Ένα βιβλίο στο κομοδίνο της Αθηνάς Καλαϊτζόγλου

Καλοκαίρι 1933. Η Αμερική στέλνει ως πρεσβευτή της στο Βερολίνο τον Γουίλιαμ Ντοντ, καθηγητή πανεπιστημίου, με ανύπαρκτη εμπειρία στη διπλωματία. Ήταν η τελευταία επιλογή, καθώς κανείς δεν ήθελε αυτή τη θέση. Ο Ντοντ επιλέχθηκε τελικά γιατί γνώριζε γερμανικά και είχε σπουδάσει στη Λειψία. Ανέλαβε τα καθήκοντα του με την εντολή «άσε τον Χίτλερ να κάνει αυτό που νομίζει σωστό».

Το Βερολίνο την ίδια εποχή μοιάζει με παγωμένη λίμνη, με εύθραυστη επιφάνεια. Η δυσοίωνη ηρεμία που εκπέμπει ενισχύεται από τη λογιστική μείωση της ανεργίας (δύο άτομα διεκπεραίωναν εργασία ενός, οι γυναίκες αποθαρρύνονταν στο να δουλεύουν), αλλά και το κλείσιμο στρατοπέδων συγκέντρωσης. Ωστόσο, ο Χίτλερ, καγκελάριος πια, αθόρυβα αλλά σταθερά, ετοιμάζει την πολεμική μηχανή του, που θα αιματοκύλιζε σε λίγα χρόνια τον κόσμο. Ενδυόμενος το προσωπείο του Ιανού, καταφέρνει να αποκοιμίσει τις κυβερνήσεις, πείθοντάς τες ότι επιθυμεί την ειρήνη. Ανάμεσα τους και η Αμερική, που «καιγόταν» για δύο πράγματα: Να πληρωθεί το υπέρογκο χρέος της Γερμανίας στις αμερικανικές τράπεζες και να μη διευκολυνθεί η εισροή εβραίων στην επικράτειά της. Η λογική «όχι στον υπέρμετρο ζήλο» χαρακτήριζε τόσο τον Ρούσβελτ όσο και το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, που επέμεναν στο να κρατηθούν μακριά από τις ευρωπαϊκές διαμάχες. Αλλά, διασπασμένοι ήταν και οι εβραίοι ηγέτες στην Αμερική. Ένα μέρος επιζητούσε τη δημόσια διαπόμπευση του Χίτλερ από τον Ρούσβελτ και ένα άλλο τηρούσε πιο διακριτική προσέγγιση, στην προσπάθειά του να διευκολυνθεί η είσοδος των εβραίων στις Η.Π.Α. Έτσι, το εβραϊκό πρόβλημα μετατράπηκε σε καθαρά μεταναστευτικό.

Ο δημοσιογράφος και ιστορικός Έρικ Λάρσον, στο βιβλίο του Στον κήπο με τα θηρία, καταγράφει, εν είδει χρονικού, τη μεταλλαγή του πρεσβευτή Ντοντ, από σκεπτικιστή υποστηρικτή των ιδεωδών μιας Γερμανίας που έζησε στα νεαρά χρόνια του, σε ένθερμο πολέμιο του Χίτλερ, πριν ξεσπάσει ο δεύτερος μεγάλος πόλεμος. Στην τετραετία της θητείας του έζησε τις μεταμορφώσεις ενός Χίτλερ-Ιανού, με αποκορύφωμα «τη νύχτα των μεγάλων μαχαιριών», τον Ιούνιο του 1934, με τις εκκαθαρίσεις πρώην συνεργατών του δικτάτορα, που άνοιξαν τον δρόμο για να παραδοθεί ο κόσμος στις φλόγες του πολέμου.

Το βιβλίο του Λάρσον δεν έχει λογοτεχνικές αρετές και ενδεχομένως να κουράζει με τις λεπτομέρειες που παραθέτει. Είναι όμως ένα ενδιαφέρον χρονικό για τις ευθύνες που είχε ο ελεύθερος κόσμος στην επικράτηση του Χίτλερ, εν ονόματι υποδεέστερων στόχων.