Το όνομά της το πρωτοάκουσα από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο (όπως και πολλών ακόμη...), στα τέλη του 1978. Αν θέλεις, μου είπε, να κάνεις σοβαρές εκπομπές στο ραδιόφωνο, να ακούς την Ελενίτσα τη Λαζαρίδου στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Μακεδονίας. Χωρίς άλλη κουβέντα, έγινα αμέσως από τους πιο τακτικούς και φανατικούς ακροατές της εκπομπής, που λεγόταν, αν δεν κάνω λάθος, «Γράμματα και τέχνες στη Βόρειο Ελλάδα», με παραγωγό (επίσης αν δεν με απατά η μνήμη μου) την Καίτη Ιωακειμίδου. Κι όχι μόνο τις άκουγα εκείνες τις εκπομπές αλλά μερικές τις ηχογραφούσα κιόλας, όταν απέκτησα ραδιοκασετόφωνο που έκανε «εσωτερική εγγραφή».
Από κοντά τη γνώρισα μόλις το καλοκαίρι του 1987, λίγους μήνες πριν από την έκδοση του Εντευκτηρίου. Μαζί με την αδελφική φίλη Αθηνά Καλαϊτζόγλου, θερμή και πολύτιμη συμπαραστάτρια στο εγχείρημα όχι μόνο στο ξεκίνημά του αλλά και για πολλά χρόνια αργότερα, που, ως συντάκτρια του οικονομικού ρεπορτάζ, γνώριζε προσωπικά την Ελένη Λαζαρίδου, την επισκεφθήκαμε στο γραφείο της ως Διευθύντριας Προβολής της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης. Θυμάμαι πάντα με συγκίνηση την καλή διάθεση και την ευγένεια με τις οποίες μας υποδέχθηκε, την προσοχή και τη σοβαρότητα με την οποία μας άκουσε, την προθυμία με την οποία μας υποσχέθηκε τη βοήθειά της, «στον βαθμό που αυτό ήταν δυνατόν». (Κάπως έτσι, διαφημίσεις της ΔΕΘ δημοσιεύτηκαν στο τεύχος 1 του Εντευκτηρίου και σε αρκετά άλλα μεταγενέστερα...).
Μια άλλη χειρονομία της που μου έκανε μεγάλη εντύπωση ήταν το ότι δεν περίμενε να λαμβάνει "τιμής ένεκεν" το περιοδικό αλλά έσπευσε να γίνει συνδρομήτρια αμέσως μετά την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους και κάθε χρόνο ανανέωνε ανελλιπώς τη συνδρομή της μέχρι τώρα: 27 ολόκληρα χρόνια!
Δεν υπήρξαμε φίλοι με την τυπική έννοια των συχνών συναναστροφών για καφέδες και φαγοπότια. Ωστόσο, δυο-τρεις φορές τον χρόνο, χτυπούσε το τηλέφωνο και άκουγα από την άλλη άκρη τη χαμηλή φωνή της να λέει λόγια ενθάρρυνσης και συμπαράστασης, να σχολιάζει με θέρμη και θαυμασμό το εκάστοτε πιο πρόσφατο τεύχος. Έχει τη σημασία της η στάση αυτή, καθώς ούτε συνηθισμένα είναι τέτοια τηλεφωνήματα, ούτε η ίδια έκανε μισό έστω βήμα παραπάνω ζητώντας οτιδήποτε ― και η γνώμη της είχε επίσης μεγάλη βαρύτητα, με τη γνώση που διέθετε προσώπων και πραγμάτων (και) της λογοτεχνίας.
Θυμάμαι ένα ακόμη περιστατικό, ιδιαίτερα σημαντικό για το Εντευκτήριο και για μένα προσωπκά (επίσης επειδή είναι σχεδόν μοναδικό ― σχεδόν επειδή υπήρξε και η περίπτωση του Γεωργίου Ράλλη, του πρώην πρωθυπουργού, ο οποίος προθυμοποιήθηκε να γίνει ο ίδιος χορηγός του cd Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος διαβάζει το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, στις Εκδόσεις Εντευκτηρίου):
Περπατώ σκεπτικός στην Αριστοτέλους, κάτω από τις καμάρες, όταν ακούω μια φωνή: «Γιωργάκη [!], γιατί περπατάς με τόσο σκυμμένο το κεφάλι;». Σταματώ, τη βλέπω να με κοιτάζει χαμογελαστή, πιάνουμε την κουβέντα. «Έχεις βγάλει τέτοιο ωραίο αφιέρωμα στη Δημουλά, με dvd μάλιστα, θα έπρεπε να πετάς κι όχι να περπατάς σκεφτικός και λυπημένος!»
«Ελενίτσα μου [!]», της απαντώ, «το αφιέρωμα και το dvd της Δημουλά είναι πίσω μου αλλά μπροστά μου είναι το αφιέρωμα στον Σαχτούρη και τα χρήματα που δεν βρίσκω για να βγάλω ένα cd με τη φωνή του να διαβάζει ποιήματά του». Δείχνει να δυσπιστεί πως δεν βρίσκω χορηγό για κάτι τέτοιο, της λέω τα δικά μου, μιλάμε για άλλα του καιρού, φιλιόμαστε σταυρωτά, χωρίζουμε. Δύο μέρες αργότερα, απόγευμα πάλι, χτυπάει το τηλέφωνο: «Πόσα χρήματα χρειάζονται για το cd Σαχτούρη;». Της λέω. «Μην ψάχνεις άλλο, θα σου τα δώσω εγώ.» Μετά από μια βδομάδα, μου τηλεφωνεί η γραμματέας της και με πληροφορεί ότι τα χρήματα κατατέθηκαν στον λογαριασμό του σωματείου που εκδίδει το Εντευκτήριο. (Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Η Ελένη Λαζαρίδου μετά από μεγάλη πίεση δική μου δέχτηκε να μπει το όνομά της ως χορηγού στο cd Σαχτούρη.)
Και μόλις πρόπερσι, μεσούσης της κρίσεως, επίσης μεσούσης ―το κυριότερο― της ασθένειάς της, έκανε μία ακόμη χειρονομία οικονομικής υποστήριξης του περιοδικού. Οφείλω νω πω πως στα 27 χρόνια που εκδίδω το Εντευκτήριο κανένας άλλος ιδιώτης (εννοώ: όχι επιχειρηματίας ή επικεφαλής οργανισμού, τράπεζας κτλ.) δεν υποστήριξε ιδίοις αναλώμασιν το περιοδικό.
Στην πίσω όψη μιας κασέτας με εκπομπή του Θανάση Νιάρχου για/με τον Γιώργο Ιωάννου, είχα γράψει μια συνομιλία της Ελενίτσας Λαζαρίδου με τον ζωγράφο Πολύκλειτο Ρέγκο. Την ανακάλυψα στις αρχές του περασμένου Φεβρουαρίου, ετοιμάζοντας το αφιέρωμα στον Ιωάννου. Την κράτησα πάνω στο γραφείο μου, με πρόθεση να την ψηφιοποιήσω και να της τη χαρίσω. Δεν πρόλαβα. Σήμερα (Τετάρτη, 1η Απριλίου), στο τραίνο, πληροφορήθηκα από τη Βάνα Χαραλαμπίδου πως η Ελενίτσα μάς άφησε χρόνους.
Πενθώ.
Η Βίκυ Χαρισοπούλου στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων σκιαγραφεί ―όσο κάτι τέτοιο είναι δυνατόν― το προφίλ αυτής της τόσο ξεχωριστης και δημιουργικής γυναίκας, που άφησε βαθύ το χνάρι της σε μια μακρά σειρά τομέων της πολιτιστικής μας ζωής:
Πέθανε σήμερα σε ηλικία 83 ετών η Ελένη Λαζαρίδου, άνθρωπος σύμβολο της έννοιας του "φιλότεχνου" και ανιδιοτελή εργάτη της τέχνης και των δημιουργών στη Θεσσαλονίκη.
Δημοσιογράφος (ξεκίνησε απ' την εφημερίδα "Δράση" στις αρχές της δεκαετίας του '60), ραδιοφωνική παραγωγός (σειρά εκπομπών πολιτιστικού περιεχομένου πολυετούς διάρκειας στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ -3 απ' τις αρχές της δεκαετίας του '80), συγγραφέας, ιδρυτικό μέλος φορέων πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη (από τη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία "Τέχνη" στη δεκαετία του '60, μέχρι την ίδρυση του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης), ιδρύτρια και η ακάματη "ψυχή" του Ιδρύματος Φίλων Μελίνας Μερκούρη, μέλος του Δ.Σ. του ΚΘΒΕ (στη δεκαετία του '80), διευθύντρια του τμήματος Δημοσίων Σχέσεων της ΔΕΘ, προσωπική φίλη της Μελίνας Μερκούρη και του Ζύλ Ντασσέν, της Δέσπως Διαμαντίδου και του συνόλου σχεδόν των λογοτεχνών και εικαστικών της πόλης.
Υπήρξε συγγραφέας σειράς πεζών κειμένων ("Το ταξίδι των θαυμάτων" Εκδ. Διαγωνίου, "Ντίνος Χριστιανόπουλος - μικρό πορτρέτο" 1987), συλλογής ποιημάτων ("Με στραμμένες τις ρίζες στον ουρανό"), "Πειραματική σκηνή της "Τέχνης -11 χρόνια θέατρο στη Θεσσαλονίκη" -1990 κ.α.
"Ήταν ο άνθρωπος που εξέφραζε με απόλυτη ανιδιοτέλεια την απόλυτη έγνοια για την πόλη" λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την Ελένη Λαζαρίδου, ο θεατρολόγος - καλλιτεχνικός διευθυντής της Πειραματικής σκηνής της "Τέχνης", Νικηφόρος Παπανδρέου, συμπληρώνοντας χαρακτηριστικά πως..."όταν κάποτε με ρώτησαν ποιον θα πρότεινα για δήμαρχο σ' αυτή την πόλη, απάντησα αβίαστα: Την Ελένη Λαζαρίδου, με μόνη αιτιολογία την συνεχή και απόλυτα ανιδιοτελή ανησυχία και δραστηριότητά της για τη Θεσσαλονίκη".
Άνθρωπος χαμηλών τόνων και υψηλών ιδανικών η Ελένη Λαζαρίδου - μορφή του ενεργούς πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη επί πέντε και πλέον δεκαετίες, έζησε και πέθανε μόνη προσφέροντας το σύνολο των όποιων οικονομικών στοιχείων απέκτησε εργαζόμενη επί 40 και πλέον χρόνια σε φορείς πολιτισμού της Θεσσαλονίκης.
Η κηδεία της θα γίνει αύριο (Πέμπτη 2 Απριλίου) στις 11.30 π.μ. από την εκκλησία Αναστάσεως του Κυρίου (κοιμητήρια Θέρμης).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου