Ο Πολ Οστερ θα έρθει στη χώρα μας το φθινόπωρο.
Η τριλογία του έχει ήδη επανεκδοθεί και είναι στη διάθεση των αναγνωστών.
του Νίκου Δαββέτα
πηγή: http://www.kathimerini.gr
«Oλα ξεκίνησαν από ένα λάθος νούμερο, με το τηλέφωνο να χτυπά τρεις φορές μέσα στην άγρια νύχτα και μια φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής να ζητά κάποιον που δεν ήταν εκείνος». Eτσι αρχίζει η περίφημη «Γυάλινη πόλη» (1985), το πρώτο από τα τρία μυθιστορήματα που συναπαρτίζουν την «Τριλογία της Νέας Υόρκης». Ακολούθησαν το 1986 τα «Φαντάσματα» και το «Κλειδωμένο δωμάτιο», βιβλία που καθιέρωσαν τον Πολ Oστερ ως έναν από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς της ανατολικής ακτής. Ο ερχομός του στην Ελλάδα το φθινόπωρο συμπίπτει με την επανέκδοση ολόκληρου του έργου του από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Από τον Ιούνιο, οι Ελληνες αναγνώστες έχουν στα χέρια τους, σε έναν τόμο, το πλήρες κείμενο της εμβληματικής τριλογίας, στη νέα μετάφραση της Στ. Αργυροπούλου.
Ωστόσο όσοι απροειδοποίητοι βιβλιόφιλοι νομίζουν ότι ο Οστερ γράφει για τα μυστήρια της πόλης του, τις φυλές και τη βία των ατέλειωτων δρόμων της γρήγορα θα απογοητευθούν, γιατί ο συγγραφέας δεν έχει καμιά διάθεση να φιλοτεχνήσει έναν λογοτεχνικό «τουριστικό» οδηγό. Οπως θα απογοητευθούν εξίσου και οι «φαν» του νουάρ, γιατί μπορεί να υπάρχει στην τριλογία του μια υποτυπώδης αστυνομική πλοκή, η αναζήτηση και η παρακολούθηση προσώπων από έναν ντετέκτιβ, ένας γρίφος που δεν λύνεται παρά στην τελευταία σελίδα, αλλά όλα αυτά αποτελούν την «επιφάνεια εργασίας», αν μου επιτρέπεται ο όρος, δεν είναι η ουσία του έργου, πολύ δε περισσότερο όταν βλέπουμε να υποσκάπτονται σε κάθε αράδα με μια διαβολική χρήση της παρωδίας.
Παράλογες ιστορίες
Στη «Γυάλινη πόλη» ο συγγραφέας αστυνομικών ιστοριών Ντάνιλε Κουίν, από ένα λάθος τηλεφώνημα, θα αναγκαστεί να υιοθετήσει μια πλαστή ταυτότητα για να παρακολουθήσει έναν παράφρονα που σκοπεύει να δολοφονήσει το παιδί του, όμως αυτή η αλλαγή ταυτότητας θα αποβεί μοιραία για τη ζωή του. Στο τέλος, το μόνο ίχνος που θα μας αφήσει ο Κουίν είναι το σημειωματάριό του, όπου καταγράφονται οι παράλογες καθημερινές του κινήσεις στην προσπάθειά του να εντοπίσει τα χνάρια του παράφρονα δολοφόνου. Στα «Φαντάσματα» ο ντετέκτιβ Μπλου προσλαμβάνεται από τον άγνωστο Γουάιτ για να παρακολουθεί τον συγγραφέα Μπλακ, που κλεισμένος σε ένα διαμέρισμα δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γράφει ακατάπαυστα. Εδώ, πέρα από την ίντριγκα, ας συγκρατήσουμε και τα χρωματικά επίθετα των ηρώων (Μπλε-Λευκός- Μαύρος). Τέλος, στο «Κλειδωμένο δωμάτιο» ένας άλλος συγγραφέας καλείται να επιμεληθεί την έκδοση των χειρογράφων ενός αγαπημένου του φίλου που εξαφανίσθηκε μυστηριωδώς. Ο συγγραφέας όχι μόνο διεκπεραιώνει την αποστολή του αλλά και παντρεύεται τη σύζυγο του εξαφανισμένου εδώ και χρόνια φίλου. Τα πράγματα όμως περιπλέκονται όταν εμφανίζεται από το πουθενά ο αγνοούμενος διεκδικώντας μια νέα ταυτότητα. Και στα τρία βιβλία του Οστερ, η Νέα Υόρκη, η δαιδαλώδης πόλη, είναι απλώς το κατάλληλο σκηνικό, ο λαβύρινθος που θα αναγκαστούν να διατρέξουν οι ήρωές του για να αντιμετωπίσουν το παράλογο πεπρωμένο τους.
Ο Πολ Οστερ, παρότι φανατικός Νεοϋορκέζος, είναι κατά βάθος ένας Ευρωπαίος συγγραφέας. Δεν είναι μόνο οι σπουδές του στο Παρίσι και η άριστη γνώση της γαλλικής κουλτούρας που τον ωθούν να αναζητήσει τους πνευματικούς του προγόνους στο Πάνθεον της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, μα και η καταγωγή της εβραϊκής οικογένειάς του από την Κεντρική Ευρώπη. Οι λογοτεχνικές επιρροές του είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς, (Μαλαρμέ, Ναμπόκοφ, Σαρτρ, Καμί κ.ά.), ωστόσο αν αναζητούσαμε μονάχα έναν «δάσκαλο», με ευκολία πιστεύω πως θα καταλήγαμε στον Φραντς Κάφκα. Ο κλειστοφοβικός κόσμος της «τριλογίας» του είναι ένας κόσμος καφκικός, όπου τις τύχες των ανθρώπων καθορίζει ένας παράλογος απρόσωπος μηχανισμός, που ποτέ δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ξεκινάει το καταστροφικό του έργο, ποιος τον χειρίζεται και ποια είναι η τελική του επιδίωξη. Οπως και στη «Δίκη» του Κάφκα, όπου ο κύριος Κ. κατηγορείται για ένα ανύπαρκτο έγκλημα με τέτοια πειστικότητα από τους διώκτες του ώστε στο τέλος καταλήγει να αυτοενοχοποιηθεί αναζητώντας στο παρελθόν του κάποια ποινικά κολάσιμη πράξη, έτσι και οι περισσότεροι ήρωες του Οστερ αναλαμβάνουν την ευθύνη πράξεων και υποθέσεων που δεν τους αφορούν, αποδεχόμενοι και την ανάλογη τιμωρία, με την ελπίδα να αποσπάσουν μια πειστική απάντηση για την ίδια τους την ύπαρξη. Αντιμέτωποι με την παράνοια και τη μοναξιά της σύγχρονης μεγαλούπολης, οι ανέστιοι πρωταγωνιστές της «Τριλογίας» διώκονται και πεθαίνουν στη Νέα Υόρκη, όμως μας μεταδίδουν την αίσθηση πως ο γενέθλιος τόπος τους είναι το Κάστρο της Πράγας.
Ωστόσο όσοι απροειδοποίητοι βιβλιόφιλοι νομίζουν ότι ο Οστερ γράφει για τα μυστήρια της πόλης του, τις φυλές και τη βία των ατέλειωτων δρόμων της γρήγορα θα απογοητευθούν, γιατί ο συγγραφέας δεν έχει καμιά διάθεση να φιλοτεχνήσει έναν λογοτεχνικό «τουριστικό» οδηγό. Οπως θα απογοητευθούν εξίσου και οι «φαν» του νουάρ, γιατί μπορεί να υπάρχει στην τριλογία του μια υποτυπώδης αστυνομική πλοκή, η αναζήτηση και η παρακολούθηση προσώπων από έναν ντετέκτιβ, ένας γρίφος που δεν λύνεται παρά στην τελευταία σελίδα, αλλά όλα αυτά αποτελούν την «επιφάνεια εργασίας», αν μου επιτρέπεται ο όρος, δεν είναι η ουσία του έργου, πολύ δε περισσότερο όταν βλέπουμε να υποσκάπτονται σε κάθε αράδα με μια διαβολική χρήση της παρωδίας.
Παράλογες ιστορίες
Στη «Γυάλινη πόλη» ο συγγραφέας αστυνομικών ιστοριών Ντάνιλε Κουίν, από ένα λάθος τηλεφώνημα, θα αναγκαστεί να υιοθετήσει μια πλαστή ταυτότητα για να παρακολουθήσει έναν παράφρονα που σκοπεύει να δολοφονήσει το παιδί του, όμως αυτή η αλλαγή ταυτότητας θα αποβεί μοιραία για τη ζωή του. Στο τέλος, το μόνο ίχνος που θα μας αφήσει ο Κουίν είναι το σημειωματάριό του, όπου καταγράφονται οι παράλογες καθημερινές του κινήσεις στην προσπάθειά του να εντοπίσει τα χνάρια του παράφρονα δολοφόνου. Στα «Φαντάσματα» ο ντετέκτιβ Μπλου προσλαμβάνεται από τον άγνωστο Γουάιτ για να παρακολουθεί τον συγγραφέα Μπλακ, που κλεισμένος σε ένα διαμέρισμα δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γράφει ακατάπαυστα. Εδώ, πέρα από την ίντριγκα, ας συγκρατήσουμε και τα χρωματικά επίθετα των ηρώων (Μπλε-Λευκός- Μαύρος). Τέλος, στο «Κλειδωμένο δωμάτιο» ένας άλλος συγγραφέας καλείται να επιμεληθεί την έκδοση των χειρογράφων ενός αγαπημένου του φίλου που εξαφανίσθηκε μυστηριωδώς. Ο συγγραφέας όχι μόνο διεκπεραιώνει την αποστολή του αλλά και παντρεύεται τη σύζυγο του εξαφανισμένου εδώ και χρόνια φίλου. Τα πράγματα όμως περιπλέκονται όταν εμφανίζεται από το πουθενά ο αγνοούμενος διεκδικώντας μια νέα ταυτότητα. Και στα τρία βιβλία του Οστερ, η Νέα Υόρκη, η δαιδαλώδης πόλη, είναι απλώς το κατάλληλο σκηνικό, ο λαβύρινθος που θα αναγκαστούν να διατρέξουν οι ήρωές του για να αντιμετωπίσουν το παράλογο πεπρωμένο τους.
Ο Πολ Οστερ, παρότι φανατικός Νεοϋορκέζος, είναι κατά βάθος ένας Ευρωπαίος συγγραφέας. Δεν είναι μόνο οι σπουδές του στο Παρίσι και η άριστη γνώση της γαλλικής κουλτούρας που τον ωθούν να αναζητήσει τους πνευματικούς του προγόνους στο Πάνθεον της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, μα και η καταγωγή της εβραϊκής οικογένειάς του από την Κεντρική Ευρώπη. Οι λογοτεχνικές επιρροές του είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς, (Μαλαρμέ, Ναμπόκοφ, Σαρτρ, Καμί κ.ά.), ωστόσο αν αναζητούσαμε μονάχα έναν «δάσκαλο», με ευκολία πιστεύω πως θα καταλήγαμε στον Φραντς Κάφκα. Ο κλειστοφοβικός κόσμος της «τριλογίας» του είναι ένας κόσμος καφκικός, όπου τις τύχες των ανθρώπων καθορίζει ένας παράλογος απρόσωπος μηχανισμός, που ποτέ δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ξεκινάει το καταστροφικό του έργο, ποιος τον χειρίζεται και ποια είναι η τελική του επιδίωξη. Οπως και στη «Δίκη» του Κάφκα, όπου ο κύριος Κ. κατηγορείται για ένα ανύπαρκτο έγκλημα με τέτοια πειστικότητα από τους διώκτες του ώστε στο τέλος καταλήγει να αυτοενοχοποιηθεί αναζητώντας στο παρελθόν του κάποια ποινικά κολάσιμη πράξη, έτσι και οι περισσότεροι ήρωες του Οστερ αναλαμβάνουν την ευθύνη πράξεων και υποθέσεων που δεν τους αφορούν, αποδεχόμενοι και την ανάλογη τιμωρία, με την ελπίδα να αποσπάσουν μια πειστική απάντηση για την ίδια τους την ύπαρξη. Αντιμέτωποι με την παράνοια και τη μοναξιά της σύγχρονης μεγαλούπολης, οι ανέστιοι πρωταγωνιστές της «Τριλογίας» διώκονται και πεθαίνουν στη Νέα Υόρκη, όμως μας μεταδίδουν την αίσθηση πως ο γενέθλιος τόπος τους είναι το Κάστρο της Πράγας.
Πολ Οστερ, «Η τριλογία της Νέας Υόρκης». Μτφ. Σταυρούλα Αργυροπούλου εκδ. «Μεταίχμιο» σελ. 428, ευρώ 18
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου