πηγή: http://www.tovima.gr
Ανακοινώθηκε το μεσημέρι της Πέμπτης από τη Σουηδική Ακαδημία
Το Νομπέλ Λογοτεχνίας για το έτος 2015 απονέμεται στην Λευκορωσίδα
συγγραφέα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς για «την πολυφωνική της γραφή, μνημείο για
τα δεινά και το κουράγιο στην εποχή μας».
Την ανακοίνωση έκανε το μεσημέρι της Πέμπτης 8 Οκτωβρίου, στην Στοκχόλμη, η μόνιμη γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Σάρα Ντάνιους.
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς γεννήθηκε το 1948 στο Ivano-Frankovsk της Ουκρανίας και μεγάλωσε στη Λευκορωσία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιμαντέρ. Το κύριο έργο της, όμως, είναι τα βιβλία μαρτυριών που συγγράφει, προσδίδοντας νέα διάσταση στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας.
Το πρώτο της βιβλίο, "Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας"(1985), περιέχει μαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τελευταίοι Μάρτυρες", στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1989, η Αλεξίεβιτς αποκάλυψε με το βιβλίο της "Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες" τη σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή "άγνωστο" πόλεμο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευμένη επί πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες μάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως.
Το 1993 η Αλεξίεβιτς εξέδωσε το βιβλίο της "Γοητευμένοι από τον θάνατο", με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ μετά την πτώση του κομμουνισμού, ενώ το 1996 κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τσερνόμπιλ - Ένα χρονικό του μέλλοντος", που περιλαμβάνει μαρτυρίες για το πυρηνικό ατύχημα του 1986, τις οποίες συνέλεξε η συγγραφεύς περιπλανώμενη επί δύο χρόνια στην Απαγορευμένη Ζώνη, με κίνδυνο της υγείας της και της ζωής της.
Τα βιβλία της κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε δεκάδες χώρες, όχι όμως και στην πατρίδα της, όπου η ίδια είναι στιγματισμένη ως αντικαθεστωτική. Από τον Οκτώβριο του 2000 ζει κάποιες περιόδους στην Ποντεντέρα, πόλη-άσυλο λογοτεχνών στην Τοσκάνη.
Τα περισσότερα από τα βιβλία της διασκευάστηκαν για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση ενώ η ίδια τιμήθηκε για τα έργα της με πλήθος διεθνών διακρίσεων, μεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας, το βραβείο Αντρέι Σινιάφσκι, το ρωσικό βραβείο Θριάμβου, το Βραβείο Λειψίας "για αμοιβαία κατανόηση στην Ευρώπη -1998", το γαλλικό Βραβείο "Μάρτυρας του Κόσμου - 1999", το Βραβείο Χέρντερ και το Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Βιβλίου της Γερμανίας.
Το 2013 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών.
Την ανακοίνωση έκανε το μεσημέρι της Πέμπτης 8 Οκτωβρίου, στην Στοκχόλμη, η μόνιμη γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Σάρα Ντάνιους.
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς γεννήθηκε το 1948 στο Ivano-Frankovsk της Ουκρανίας και μεγάλωσε στη Λευκορωσία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιμαντέρ. Το κύριο έργο της, όμως, είναι τα βιβλία μαρτυριών που συγγράφει, προσδίδοντας νέα διάσταση στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας.
Το πρώτο της βιβλίο, "Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας"(1985), περιέχει μαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τελευταίοι Μάρτυρες", στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1989, η Αλεξίεβιτς αποκάλυψε με το βιβλίο της "Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες" τη σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή "άγνωστο" πόλεμο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευμένη επί πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες μάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως.
Το 1993 η Αλεξίεβιτς εξέδωσε το βιβλίο της "Γοητευμένοι από τον θάνατο", με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ μετά την πτώση του κομμουνισμού, ενώ το 1996 κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τσερνόμπιλ - Ένα χρονικό του μέλλοντος", που περιλαμβάνει μαρτυρίες για το πυρηνικό ατύχημα του 1986, τις οποίες συνέλεξε η συγγραφεύς περιπλανώμενη επί δύο χρόνια στην Απαγορευμένη Ζώνη, με κίνδυνο της υγείας της και της ζωής της.
Τα βιβλία της κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε δεκάδες χώρες, όχι όμως και στην πατρίδα της, όπου η ίδια είναι στιγματισμένη ως αντικαθεστωτική. Από τον Οκτώβριο του 2000 ζει κάποιες περιόδους στην Ποντεντέρα, πόλη-άσυλο λογοτεχνών στην Τοσκάνη.
Τα περισσότερα από τα βιβλία της διασκευάστηκαν για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση ενώ η ίδια τιμήθηκε για τα έργα της με πλήθος διεθνών διακρίσεων, μεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας, το βραβείο Αντρέι Σινιάφσκι, το ρωσικό βραβείο Θριάμβου, το Βραβείο Λειψίας "για αμοιβαία κατανόηση στην Ευρώπη -1998", το γαλλικό Βραβείο "Μάρτυρας του Κόσμου - 1999", το Βραβείο Χέρντερ και το Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Βιβλίου της Γερμανίας.
Το 2013 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών.
Σβετλάνα Αλεξίεβιτς: Συλλέκτρια ανθρώπινων εμπειριών
του Γρηγόρη Μπέκου
πηγή: http://www.tovima.gr
Λίγο προτού αρχίσει η εκκένωση της πόλης Πριπιάτ και καθώς
απλωνόταν ο όλεθρος, κάποιοι είχαν κρεμαστεί στα μπαλκόνια τους - με μια
ανατριχιαστική και ασύνειδη παραφορά - για να δουν την καταστροφή.
Αργότερα ανακαλούσαν εκείνη την εντυπωσιακή εικόνα, εκείνο το πορφυρό
φως. «Ηταν η όψη του θανάτου. Αλλά δεν μας είχε περάσει ποτέ από το
μυαλό ότι ο θάνατος θα μπορούσε να δείχνει τόσο όμορφος». Εκείνες τις
στιγμές μάλιστα προέτρεπαν οι ίδιοι τα παιδιά τους να παρατηρήσουν το
θέαμα. «Ελάτε να δείτε, θα το θυμάστε μέχρι το τέλος της ζωής σας».
Είναι τρομακτικό αλλά εκείνοι οι άνθρωποι θαύμαζαν την όψη του δικού
τους αφανισμού.
Επρόκειτο, μεταξύ άλλων, και για μηχανικούς που εργάζονταν στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ, ο αντιδραστήρας του οποίου κατεστράφη ύστερα από μια σειρά εκρήξεων στον τέταρτο ενεργειακό τομέα του στις 26 Απριλίου 1986.
Κάπως έτσι συντελέστηκε αυτό που χαρακτηρίστηκε το μεγαλύτερο τεχνολογικό ατύχημα του περασμένου αιώνα. «Μαγνητοφωνώντας τους είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το μέλλον» έχει γράψει (1996) η 65χρονη σήμερα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς στο δικό της συγκλονιστικό χρονικό - επί δύο ολόκληρα χρόνια κυκλοφορούσε στην Απαγορευμένη Ζώνη - όπου το συγκεκριμένο γεγονός ανασυστήνεται από τα μέσα θα λέγαμε, μέσα από τις μαρτυρίες εκείνων που το έζησαν και βίωσαν τις συνέπειές του.
Φανταστείτε τώρα μια άλλη πραγματική εικόνα, παρμένη από την Καμπούλ του Αφγανιστάν το 1988: μια νεαρή Αφγανή που στέκει με ένα παιδί στην αγκαλιά της. «Πλησιάζω το παιδί κρατώντας ένα αρκουδάκι. Το παιδί το παίρνει δαγκώνοντάς το με το στόμα. "Μα γιατί το κρατάει με τα δόντια;" τη ρωτάω. Η γυναίκα τραβάει την λεπτή κουβέρτα με την οποία είχε φασκιώσει το παιδί και αυτό που αντικρίζω είναι ένας κορμός χωρίς χέρια. "Εσείς οι Ρώσοι το κάνατε αυτό" μου λέει. "Δεν έχει ιδέα για ποιο πράγμα μιλάει τούτη η γυναίκα" αντιγυρίζει ένας αξιωματικός του σοβιετικού στρατού που κάθεται λίγο πιο πέρα και συμπληρώνει: "Εμείς τους φέραμε τον κομμουνισμό"».
Ιδού, λοιπόν, ένα σπάραγμα από τον «άγνωστο» κατά τα άλλα πόλεμο των Σοβιετικών σε αυτή την ταλαιπωρημένη χώρα στην οποία οι «Μολυβένιοι Στρατιώτες» (1989) πίστευαν ότι εισέρχονταν ως απελευθερωτές αλλά τους αντιμετώπισαν ως εισβολείς. Το συγκεκριμένο περιστατικό, ένα μονάχα από τα αμέτρητα που έχει συμπεριλάβει στα βιβλία της, θυμήθηκε η λευκορωσίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας στην ομιλία της στο Ναό του Αγίου Παύλου της Φραγκφούρτης την περασμένη Κυριακή. Ηταν η τελευταία ημέρα της 65ης Διεθνούς Εκθέσεως Βιβλίου της πόλης και η Αλεξίεβιτς παρέστη εκεί για να της απονεμηθεί το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών 2013.
Πρόκειται για την πλέον εξέχουσα λογοτεχνική (και με έντονο πολιτικό συμβολισμό) διάκριση στη Γερμανία και μία από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη. Εφέτος το όνομα της ιδίας συζητούνταν ακόμη και για το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Αυτή η μαχητική συλλέκτρια των ανθρώπινων εμπειριών, που κάνει και την παραμικρή λεπτομέρεια να πάλλεται από νόημα και ασχολείται με τα ταπεινά τρίμματα που αφήνει πίσω ο φοβερός μύλος της επίσημης Ιστορίας, τιμήθηκε επειδή αποτύπωσε όσο κανείς άλλος «την τοπογραφία του θανάτου και τη μάχη για επιβίωση» των συμπατριωτών της κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ενωσης.
Εκμεταλλευόμενη τους αφηγηματικούς τρόπους της λογοτεχνίας και αναβαθμίζοντας έτσι την ερευνητική δημοσιογραφία (investigative journalism) έχει αφήσει ένα εντελώς προσωπικό ίχνος στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας. «Δεν καταγράφω στεγνά μια ιστορία γεγονότων, γράφω μια ιστορία των ανθρώπινων αισθημάτων» - δικά της είναι αυτά τα λόγια.
Κόκκοι στην άμμο της Ιστορίας
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς παρακολούθησε, πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, τις άφατες υπαρξιακές αγωνίες των υποκειμένων και εξιστόρησε - επειδή έχουν τη δική τους αυταξία το καθένα - τα ατομικά τους δράματα. Το έργο της είναι ένα μεγάλο αντηχείο ανθρώπινων φωνών το οποίο πολλαπλασιάζει την έντασή τους, τις ανασύρει καθαρές μέσα από τα συντρίμμια ενός ολόκληρου κόσμου. Η ίδια, της οποίας τα βιβλία ήταν απαγορευμένα προτού αναδυθεί ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ με την περεστρόικα και επιπλέον διώχθηκε ποικιλοτρόπως ως αντικαθεστωτική από την «τελευταία δικτατορία της Ευρώπης», το καθεστώς του Αλεξάντερ Λουκασένκο στη Λευκορωσία, παραμένει πιστή στο πρόταγμα του συμπατριώτη μέντορά της, του συγγραφέα Αλες Αντάμοβιτς, για ένα «συλλογικό μυθιστόρημα», όπου θα συγχωνεύονται όλες οι πιθανές εκδοχές της πραγματικότητας - κυρίως αυτές που δεν δύναται να συλλάβει η φαντασία. «Μια θάλασσα αίματος και ένας τεράστιος τάφος κείται πίσω μας» ανέφερε στην ομιλία της η Αλεξίεβιτς, η οποία από το 2000 έχει εγκαταλείψει την πατρίδα της. «Οι ταπεινοί, οι μικροί άνθρωποι μιλάνε μέσα από τα βιβλία που έγραψα. Είναι μονάχα κόκκοι στην άμμο της Ιστορίας. Αυτοί ποτέ δεν ερωτώνται, εξαφανίζονται χωρίς να αφήσουν το ίχνος τους, παίρνουν τα μυστικά μαζί τους» υπογράμμισε. «Πηγαίνω και τους ακούω, αφοσιώνομαι σ' αυτούς. Ο δρόμος είναι μια χορωδία για εμένα, μια συμφωνία αν θέλετε. Είναι ντροπή το πόσα πράγματα πάνε χαμένα, πόσα πράγματα απευθύνονται, ψιθυρίζονται ή και κραυγάζονται από ανθρώπινα στόματα προς το κενό».
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς παρακολούθησε, πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, τις άφατες υπαρξιακές αγωνίες των υποκειμένων και εξιστόρησε - επειδή έχουν τη δική τους αυταξία το καθένα - τα ατομικά τους δράματα. Το έργο της είναι ένα μεγάλο αντηχείο ανθρώπινων φωνών το οποίο πολλαπλασιάζει την έντασή τους, τις ανασύρει καθαρές μέσα από τα συντρίμμια ενός ολόκληρου κόσμου. Η ίδια, της οποίας τα βιβλία ήταν απαγορευμένα προτού αναδυθεί ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ με την περεστρόικα και επιπλέον διώχθηκε ποικιλοτρόπως ως αντικαθεστωτική από την «τελευταία δικτατορία της Ευρώπης», το καθεστώς του Αλεξάντερ Λουκασένκο στη Λευκορωσία, παραμένει πιστή στο πρόταγμα του συμπατριώτη μέντορά της, του συγγραφέα Αλες Αντάμοβιτς, για ένα «συλλογικό μυθιστόρημα», όπου θα συγχωνεύονται όλες οι πιθανές εκδοχές της πραγματικότητας - κυρίως αυτές που δεν δύναται να συλλάβει η φαντασία. «Μια θάλασσα αίματος και ένας τεράστιος τάφος κείται πίσω μας» ανέφερε στην ομιλία της η Αλεξίεβιτς, η οποία από το 2000 έχει εγκαταλείψει την πατρίδα της. «Οι ταπεινοί, οι μικροί άνθρωποι μιλάνε μέσα από τα βιβλία που έγραψα. Είναι μονάχα κόκκοι στην άμμο της Ιστορίας. Αυτοί ποτέ δεν ερωτώνται, εξαφανίζονται χωρίς να αφήσουν το ίχνος τους, παίρνουν τα μυστικά μαζί τους» υπογράμμισε. «Πηγαίνω και τους ακούω, αφοσιώνομαι σ' αυτούς. Ο δρόμος είναι μια χορωδία για εμένα, μια συμφωνία αν θέλετε. Είναι ντροπή το πόσα πράγματα πάνε χαμένα, πόσα πράγματα απευθύνονται, ψιθυρίζονται ή και κραυγάζονται από ανθρώπινα στόματα προς το κενό».
Το πρώτο βιβλίο της πολυβραβευμένης Αλεξίεβιτς υπό τον τίτλο «Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας» (1985) περιείχε μαρτυρίες από τις γυναίκες που πολέμησαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ στους «Τελευταίους μάρτυρες» της ιδίας χρονιάς ενήλικοι της εξιστόρησαν πώς τον έζησαν ως παιδιά. Στο συγκλονιστικό βιβλίο «Γοητευμένοι από τον θάνατο» (1993) ασχολήθηκε με τις αυτοκτονίες που προκάλεσε η πτώση του κομμουνισμού. Το πιο πρόσφατο πόνημά της τιτλοφορείται «Μεταχειρισμένος χρόνος: Ο θάνατος του Κόκκινου Ανθρώπου» και είναι ο πέμπτος από τους συνολικά επτά τόμους του δικού της επικού χρονικού «Η Αυτοβιογραφία μιας Ουτοπίας ή Η Ιστορία του Κόκκινου Ανθρώπου». Σε αυτόν σκύβει πάνω στα τελευταία 20 χρόνια της μετασοβιετικής Ρωσίας συσσωματώνοντας μονολόγους απλών ανθρώπων που συνάντησε στις δικές της περιπλανήσεις στα πατρογονικά χώματα κατά την τελευταία δεκαετία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου