Παραμιλητά, τόμος Στ'

Μόλις κυκλοφορήθηκε ο Στ' τόμος των Παραμιλητών του Παναγιώτη Κουσαθανά.

Περιλαμβάνει κείμενα για τον πολιτισμό και την ιστορία της Μυκόνου: Πνευματικές κι άλλες μορφές του νησιού  - Βιβλία, βραβεία, 

επέτειοι κι επιστολές...

Τα «μυκονιάτικα» πονήματα στο έργο του Παναγιώτη Κουσαθανά δίνουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ρίξει ματιές στην αθέατη πλευρά της Μυκόνου, την παλιά και τη νεότερη, την άγνωστη, που την ύπαρξή της ούτε καν υποπτευεται. Πίσω από την εκτυφλωτική βιτρίνα των τελευταίων πενήντα χρόνων στην ιστορία του νησιού, βιτρίνα στην οποία σωρηδόν και αδιακρίτως εκτίθενται τιμαλφή και ψευδόχρυσα, υπάρχει μια σπηλιά σ’ έναν βράχο,  όπου έχει «τρυπώσει» κάτι ανεκτίμητο: η εξόριστη ψυχή του τόπου, ξέπνοη μεν, ζωντανή εντούτοις ακόμη.

Έτσι, στη μόνη γνωστή ιστορία του νησιού για τον περισσότερο κόσμο, εκείνην του μαζικού τουριστικού πανηγυριού, που το διακρίνει το αλισιβερίσι, ο συβαριτισμός, η υπερβολή, ο θόρυβος και η συνακόλουθη κακογουστιά και λεηλασία, ο Π. Κ. προσπαθεί να «ξετρυπώσει» και να αντιπαραθέσει την κρυμμένη στη σπηλιά αδικημένη «ψυχή του τόπου» για την οποία μίλησε προφητικά η σπουδαία Μυκονιάτισσα συγγραφέας Μέλπω Αξιώτη μισόν αιώνα πριν.

Ο ανά χείρας έκτος εκ μιας σειράς οκτώ τόμων από τα Παραμιλητά ‒ Κείμενα για τον πολιτισμό και την ιστορία της Μυκόνου, περιλαμβάνει κείμενα για τις πνευματικές και τις άλλες σημαντικές μορφές της Μυκόνου, για βιβλία, βραβεία, επετείους κι επιστολές που σχετίζονται με το νησί. Και σ’ αυτόν τον τόμο, τα κείμενα ακροβατούν με παιγνιώδη τρόπο πάνω στα σχοινιά της επιστημοσύνης, της λογοτεχνίας, ακόμα και του θυμόσοφου χωρατού, που είναι το κατ’ εξοχήν χαρακτηριστικό του Κυκλαδίτη, και ξετυλίγουν μπροστά μας την αληθινή ταυτότητα του πασίγνωστου νησιού, το παρελθόν και το παρόν του, ίσως και το μέλλον του.

            Όλβιος είναι όποιος μαθαίνει Ιστορία, έστω την ιστορία ενός μικρού νησιού, όποιος βλέπει με καθαρό μάτι τους συσχετισμούς και παραδειγματίζεται συνετιζόμενος. Ερευνώντας το τοπικό, συμπεραίνεται αναποτρέπτως το οικουμενικό, διότι οι άνθρωποι είναι παντού και πάντα οι ίδιοι.

[ ένα μικρό απόσπασμα από το Κεφάλαιο 1, που επιγράφεται: «Πνευματικές κι άλλες σημαντικές μορφές της Μυκόνου» ]

Μαντώ και Μέλπω: Το έσωθεν φέγγος και η δάφνη 

Σκανταλιστικό, αλλά εσύ τολμάς να το ξεστομίσεις. Πολλά τα κοινά στις αδικημένες κυκλαδίτισσες αρχόντισσες Μαντώ και Μέλπω, οπού θα ’πρεπε η πατρίς να ομνύει στο μυροβόλο όνομά τους και να ’χει εγκόλπιο την εικόνα τους. Οι προτομές, αργοπορημένες πράξεις βραδυπορούσας δικαιοσύνης, αλλά το έσωθεν φέγγος, που εδέησε να καβατζάρει το σύνορο του άσημου γενέθλιου νησιού, εκπορεύεται σέλας και θάλπος εκ της καρδίας των και καταλήγει σέβας και θάμβος στα φυλλοκάρδια του πατριώτη. Η αδικία τρικυμίζει την οργή, μα οι κουβέντες της γερόντισσας Αριέττας, στερνού γόνου τω’ Μαυρογένηδω’, γαληνεύουν τον κλύδωνα.

― Προτού ο άθρωπος, μάτια μου, ξοφλήσει το χρεωστούμενο ανεπίστροφο ταξίδι του, σμιλεύει σύμφωνα με την ευωδιά ή την κοπριά του στη ζωή το νοητό άγαλμα της μνήμης που τον ακολουθεί σκιά αιώνια.

25η Μαρτίου του 2021, διακόσιοι χρόνοι. Παρέλαση. Δροσερό από την αλισάχνη το δάφνινο στεφάνι κοσμεί τον αγαλματένιο λαιμό της Μαντώς. Ένας ταβερνιάρης του Γιαλού σκαρφαλώνει στον μπούστο της και μαδά μερικά φύλλα για να αρτύσει το ηρωικό στυφάδο του «à la Madon». Η νεραντζομαγουλάτη κι αμυγδαλοματούσα κόρη μειδιά πασίχαρη. Γαυριάζουν λάβροι οι  φιλοκατήγοροι, βγάζουν αφρούς χολής οι περί ηθικής λαλούντες ― το μυριστικό κυδώνι απ’ εκείνα πό ’χει δώνει. Αλλά η εύμνοστη δομνίτζα Μαντώ ευφραίνεται με το χωρατό του κάπελα, σκύβει και του ψιθυρίζει με τρυφερότη’:

― Τρύγα, τρύγα τη δάφνη μου, πατριωτάκι, φως και χαρά γύρω σου και μέσα σου! Εις εμέ γνωρίζει την ύπαρξή του το νησί, όταν οι ορδές των Αγαρηνών επαπειλούσαν τον όλεθρό του, μα τελευταία αντικρίζω παράξενα πράματα από το μαρμάρινο μετερίζι μου. Σκιαγμένη, τρυπωμένη, βλέπω την ψυχή του τόπου κι όλα, όλα πουλιούνται. Βάρβαρα στίφη της νέας Βαβέλ πνίγουν τον κελαηδητό της ντόπιας γλώσσας, ποδοπατούν τις μπλε καράφες, τους μπλε πόθους των ποιητών, όλα γυαλιά-καρφιά στα δειλινά σοκάκια. Κρυφός λογισμός καθημερνός και φλογερή προσευχή το πένθος της καρδιάς μας με τη Μέλπω, να βάλουν τη χέρα τους θεοί κι αθρώποι, να μη βλαφτεί κι άλλο το αιγιαλίτικο νησάκι μας. Κύριε, φύλαξέ το, κάμε και γλίτωσέ το, Κύριε!

Ο Παναγιώτης Κουσαθανάς γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου του 1945 στη Μύκονο, όπου και διαμένει. Σπούδασε αγγλική και ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1963-1968) και εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση επί είκοσι έτη (1976-1995). Είναι ποιητής, πεζογράφος και μελετητής και έχει εκδώσει τριάντα δύο βιβλία, ενώ κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε γνωστά λογοτεχνικά περιοδικά, ανθολογίες και συλλογικούς τόμους. Ποιήματά του και πεζά έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά και αραβικά, και ο ίδιος έχει μεταφράσει αγγλόφωνους ποιητές. Έχει δωρίσει στον Δήμο Μυκόνου την πλούσια βιβλιοθήκη του με σπάνιο αρχειακό, φωτογραφικό και εικαστικό υλικό για τη Μύκονο, μαζί με το ιδιόκτητο ακίνητο όπου αυτή στεγάζεται στη Χώρα του νησιού.  Διακρίσεις: Βραβείο Μαρίας Περ. Ράλλη (1980), δυο Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας (Χρονικού-Μαρτυρίας το 2003 & Διηγήματος το 2010), Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών (2014) «για το σύνολο του ερευνητικού και συγγραφικού έργου του και την εν γένει προσφορά του στην πνευματική πρόοδο και πολιτισμική προβολή του γενέθλιου τόπου του», και Μετάλλιο του Δήμου Μυκόνου (2011) για τη συνεισφορά του στον πολιτισμό του νησιού Τα πιο πρόσφατα βιβλία του είναι το μυθιστόρημα Ασύνταχτα μένουν τα δύσκολα. Ίνδικτος 2016, Σπυρίδωνος Παγανέλη, Εις την νήσον, Ίνδικτος 2017 (επιμ.), Παραμιλητά Δ΄ & Παραμιλητά Ζ΄, Ίνδικτος 2018 & 2019, αντίστ. Τα προσεχή εκδοτικά σχέδια του Π.Κ. περιλαμβάνουν τους τρεις τελευταίους τόμους (Γ΄, Ε΄ & Η΄) από τα Παραμιλητά, ώστε να συμπληρωθεί η οκτάτομη σειρά με κείμενα πάνω στον πολιτισμό και την ιστορία της Μυκόνου, μια βελτιωμένη-συμπληρωμένη δεύτερη έκδοση τού από ετών εξαντλημένου Χρηστικού Λεξικού του Ιδιώματος της Μυκόνου (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 1996), και μία συλλογή διηγημάτων με τίτλο Το σεντούκι που γύρευε το κλειδί του.