Μανόλης Αναγνωστάκης: 10.3.1925 - 23.6.2005

Εντευκτήριο, τεύχος 71, 2005

Ο ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Πολυσέλιδο αφιέρωμα στον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925-2005), με μεγάλο αριθμό συνεργασιών, αδημοσίευτα και ανέκδοτα κείμενα του Αναγνωστάκη και πλούσιο εικονογραφικό υλικό (φωτογραφίες, χειρόγραφα, άλλα ντοκουμέντα), περιλαμβάνει το τεύχος 71 του περιοδικού "Εντευκτήριο", που συνοδεύεται μάλιστα από dvd με τηλεοπτικό πορτραίτο του ποιητή.

Το αφιέρωμα εστιάζει κυρίως στο πρόσωπο του Αναγνωστάκη  και δευτερευόντως στο έργο του, για το οποίο έχουν δημοσιευτεί μονογραφίες, αφιερώματα και πολυάριθμα μεμονωμένα άρθρα.

Ανθρωποι που τον έζησαν στη Θεσσαλονίκη, ήδη από τα χρόνια των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο, γράφουν για τη σχέση τους με τον Αναγνωστάκη και κυρίως για όσα αποκόμισαν από τη συναναστροφή τους μαζί του. Με τον τρόπο αυτό, αφενός σκιαγραφείται, ψηφίδα την ψηφίδα, το πρόσωπο του Αναγνωστάκη μέσα στα ποιήματά του και πίσω από αυτά, ενώ από την άλλη, εμμέσως, ζωντανεύει μια όχι και τόσο μακρινή εποχή που η Θεσσαλονίκη δεν ήταν η σημερινή κλειστή, αποκαρδιωτικά συντηρητική και ξενοφοβική πόλη.

Το χρονολόγιο βίου και έργου του Αναγνωστάκη, που συνέταξαν ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος και η Μαρία Στασινοπούλου, αποτελεί ένα χρήσιμο όσο και αναγκαίο πλαίσιο για την παρακολούθηση μιας ζωής μοιρασμένης ανάμεσα στην τέχνη και την ενεργό συμμετοχή στην πολιτική και την κοινωνική δράση. 

Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται τα δύο αυτοβιογραφικά κείμενα του ποιητή, «Είμαι αριστερόχειρ, ουσιαστικά», καρπός μιας συνομιλίας του με τον Μισέλ Φάις, απόσπασμα της οποίας δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο "Εντευκτήριο", και "Ο Ιωάννης Μεταξάς και εγώ", που αναφέρεται μεταξύ άλλων στην "ιδεολογική αφύπνισή" του. 

Ενδιαφέρουσα είναι και η μετάφραση [1946] από τον Αναγνωστάκη ενός ποιήματος του Γάλλου ποιητή Οσκαρ ντε Μιλόζ, που παρουσιάζει η Αθανασία Τσατσάκου.

Η Φούλα Λαμπελέ, συμφοιτήτρια του Αναγνωστάκη στην Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης, θυμάται την αγάπη του για τον Καρυωτάκη από τότε· ο Στέφανος Μπαλής, αδελφός του εκτελεσμένου από τους Γερμανούς ―φίλου του Αναγνωστάκη― Νίκου Μπαλή αναφέρεται στις φοιτητικές οργανώσεις Φιλοπρόοδη Συντροφιά και Εκπολιτιστικός Ομιλος Πανεπιστημίου, στις οποίες είχε ενεργό συμμετοχή ο ποιητής· ο Γιάννης Τριάρχου γράφει για τον "σύντροφο στην ΕΠΟΝ"· ο καταδικασμένος σε θάνατο, μαζί με τον Αναγνωστάκη και άλλους ΕΠΟΝίτες, και συγκρατούμενός του στο Επταπύργιο, Γιώργος Αποστολίδης, μιλά για πρώτη φορά, με φειδώ είναι αλήθεια, για τις κοινές τους εμπειρίες· ο κριτικός Αλέξανδρος Αργυρίου σκιαγραφεί τη σχέση του με τον φίλο του Μανόλη και τον ποιητή Αναγνωστάκη· ο Μιχ. Γ. Μπακογιάννης παρουσιάζει το σπουδαίο περιοδικό "Κριτική" που εξέδωσε ο Αναγνωστάκης (1959-1961)· από το αρχείο της "Κριτικής", ο Γιώργος Ζεβελάκης αποσπά και παρουσιάζει τρεις επιστολές (του Αγγελου Τερζάκη, του Μίκη Θεοδωράκη και του πατέρα του, Γεωργίου Μ. Θεοδωράκη)· ο Μιλτιάδης Δ. Πολυβίου μνημονεύει στιγμιότυπα από τον βίο του ποιητή· ο Γιώργος Παλιαδέλης γράφει για το φημισμένο βιβλιοπωλείο "Βιβλιοθήκη" που διατηρούσε επί δικτατορίας από κοινού με τον Γιάννη Σαλακίδη και τη Νόρα Αναγνωστάκη, στέκι μιας παρέας αριστερών και άλλων ανήσυχων νέων της εποχής· ο Παναγιώτης Πίστας θυμάται εκείνη την εποχή και εξηγεί γιατί δεν μπορεί να γράψει για τη σχέση του με τον Αναγνωστάκη· η Λίνα Ελεγμίτου, ο Τάσος Χατζητάτσης, ο Μίμης Σουλιώτης, ο Πάνος Θεοδωρίδης, ο Δημήτρης Καλοκύρης, "θαμώνες" της "Βιβλιοθήκης" και προνομιακοί συνομιλητές του Αναγνωστάκη του αποδίδουν τα οφειλόμενα· ο Τάκης Γραμμένος κι ο Θέμης Λιβεριάδης προσθέτουν τις δικές τους μικρές ψηφίδες αναφερόμενοι στην ίδια περίοδο· ο Ευάγγελος Χεκίμογλου γράφει για τον Αναγνωστάκη όπως τον έβλεπε "εξ αποστάσεως"· ο Μάκης Τρικούκης αναφέρεται στον πολιτικό Αναγνωστάκη και η Ρούλα Αλαβέρα στον γιατρό και τον άνθρωπο. Ο Κλείτος Κύρου, επί δεκαετίες φίλος του Αναγνωστάκη, γράφει για τα πρώτα τους εκδοτικά διαβήματα και για τη φιλοπαίγμονα μεταξύ τους αλληλογραφία· η Αθανασία Τσατσάκου δημοσιεύει μία επιστολή που του είχε απευθύνει όταν βγήκε το "Περιθώριο '68-'69".

Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος, ο Μάρκος Μέσκος σχολιάζει ορισμένα ποιήματα του Αναγνωστάκη και ακολουθούν μερικά πρόσφατα μελετήματα που φωτίζουν επιμέρους πτυχές του έργου του ποιητή: ο Αλέξης Ζήρας γράφει για τις εποχές του Αναγνωστάκη· η Μαίρη Μικέ αναφέρεται στη λειτουργία της πόλης στην ποίησή του, ο Χρήστος Καββαδάς εξηγεί γιατί θεωρεί το ποίημα "Χάρης 1944" ως το κατεξοχήν, το πιο αντιπροσωπευτικό ποίημα της Αντίστασης· τέλος, ο Διονύσης Καψάλης επισημαίνει την απουσία ποιητικής πόζας στο έργο του Αναγνωστάκη.

Παρασκήνιο: Μανόλης Αναγνωστάκης

Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με το τηλεοπτικό πορτραίτο του ποιητή από την εκπομπή "Παρασκήνιο" (σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη), που έχει αναπαραχθεί σε dvd με τη συγκατάθεση της ΕΡΤ και με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Στην εκπομπή αυτή (πρώτη προβολή: ΕΤ1, 28.4.1983) ο Αναγνωστάκης μιλά για τη ζωή καί για το έργο του, αρχίζοντας από την παιδική του ηλικία, την αρχική του επαφή με την ποίηση, τις πρώτες δημοσιεύσεις ποιημάτων του, και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, ο οποίος έγκαιρα και πρώτος διέβλεψε το ταλέντο του. Σχολιάζει τις επιδράσεις που δέχτηκε και τη σχέση του με την παραδοσιακή ποίηση. Αναφέρεται επίσης στο πρόβλημα της ποιητικής δημιουργίας κατά την περίοδο της ναζιστικής κατοχής και της αντίστασης, στο σχετικά περιορισμένο ποιητικό του έργο (περίπου 100 ποιήματα σε 30 χρόνια) και στην περίφημη “σιωπή” του από κάποια στιγμή και μετά. Ο Αναγνωστάκης μιλά ακόμη για την εθνική αντίσταση (που τότε μόλις είχε αναγνωριστεί επίσημα), για την τηλεόραση και τα άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης και εκφράζει τις αμφιβολίες του για την ανιδιοτέλεια της επικοινωνίας. Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που παρουσιάζεται στην εκπομπή αναδεικνύει μερικές από τις μορφές και το κλίμα τμήματος του ποιητικού του έργου. Την αφήγηση του Αναγνωστάκη τέμνουν αποσπάσματα από το έργο του και κυρίως από το ―εκτός εμπορίου τότε― «ΥΓ.»

Αποστέλλεται με αντικαταβολή 13,00 ευρώ (περιλαμβάνονται έξοδα συσκευασίας & αποστολής)

Παραγγελίες:

τηλ. 2310 279607

e-mail entefkti@otenet.gr