Εντευκτήριο τεύχος 106: Αφιέρωμα στον Χ. Λιοντάκη,ανέκδοτο ποίημα του Τ. Ουίλλιαμς και άλλη πλούσια ύλη, cd με τον Γ. Ιωάννου

ΣΤΟ ΝΕΟ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ

«Σελίδες για τον Χριστόφο Λιοντάκη», ελληνική και ξένη ποίηση και πεζογραφία, δοκίμια, άρθρα, κριτικές και παρουσιάσεις βιβλίων, φωτογραφικό ένθετο  και συνοδευτικό cd με τον Γιώργο Ιωάννου να διαβάζει πεζογραφήματά του

Τχ. 106, 176 σελ., τιμή 10,00 ευρώ

«Ξυπνάς και πέφτεις παντού και πουθενά./ Αναπνοές μετά τις άπνοιες στον ύπνο./ Ύστερα στον καθρέφτη: Ἀρνίον ἑστηκὸς ὡς ἐσφαγμένον./ Ένας αναίτιος πυρετός, που μυστικά επιμένει./ Σκύβεις πάνω από το γιασεμί, τον δυόσμο, τη φασκομηλιά/ και τη λουίζα: το άρωμά τους προσπαθεί/ να εξημερώσει το θηρίο της θλίψης./ Αποφασίζεις έξοδο: μια αδιόρατη σκόνη μπλοκάρει/ την τρυφερότητα από τις νεραντζιές. […]». Με αυτούς τους στίχους από το αδημοσίευτο ώς τώρα ποίημα του Χριστόφορου Λιοντάκη «Μια μέρα σαν τις άλλες» ανοίγουν οι σελίδες που αφιερώνει στον ποιητή το περιοδικό Εντευκτήριο, στο τεύχος του που μόλις κυκλοφόρησε (αριθ. 106).

Στο σύνολο του ποιητικού έργου του Χ.Λ., «ο αναγνώστης παρακολουθεί την αφήγηση μιας εσωτερικής περιπέτειας. Μια ιστορία τεθλασμένη και σπειροειδή, που αναφέρεται στα πάθη του σώματος και της ψυχής, κυριευμένης από την επιθυμία της ομορφιάς. Μιας όμορφιάς που άλλοτε αναδύεται λαμπερή στο ελληνικό τοπίο και άλλοτε κρύβεται μέσα σε σκοτεινούς μύθους και άνθη του κακού» γράφει η Χριστίνα Ντουνιά («Τα δικαιώματα του ‘θυμού’ και η ποίηση του Χ.Λ.»).

Ενώ η Μαριλίζα Μητσού («Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου στην ποίηση του Χ.Λ.») παρατηρεί:  « Ο εφηβικός κήπος, περιβόλι ή ροδώνας, τα οπωροφόρα και οι μετωνυμίες τους, φύλλα νεραντζιάς, αμύγδαλα λευκά και ρόδι, φλούδες πορτοκαλιού, ο εσπερινός ελαιώνας και το αμφίσημο ορεινό μονοπάτι της Κρήτης [...]· αντιστικτικά, το αττικό τοπίο στο φως του δειλινού στον Υμηττό ή Απρίλιο μήνα στο Σούνιο άνθη και βοτάνια [...], εικόνες θαλερές και μυρωμένες στιγμές, μοιάζει να διαμορφώνουν μια τρυφερή επιφάνεια πάνω στην οποία ακουμπάει η ποιητική γλώσσα του Λιοντάκη, για να ξετυλίξει τη διήγησή της».

Από τη μεριά του, ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου («Ένας διά βίου λυρισμός») σχολιάζει: « Η σύγκρουση του ποιητικού εγώ με την ενδιάθετη λυρική ροπή του είναι η γραμμή την οποία θα χαράξει από τη δεκαετία του 1970 για την ποίησή του ο Λιοντάκης, εξιστορώντας ένα διηνεκές τραύμα: το πώς η λατρεία για την ομορφιά της φύσης [...], αλλά και η σωματική αίσθηση του κόσμου [...], θα προσκρούσουν κάποια στιγμή, με έναν σχεδόν μοιραίο τρόπο, στις συνθήκες αφόρητης υπαρξιακής στέρησης τις οποίες επιβάλλει η πραγματικότητα, για να προκαλέσουν μια κατάσταση μόνιμης εκκρεμότητας και αιώρησης».

Όπως επισημαίνει ο Διονύσης Χαλκωματάς («Σμιλεύοντας τον λόγο»), « Στην ποίηση του Χριστόφορου Λιοντάκη το εγώ ως ποιητικό υποκείμενο στοχάζεται πάνω σε τέσσερις φιλοσοφικούς άξονες: τον χρόνο, τον έρωτα, την ομορφιά και τους όρους ύπαρξης στη μεταμοντέρνα εποχή. Αυτοί οι τέσσερις άξονες αφορμώνται από τη σταθερά μελαγχολική διάθεση του ποιητή ―ο Λιοντάκης είναι ένα είδος Άμλετ της σύγχρονης ελληνικής ποίησης― και συγκλίνουν σε ένα κοινό σημείο: το πρόβλημα της φθοράς. Η συνειδητοποίηση της φθοράς, ή αλλιώς η αίσθηση του χρόνου, είναι το κεντρικό θέμα στην ώριμη ποίηση του Λ.».

Τέλος, ο Ζαχαρίας Κατσακός («Για την ποίηση και την ποιητική του Χ.Λ.») εκτιμά πως « Η ποίηση του Χ.Λ. χαρακτηρίζεται από ποικιλία λυρικού αισθήματος. Εκφράζει κυρίως ένα κράμα βιωμένων παραστάσεων, οντολογικής αναζήτησης και ερωτισμού. Από την άλλη πλευρά, η φύση ως εμπειρία και εστία ζωτικών αναμνήσεων, αλλά και οι ποικίλες, υπόγειες και αισθητές όψεις του αστικού χώρου, οι οποίες ενίοτε οδηγούν σε μια μετατοπισμένη πραγματικότητα, συμπληρώνουν μια ρεαλιστική σκηνογραφία που αποτελεί το υπόστρωμα πάνω στο οποίο αναπτύσσεται και καλλιεργείται η ποιητική συνείδηση του Λ.».

Γράφοντας για τον μεταφραστή Λιοντάκη, η Τιτίκα Δημητρούλια («Διαδρομές στην ξένη γλώσσα») επισημαίνει: « ο ρυθμός είναι και το σημαντικότερο ίσως στοιχείο σε όλες τις μεταφράσεις του Λιοντάκη, η αναπαραγωγή της μουσικότητας του ποιήματος, που δεν αφορά τη μίμηση της μορφής αλλά το παρακολούθημα της ροής της λέξης, των ήχων, της μουσικής στην άλλη γλώσσα, ως βαθύτερης ουσίας του έργου. Ο ίδιος αυτός ρυθμός χαρακτηρίζει και το πρωτότυπο έργο του, υπογραμμίζοντας και πάλι τη συνέχεια ανάμεσα στη γραφή και τη μεταγραφή, από κοινού με τη γλώσσα: την πολύτροπη δημοτική που αρδεύεται από όλες τις πηγές της ελληνικής αλλά αρνείται να υποχωρήσει στον εντυπωσιασμό μιας άσκοπης λογιοσύνης». 

Το αφιέρωμα ολοκληρώνουν: μια σύντομη εργοβιογραφική παρουσίαση του Λιοντάκη (επιμέλεια: Ζαχαρίας Κατσακός) και κριτικές βιβλίων του από τους Τάσο Λειβαδίτη (1979), Γιάννη Τσαρούχη (1989, το τελευταίο κείμενο που έγραψε πριν από τον θάνατό του) και του Δ. Ν. Μαρωνίτη (2010).

ΠΟΙΗΣΗ-ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ  

«Μας μάθαν δευτεροβάθμιες/ εξισώσεις, τεκτονικές πλάκες, γαλλικά,/ μάχη του Βατερλό, βραχύχρονες και/ μαχρόχρονες συλλαβές, νόμους του / Νεύτωνα, γεωμετρία […],// μα δεν μας μάθαν ποτέ τους τη σιωπή/ κι η γενιά μας, καταδικασμένη,/ όλο φορτώνει λέξεις το κενό μήπως έτσι μικρύνει.»: Ποίηση της Κλεοπάτρας Ολυμπίου (17 ετών, μαθήτριας από τη Λευκωσία), που εμφανίζεται στα γράμματα για πρώτη φορά, δημοσιεύεται πρωτοσέλιδη στο νέο τεύχος του «Εντευκτηρίου», συνεχίζοντας την πρακτική που ακολουθείται στα τελευταία τεύχη, να προτάσσεται ποίηση ανέκδοτων ή ακόμα και πρωτοεμφανιζόμενων δημιουργών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα ποίημα του Τεννεσσή Ουίλλιαμς, υπό τον γαλλικό τίτλο «Quelques Verbes Français», που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας και εδώ μεταφράζεται από τον Αχιλλέα Κυριακίδη και αποδίδεται “πειραγμένο” από τη Γλυκερία Μπασδέκη.

Δημοσιεύονται ακόμη ποιήματα των Λευτέρη Ξανθόπουλου, Γιάννη Υφαντή, Γιάννη Κοτσιφού, Αγγελικής Σιδηρά, Μαρίας Λάτσαρη και του Ρουμάνου Νικήτα Στανέσκου (1933-1983), σε μετάφραση από το πρωτότυπο του Σταύρου Δεληγιώργη.

Διηγήματα και μικρά πεζά δημοσιεύουν οι: Φίλιππος Δρακονταειδής, Γιάννα Μπούκοβα, Νικόλας Σεβαστάκης, Μαρία Κουγιουμτζή, Βάνα Χαραλαμπίδου, ενώ μεταφράζουν ο Γιάννης Θεοδοσίου διήγημα του Αμερικανού Τζάστιν Τόρρες και η Ευτυχία Παναγιώτου της Τουρκοκύπριας Αϊντίν Μεχμέτ Αλί.

Στο ίδιο τεύχος, ο Παντελής Μπουκάλας γράφει για τη φιλολογία ως προϋπόθεση της μετάφρασης, τον κριτική λόγο και την αυτοκριτική μεταφραστηκή συνείδηση του Δ. Ν. Μαρωνίτη· ο Γιώργος Μαρκόπουλος για την ποίηση και την ποιητική της Κικής Δημουλά, με αφορμή την τελευταία της ποιητική συλλογή Δημόσιος καιρός· ο Αριστοτέλης Σαΐνης για τη νεανική αλληλογραφία Βασίλη Βασιλικού - Μένη Κουμανταρέα.

Την ενότητα της λογοτεχνίας στο τεύχος αυτό κοσμούν φωτογραφίες που επέλεξε ο Βάσος Γεώργας.

ΑΠΟΥΣΙΟΛΟΓΙΟ  Γράφουν: η Τίνα Μανδηλαρά για τον Μένη Κουμανταρέα, ο Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής για τον Τάκη Μενδράκο, ο Χρήστος Αλαβέρας για τον Κώστα Λαχά.

ΚΑΠΝΙΣΤΗΡΙΟ   Η Ζωή Βερβεροπούλου κρίνει τις παραστάσεις των έργων La Poupée του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, και Μένγκελε του Θανάση Τριαρίδη.Η Έλσα Κορνέτη γράφει για το Thess Poetry Slam?, που ήδη έχει στο ενεργητικό του τρεις διοργανώσεις στη Θεσσαλονίκη και τώρα ετοιμάζει την τέταρτη.

ΚΡΙΤΙΚΗ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ - ZΩΓΡΑΦΙΚΗ Τις κριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις του τεύχους γράφουν οι: Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (για το βιβλίο της Μαρίας Μήτσορα, Από τη μέση και κάτω)· Μαρία Στασινοπούλου (Χρήστου Οικονόμου, Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα και [συλλογικό] Η ωραία ζωή της Κλάρα Σιάτο)· Τιτίκα Δημητρούλια (Γιώργου Σκαμπαρδώνη, Νοέμβριος)· Θωμάς Κοροβίνης  (Μάκη Τσίτα, Μάρτυς μου ο Θεός)· Γιώργος Μπλάνας (Σταύρου Ζαφειρίου, Δύσκολο)· Ζαφείρης Νικήτας (Σωτήρη Παστάκα, Τόποι τόπι)· Παναγιώτης Βούζης (Κώστα Καναβούρη, Έσπασε)· Τέλλος Φίλης (Γιώργου Χατζελένη, Βαλκανεύοντας)· Βάνα Χαραλαμπίδου (Kurban Said, Το κορίτσι από τον Βόσπορο)· Ιφιγένεια Βαμβακίδου (Ειρήνης Βακαλοπούλου, Ανηλικίωση)· Τάνια Βοσνιάδου (Άρι Γεωργίου, Jackie-ing), ενώ ο Γιώργος Κορδομενίδης στη στήλη «Βιβλία στο κομοδίνο» σχολιάζει πρόσφατες εκδόσεις.

Η Camera Obscura, το ειδικό τετράχρωμο ένθετο 16 σελίδων για την καλλιτεχνική φωτογραφία, παρουσιάζει έργα του Γιώργου Δεπόλλα, υπό τον γενικό τίτλο «Τhe Artist and his Masterpiece», για τα οποία γράφoυν ο ίδιος και ο Ηρακλής Παπαϊωάννου· ο τελευταίος σχολιάζει, μεταξύ άλλων: «[…] Στα έργα της νέας του σειράς, με τον αυτοσαρκαστικό τίτλο The Artist and his Masterpiece (2010-2014), ο Δεπόλλας φωτογραφίζεται δίπλα σε μπάζα, αυθαίρετα κτίσματα, μεγάλα αντικείμενα που έχουν αποτεθεί στη μέση του πουθενά και, με όχημα την αληθοφάνεια της φωτογραφίας, στήνει ψευδή ντοκουμέντα, ποζάροντας σοβαρός δίπλα στα υποτιθέμενα έργα του. Οι ανώνυμες πράξεις, η τραγική ακηδία στη διαχείριση του ελληνικού δημόσιου χώρου, μετατρέπονται εδώ σε ψευδεπίγραφα έργα. [...]».

ΤΟ CD «Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΤΟΥ»   Στη συμπλήρωση 30 ετών από τον πρόωρο θάνατο του συγγραφέα (20.11.1927 – 16.2.1985), το Εντευκτήριο προχώρησε, με χορηγία των Εκδόσεων Κριτική, στην παραγωγή ενός cd στο οποίο ο αλησμόνητος συγγραφέας διαβάζει ο ίδιος πεζά του από τα βιβλία του Σαρκοφάγος, Η μόνη κληρονομιά, Καταπακτή, Η πρωτεύουσα των προσφύγων και Επιτάφιος θρήνος. Οι ηχογραφήσεις προέρχονται από τα αρχεία της οικογένειας Μιχάλη Μηλαράκη και Δήμητρας Ιωάννου-Μηλαράκη, του συλλέκτη Γιώργου Ζεβελάκη και του ραδιοφωνικού παραγωγού Γιώργου Ευσταθίου.