα και το Παρίσι του ’60 και του ’70∙ η Σοφία ανακαλεί την πορεία της με φανταστικό συνοδοιπόρο την Κάτια. Η τραυματισμένη παιδική ηλικία, η παρουσία-απουσία της μητέρας και τα προαιώνια αρχέτυπα, το τραγικό και το ιλαρό στον χώρο των αστών και των εξεγερμένων. Μία απορριπτική τροφός, ένας ακατάλληλος κηδεμόνας, ένα κοριτσίστικο τρίγωνο, ένα ζευγάρι που δεν επικοινωνεί, μια γυναίκα βυθισμένη στο παρελθόν, ένα δίδυμο πατέρα-γιού, ένας Γάλλος ψυχαναλυτής, ένας πολιτικός πρόσφυγας. Φέτες ζωής µε μοτίβο την Κόλαση του ∆άντη και τους Ψαλµούς του ∆αβίδ, τον Κάφκα και τον Χούλιο Κορτάσαρ, την Ελφρίντε Γέλινεκ και την Τζέννυ ΄Ερπενµπεκ, τον Ηλία Βενέζη και τη Μαργαρίτα Καραπάνου. Ιδιόρρυθμος διαλεκτικός μονόλογος ή τοιχογραφία εποχής με σπέρματα φάρσας; Θα βρεθεί τελικά ο κρίκος; Το μέσα του κρεμμυδιού, η καρδιά απ’ το μαρουλάκι; Η αφηγήτρια, τόσο ως Σουτ - άμεσος εκφραστής της ψυχικής καθήλωσης όσο και ως  Σ.- παιδί που εξελίσσεται, μέσα από ένα αυτοαναφορικό παιχνίδι ερωταποκρίσεων κι ένα συνεχές λεκτικό ράβε ξήλωνε, ψάχνει για τη φωνή της σε λοξή συμπόρευση με έναν λαό και μια κοινωνία σε σύγχυση.

Έγραψε, μεταξύ άλλων, ο Χρίστος Κυθρεώτης στην Εφημερίδα των Συντακτών 

(http://www.efsyn.gr/arthro/treis-diakrites-fones):

Εννιά χρόνια μετά τη συλλογή διηγημάτων «Το δόντι του λύκου», με την οποία είχε κάνει την εμφάνισή της στην πεζογραφία, η Χρύσα Φάντη επανέρχεται με ένα πολύτροπο μυθιστόρημα, που τιτλοφορείται Η ιστορία της Σ.»

Σε αντίθεση με την grosso modo κλασικότροπη αφήγηση εκείνων των διηγημάτων, η Φάντη επιλέγει να ρίξει εδώ το βάρος στη φόρμα, κατακερματίζοντας τη συναρπαστική ιστορία της ηρωίδας της σε ένα μωσαϊκό μικροϊστοριών, μονολόγων, μνημονικών θραυσμάτων και διαλογικών μερών.

[...]

Η συγκεκριμένη διαχείριση του υλικού, καθώς και η συνειδητή διαφοροποίηση του ύφους από ενότητα σε ενότητα, μοιάζει να απαιτούν την ενεργό συμμετοχή του αναγνώστη στην ανασύνθεση της «πορείας της Σ.», αφού η συγγραφέας παραιτείται προγραμματικά από τις ευκολίες που θα μπορούσε να της προσφέρει το ίδιο το υλικό της και, αντί της χειμαρρώδους αλλά μονοδιάστατης αφήγησης, προσανατολίζεται σε μια επίπονα ενδοσκοπική και πολυπρισματική εξιστόρηση.

Ενώ η Ελένη Κοσμά έγραψε στο περιοδικό Θράκα 

(http://www.thraca.gr/2016/05/45.html):

[...]

Τι είναι, λοιπόν, ένα βιβλίο; Τι είναι η γραπτή αφήγηση μιας ιστορίας; Τι είναι η ίδια η ιστορία πριν από την καταγραφή της και τι μετά από αυτήν; Εάν θέλετε: ποιες είναι οι απουσίες (όσα δεν λέγονται, όσα λανθάνουν, όσα υπονοούνται) που καθορίζουν την παρουσία (το κείμενο που έχουμε στα χέρια μας και έχει τον τίτλο Η ιστορία της Σ.); Αυτό είναι το -αυτοαναφορικό στην καταγωγή του- ερώτημα που συζητείται από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα του μυθιστορήματος της Χρύσας Φάντη με τίτλο Η ιστορία της Σ. Σε όλη την έκταση του μυθιστορήματος η συγγραφέας παίζει με τα δίπολα και την άρση τους, με τα ενδεχόμενα, με ερωτήματα που λειτουργούν ως ερωτήματα στον βαθμό που παραμένουν αναπάντητα. Είναι τέτοιοι οι όροι επαναδιαπραγμάτευσης του χώρου εντός του οποίου λειτουργεί –επιτελείται, θα λέγαμε- η αφήγηση, που αλλάζει άρδην ολόκληρη η λογική της καταγραφής μιας ιστορίας, ολόκληρη η λογική ενός βιβλίου: η διαδρομή της γλώσσας εδώ δεν μπορεί παρά να είναι ένα διαρκές παιχνίδι αναβολών και ανασημάνσεων: ενδεχομένων. Αυτό παρατηρούμε στους κρυμμένους εσωτερικούς –αλλά και βαθύτατα «σπασμένους»– διαλόγους με τις επάλληλες εκδοχές τους. Σε αυτούς τους διαλόγους διαβάζουμε ακριβώς ένα παιχνίδι επάλληλων άρσεων και θέσεων, ένα παιχνίδι αέναης αναβολής της σημασίας, του νοήματος: τη δυνατότητας να υπάρξει μια ιστορία ως γεγονός ήδη ερμηνευμένο –ή ακόμη ακόμη και ερμηνεύσιμο. [...]

Η Χαρά Νικολακοπούλου, 29-3-2016.

[…] Η απελευθέρωση των γλωσσικών συμβάσεων είναι εκκωφαντική. Η συγγραφέας είναι φανερό ότι κατέχει γερά τα μυστικά και τους νόμους της γραφής και δεν διστάζει, στο συγκεκριμένο έργο της, να τους παραβεί και να δοκιμάσει καινούριους εκφραστικούς δρόμους. Να βαδίσει σε άγνωστα μονοπάτια πρωτοδιάβατα, δημιουργώντας ένα ύφος απόλυτα προσωπικό και γοητευτικό. 

[…] Η ηρωίδα της Σ. θα μπορούσε να είναι μία Σιωπία (αγαπημένη φιγούρα του Γιάννη Σκαρίμπα). Φρέσκια ανατρεπτική γραφή, αέρας ανανέωσης στη λογοτεχνία. Η αφήγηση άλλοτε σε α΄ πρόσωπο, άλλοτε σε β΄και συχνά τριτοπρόσωπη. Ντοπιολαλιά της Λέσβου στους διαλόγους. Το κείμενο υπακούει σε έναν εσωτερικό ψίθυρο που κάπου κάπου γίνεται κραυγή. Ένα πρωτότυπο όσο και ρηξικέλευθο λογοτεχνικό εγχείρημα για μυημένους αναγνώστες». 

Η Διώνη Δημητριάδη στο περιοδικό «Φράκταλ», Μάρτιος 2016

[…]  Ου τόπος ή το πολύτοπο μιας ιστορίας;

[…] Η συγγραφέας εδώ θα αφηγηθεί την ιστορία της με όσες δυνατότητες της δίνει η ποικιλία αφηγηματικών τρόπων και τεχνικών, αιφνιδιάζοντάς μας από κεφάλαιο σε κεφάλαιο. Σαν να αρχίζει ένα παιχνίδι με τη θεωρία της λογοτεχνίας.

[…] Η Χρύσα Φάντη παίζει με τις λέξεις, εντάσσοντας και αυτές στην ανομολόγητη συνωμοσία με τον αναγνώστη. Δεν παζαρεύει μαζί τους, αυτές είναι, σε χτυπούν κατάστηθα  και σε όποιον αρέσουν. Μα, θα λέγαμε, όλο το κείμενο βάζει ένα στοίχημα με το αναγνωστικό κοινό.

[…] Αναρωτιέσαι διαβάζοντας αν αυτός ο τρόπος αφήγησης είναι μια καινοτομία της συγγραφέως, μια εκτροπή από το σύνηθες, ή αν είναι ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος να βλέπεις τα πράγματα, μια που ίσως μία και μοναδική αλήθεια δεν υπάρχει παρά μόνο στο οπλοστάσιο των δογματικών. (…)

Η Χρύσα Σπυροπούλου στην εφημερίδα «Καθημερινή», Νέες εκδόσεις, 30-4-2016

"Η ιστορία της Σ. είναι μία από τις ιστορίες που περιλαμβάνονται στο πρώτο μυθιστόρημα της συγγραφέως. Η αφήγηση είναι αποσπασματική, συνειρμική, όπως «μιλάει» η μνήμη, ενώ ακόμη και οι ασήμαντες στιγμές συγκροτούν τον συμπυκνωμένο χρόνο. Ο αφηγητής καταθέτει ό,τι συγκράτησε η μνήμη και ό,τι αυτή επεξεργάστηκε. Τα συμβάντα γίνονται ένα με τα πρόσωπα, ο χρόνος επιμηκύνεται ή επιβραδύνεται. Οι ρυθμοί κοφτοί, παραληρηματικοί ενίοτε, συνδέουν τόπους και τοπία και ανακαλούν τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, κυρίως, από Λατινοαμερικανούς συγγραφείς. Τα πρόσωπα ζούνε στη μοναξιά τους, ενώ οι περιγραφές είναι ρευστές, όπως ο χρόνος".

Η Ιφιγένεια Σιαφάκα στο περιοδικό 3.6.2016 www.oanagnostis.gr

«[…] στο μυθιστόρημα H ιστορία της Σ. η  Χρύσα Φάντη (…) υπηρετεί με ιδιαίτερη επιτυχία και ευστοχία τη ζητούμενη ισορροπία ανάμεσα σε μορφή και περιεχόμενο, καθώς η λογοτέχνις επιλέγει τρεις άξονες στους οποίους δομεί και στηρίζει τεχνικά το έργο: την ιδιαίτερη αφηγητική τεχνική όσον αφορά τον/τους αφηγητή/ές της, το μυθιστορηματικό χρόνο και τη γλώσσα, η οποία προσαρμόζεται με θαυμαστό τρόπο στην ιδιαιτερότητα των επιλογών της(…) «επαναδημιουργεί», θα λέγαμε, το μυθιστόρημα μέσα στο ίδιο το μυθιστόρημα, όπου αυτό αφηγείται τον εαυτό του στον ίδιο τον εαυτό του.

[…]

Τα αποσπάσματα από έργα άλλων συγγραφέων που χρησιμοποιούνται ως προμετωπίδες στα κεφάλαια των ενοτήτων (Kάφκα, Δάντης, Δαυίδ, Γιέλινεκ, Κορτάσαρ Έρπενμπεκ κ.λπ.) δεν λειτουργούν απλώς ως εννοιολογικές οντότητες ή τίτλοι που προοικονομούν την ανάγνωση του κεφαλαίου. Είναι, επιπλέον, ο τρόπος για να συνομιλήσει αυτό το πολύ ιδιαίτερο μυθιστορηματικό σύμπαν, ως βιβλίο πλέον, και η Φάντη ως συγγραφέας με άλλα έργα και άλλους δημιουργούς, ανοίγοντας σε αυτό το σημείο αφενός το μυθιστόρημα, ως κατασκευή, στον κόσμο αλλά και δημιουργώντας ένα δεύτερο επίπεδο όσον αφορά τη δόμησή του».

Ο Μπάμπης Δερμιτζάκης στο περιοδικό «Λέξημα» Monday, May 23, 2016, http://www.lexima.gr/lxm/read-1936.html

Πρωτότυπη αφηγηματικά στο πρώτο της μυθιστόρημα η συγγραφέας, μας δίνει ένα μυθιστόρημα, την «Ιστορία της Σ.», παραπέμποντας διακειμενικά στην «Ιστορία της Ο.».   Διαβάζοντας το μυθιστόρημα αυτό συνειδητοποίησα για μια ακόμη φορά το αριστοτελικό «πράξη σπουδαία». Και η «Ιστορία της Σ.» είναι «σπουδαία», με τη σημασία ότι δεν είναι μια συνηθισμένη ιστορία, καθώς συνηθισμένη δεν είναι η αιμομιξία, η σεξουαλική κακοποίηση παιδιού και η απόπειρα αυτοκτονίας, όπως και ο φόνος φυσικά.  

[…] Ενώ ο τριτοπρόσωπος αφηγητής συνήθως ως παντογνώστης αφηγείται με διαύγεια, εδώ, εστιάζοντας στην ηρωίδα, αφηγείται ως πρωτοπρόσωπος σε ένα περίπου εσωτερικό μονόλογο

[…] Ένα υφολογικό σχήμα που συναντήσαμε δυο φορές είναι το εφέ της επανάληψης σε συνδυασμό με το εφέ της απαρίθμησης. Τη δεύτερη φορά μάλιστα μαζί με το εφέ της παράφρασης σε λειτουργία παρωδίας: «Έρως αδίστακτος, έρως της σάρκας, έρως ως μαλακόν παξιμάδι δια τους μη έχοντας δόντια» (σελ. 196).

[…] Η οιονεί ποιητική γραφή όμως της Φάντη εκφράζεται και με άλλο τρόπο. Διαπιστώσαμε φράσεις, ακόμη και ολόκληρες περιόδους, σε ανάπαιστο, δάχτυλο αλλά και αμφίβραχυ.

Η Ρένα Πετροπούλου Κουντούρη στο «Φράκταλ», 26-5-2016

[…] Μέσα από την πληθωρικότητα του βασικού χαρακτήρα της Σοφίας, (αφηγητής και πρωταγωνιστής που βρίσκεται σε συνεχείς εναλλασσόμενους ρόλους Σούτ, σε Σ. και Σοφία), φαντασιακός ιδαλγός ουσιαστικά που αναζητά και προσδοκά -εις μάτην- έναν ιδανικό κόσμο, η συγγραφέας με ελάχιστα μέσα, τα απολύτως απαραίτητα, με λιτότητα και οικονομία ουσιαστικά, αναδεικνύει το γελοίο και το τραγικό της ιστορίας, σμιλεύοντας επιδέξια τον κορμό της αφήγησης. (…) 

Υιοθετώντας το αλλόκοτο, το γκροτέσκο και το νουάρ, ο αναγνώστης αφήνεται να συνθέσει την πλοκή της διήγησης με όσα στοιχεία του αποκαλύπτονται τσιγκούνικα, αφήνοντας μια καλπάζουσα φαντασία να πρωταγωνιστήσει.

[…] Μικρασιάτες μεγαλοτσιφλικάδες, Μεταξάς, ΕΑΜ, αντάρτες, Στάλιν, Φρειδερίκη… Μια σειρά γεγονότων, εγείρει πολιτικά ερωτήματα, αναπάντητα ίσως ακόμη και σήμερα.

Η Χριστίνα Καράμπελα στο περιοδικό  Στάχτες, 3-6-16, http://staxtes.com/2003/?p=9280

[…] Η γλώσσα της Φάντη είναι έκκεντρη, δεν σε αφήνει να αποκαλύψεις τους πυρήνες της. Είναι μια γλώσσα  γεμάτη ερωτήσεις και ερωτηματικά. Η χρήση του ερωτηματικού είναι σχεδόν ισόποση με την τελεία και το κόμμα. Οι δε απαντήσεις που η Φάντη δίνει στις αμέτρητες ερωτήσεις με τις οποίες κεντάει το κείμενό της, λειτουργούν περισσότερο ως αντιπερισπασμοί μια και κρύβουν αντί να αποκαλύπτουν.

[…] Πρόκειται για ένα μεταμοντέρνο και απαιτητικό μπαρόκ που σε υποτάσσει και σου δίνει μαθήματα για το τι σημαίνει η συναισθηματική κατάσταση του ήρωα να μετατρέπεται σε γλωσσική φόρμα».

[…] Η ιστορία της Σ. είναι μια  μεταμοντέρνα ιστορία αιμομιξίας, μια ιστορία που γράφεται με τη γλώσσα του ανείπωτου.

[…] Η ασώματη, η Σοφία, η Σουτ, η Κάτια είναι εαυτοί που χρειάστηκε να επινοηθούν και να αποκαλυφθούν…

[…] Η ιστορία της Σ. είναι μια αναζήτηση της αλήθειας, μια αγωνιώδης προσπάθεια για μετάβαση από το επινοημένο στο υπαρκτό, από το διχασμό στην ένωση, από τη συναισθηματική νέκρωση στην αγάπη.»

  

Ο Γιώργο

ς Χ. Θεοχάρης: [Ο,ΤΙ ΦΕΡΝΕΙ Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ] " 10-6-2016

«Η ιστορία της Σ.», πρώτη απόπειρα της Χρύσας Φάντη ν' αναμετρηθεί με το μυθιστόρημα. Πολύ ενδιαφέρουσα δομή, γλώσσα, ύφος και αφηγηματικοί τρόποι».