Ένα βιβλίο στο κομοδίνο της Μαρίας Τσαντσάνογλου

Πορτραίτο του Αλεξάντερ (Σάσα) Στράχοφ

ΠΕΡΙ ΒΙΒΛΙΩΝ

                                                                                                  Στον Αλεξάντερ Στράχοφ

Τη Δευτέρα 12 Οκτωβρίου, ο Γιώργος Κορδομενίδης μου έστειλε ένα μήνυμα, στο οποίο μου ζητούσε να γράψω ώς την Κυριακή ένα σύντομο κείμενο για το βιβλίο που διαβάζω τώρα. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν ότι αυτές τις μέρες δεν διαβάζω κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο που να μπορώ να συστήσω. Κι αυτό γιατί αναγκάζομαι να διαβάζω σύμμεικτα γραπτά, έντυπα και ηλεκτρονικά, πολλές φορές μάλιστα να τα αφήνω ατελείωτα. Μετά το καλοκαίρι δεν έτυχε να διαβάσω κανένα βιβλίο από την αρχή ώς το τέλος.

Όταν άρχισαν οι καλοκαιρινές διακοπές, είπα χαρούμενη στον εαυτό μου και στους φίλους μου ότι θα περάσω τρεις εβδομάδες διαβάζοντας και γέμισα μια μεγάλη τσάντα με βιβλία σε διάφορες γλώσσες. Μεταξύ αυτών ήταν και τρία στην ελληνική: ένα θεωρητικό, με τίτλο «Για την Ελευθερία της Τέχνης» του Ανδρέα Χ. Τάκη από τις εκδόσεις Σαββάλα· ένα αυτοβιογραφικό, με τίτλο «Τί είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ» του Κώστα Βάρναλη από τις εκδόσεις Αρχείο· και ένα μυθιστόρημα της Γιγέν Λη, με τίτλο «Οι Περιπλανώμενοι», σε μετάφραση της Τόνιας Κοβαλένκο, από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Άλλη μία καλογραμμένη και καταθλιπτική ιστορία για τον κομμουνισμό» σκέφτηκα, γυρνώντας το κεφάλι μου προς τον ανεμιστήρα, όταν το τελείωσα.

Εκείνες τις ημέρες προσπαθούσα να καταγράψω και τις δικές μου αναμνήσεις από τα σοβιετικά χρόνια 1987-1991, εξ ου και το ενδιαφέρον μου για τον Βάρναλη. Σ’ ένα κείμενο με τίτλο «Ο Dezinsektor και άλλες λέξεις» θυμήθηκα και τα πρώτα μου βιβλία στη Μόσχα:

Οι Στράχοφ, προτού φύγουν για την Αμερική, μου δώρισαν αρκετά βιβλία από την πλούσια βιβλιοθήκη τους. Η «Ποιητική», που εκδόθηκε στο Πέτρογκραντ το 1919 με κείμενα του Βίκτορ Σκλόφσκι, του Μπορίς Έϊχενμπάουμ και του Λεβ Γιακουμπίνσκι για τη θεωρία του ρωσικού φορμαλισμού, οι ποιητικές συλλογές των μετα-φουτουριστών Σέμεν Κιρσάνοφ «O τελευταίος σύγχρονος άνθρωπος» και Πιοτρ Νεζνάμοφ «Είναι όμορφα στο δρόμο» ―με τα αυθεντικά εξώφυλλα του Αλεξάντρ Ρότσενκο―, ο κατάλογος της πρώτης έκθεσης του Πάβελ Φιλόνοφ στο Κρατικό Ρωσικό Μουσείο του Λένινγκραντ, κάποιες σπάνιες κριτικές εκδόσεις του Μαγιακόφσκι των δεκαετιών 1930–1960, καθώς και τα άπαντα του Μαγιακόφσκι σε 13 τόμους, επιμελημένα από τη Λίλι Μπρικ ήταν μερικά από τα βιβλία που είχαν γίνει για μένα αντικείμενα λατρείας στο δωμάτιό μου στο οικοτροφείο.

Σαν από διαβολική σύμπτωση, δυο μέρες αφού έγραφα αυτές τις σειρές, στις 9 Αυγούστου, έλαβα ένα μέιλ από τη Λιόλια Στράχοβα που έλεγε:

Καθόμαστε στη βεράντα μας στη Βοστώνη, βλέπουμε τον ωκεανό, πίνουμε ρούμι, σε θυμηθήκαμε, αποφασίσαμε να σε αναζητήσουμε και να, βρήκαμε αυτή τη διεύθυνση, που ελπίζουμε να ισχύει και σου γράφουμε.

Έστειλα στον Αλεξάντερ και στη Λιόλια Στράχοφ ένα μεγάλο μέιλ. Είχα να ακούσω νέα τους σχεδόν 20 χρόνια. Ήταν κι οι δύο πολύ καλοί επιστήμονες, σλαβολόγοι, μετανάστευσαν στην Αμερική το 1989, τους ρούφηξε το Χάρβαρντ, εκδίδουν από τότε το περιοδικό Palaeoslavica (www.palaeoslavica.com). Μεταξύ άλλων, ρωτούσα τον Αλεξάντρ ποιος είναι ο ζωγράφος του πορτρέτου του που μου είχε χαρίσει τότε, μαζί με τα βιβλία, όταν έφευγαν. Ήταν αδύνατον να θυμηθώ το όνομά του. Πέρασαν δύο μήνες, δεν έλαβα καμιά απάντηση στο μέιλ μου, βυθίστηκα στις δικές μου δουλειές.

Την περασμένη Πέμπτη ξύπνησα πολύ νωρίς. Η μέρα προβλεπόταν μεγάλη, οι δουλειές δεν είχαν τελειωμό. Έβαλα καφέ, άνοιξα τον υπολογιστή να διαβάσω τα νέα, να απαντήσω σε δυο-τρία μέιλς και πέφτω σε μια διαφήμιση που έλεγε “Blinkist: A smarter you in 15 minutes”. Είναι αλήθεια ότι είχα ανάγκη από μια φόρμουλα αύξησης της ευφυίας και αποφάσισα να δω περί τίνος πρόκειται. Έμεινα με ανοιχτό το στόμα. Με μια μικρή συνδρομή διαβάζουν, λέει, «αυτοί» τα βιβλία που θέλουμε να διαβάσουμε αλλά δεν προλαβαίνουμε, και μας στέλνουν τις περιλήψεις. Αναστέναξα και σκέφτηκα ότι σε λίγο κανείς δεν θα αντέχει να διαβάζει πάνω από 500 λέξεις. Εκεί οδηγούμαστε.

Μετά κι από αυτό το Blinkist, που έπεσε σαν κεραμίδα, αποφάσισα να στείλω ένα μήνυμα στον Γιώργο Κορδομενίδη και να του πω ότι δυστυχώς δεν θα μπορέσω να γράψω κάτι για τα βιβλία.

Την Παρασκευή το μεσημέρι έλαβα από το ταχυδρομείο ένα πακέτο. Το άνοιξα και είδα επτά βιβλία σε μικρό σχήμα, καλαίσθητα, από κάποιες εκδόσεις Φιλημόνοφ στη Μόσχα. Ποιητικές συλλογές που εκδόθηκαν από το 2006 ως το 2015, όλες του ίδιου συγγραφέα: Αλεξάντερ Στράχοφ. Τα βιβλία συνόδευε μια επιστολή δύο σελίδων, που περιείχε πολλές πληροφορίες για τη ζωή του, για τις γάτες του, για την αποστροφή του προς τα ταξίδια, για τη θέα του ωκεανού από την ανατολική ακτή, αναμνήσεις και σκέψεις που περιστρέφονταν γύρω από τα θέματα της γραφής και της αθανασίας.

Άρχισα να τα διαβάζω και ξεκίνησα από το πιο πρόσφατο με τίτλο «Οκτώ Φθινόπωρα». Ταυτόχρονα, αποφάσισα να γράψω το κείμενο που μου ζήτησε ο Γιώργος Κορδομενίδης.

Υ.Γ. Έμαθα και το όνομα του καλλιτέχνη που το 1968 φιλοτέχνησε το πορτρέτο του Αλεξάντερ Στράχοφ. Λεγόταν Αντρέι Λιουντογκόφσκι και αυτοκτόνησε το 1986 στη Μόσχα.

Κυριακή, 18 Οκτωβρίου 2015