15.11.10

ΔΗΜΟΥΛΑ, ΠΑΜΟΥΚ, ΤΣΙΟΛΚΑΣ, ΛΙΟΣΑ, ΒΕΛΤΣΟΣ, ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΑΝΟ ΘΑΣΙΤΗ ΣΤΟ ΝΕΟ «ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ»

Μια ανοιχτή επιστολή της Κικής Δημουλά προς τον διευθυντή του «Εντευκτηρίου» προτάσσεται στο νέο τεύχος του περιοδικού, που μόλις κυκλοφόρησε. Με αφορμή την … άρνηση ενός κειμένου, παρότι τυπώθηκε στο περιοδικό, να εμφανιστεί στα μάτια της, η ποιήτρια αναστοχάζεται τη σχέση της με το «Εντευκτήριο» και τον Γιώργο Κορδομενίδη, εξισορροπώντας θαυμαστά στο λεπτό μεταίχμιο μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου και εξηγώντας, μεταξύ άλλων, την απαρέσκειά της προς τα αφιερώματα και την συνακόλουθη άρνησή της να συγκατατεθεί σε παλιότερο αφιέρωμα του περιοδικού στην ποίησή της (τεύχος 57, 2002) και να δώσει συνεργασία της προς δημοσίευση.


Στο δεύτερο μέρος της επιστολής της, η Δημουλά αναφέρεται στο εκτενές μελέτημα της Πάολα-Μαρία Μινούτσι «Η μνήμη ως λήθη στην ποίηση της Κικής Δημουλά», που δημοσιεύεται στις επόμενες σελίδες του τεύχους και ανιχνεύει, εν μέρει, τη σχέση του έργου της ποιήτριας με την καβαφική ποίηση (μετάφραση: Φοίβος Ι. Πιομπίνος).

ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ «Ο χρόνος μου είναι τώρα, ο τόπος μου είναι εδώ/ Η λέξη-κλειδί προ πολλού ειπωμένη/ Οι αναζητήσεις τέλος./ Αλλ’ όπως μια φτερούγα, που προσπαθεί να ισορροπήσει/ Το μάτι μου δυσκολεύεται να μείνει σταθερό./ Πληγώνεται από την κάθε είδους γύρω μου σαβούρα/ Τη μετριότητα και την ασκήμια των πραγμάτων/ Μες στους τετράγωνους, που τα περιορίζουν, χώρους […]»: στίχοι από το ποίημα «Χρόνος και χώρος», του Σουηδού ποιητή Χόκαν Σαντέλλ (γενν. 1962). Τον παρουσιάζει ο Θ. Π. Ζαφειρίου, που μεταφράζει και δύο εκτενή ποιήματά του.
Το ίδιο τεύχος του «Εντευκτηρίου» πλουτίζουν νέα, αδημοσίευτα ποιήματα του Αργύρη Παλούκα, του Γιώργου Βέλτσου, του Γιάννη Τζανετάκη, του Παναγιώτη Πετραντωνάκη.
Στην πεζογραφία ξεχωρίζουν: το αφήγημα «Η Ελληνίδα γιαγιά μου» (μετ.: Χριστίνα Φωτιάδου) του Χρήστου Τσιόλκα, του Ελληνοαυστραλού συγγραφέα που συζητείται πολύ τον τελευταίο καιρό εξαιτίας των μυθιστορημάτων του «Νεκρή Ευρώπη» (εκδ. Printa) και «Το χαστούκι» (εκδ. Ωκεανίδα)· το άρθρο του Ορχάν Παμούκ «Η τουρκική μου βιβλιοθήκη» (μετ.: Γιάννης Θεοδοσίου), για τα αγαπημένα βιβλία του στην γλώσσα του (συλλογές των ποιητών του λεγόμενου Πρώτου και Δεύτερου Κύματος, έργα του Ναζίμ Χικμέτ, του Ορχάν Κεμάλ, του Κεμάλ Ταχίρ, βιβλία για τον Ατατούρκ κ.ά.)· ένα παλιότερο άρθρο του πρόσφατου Νομπελίστα Μάριο Βάργκας Λιόσα, με τίτλο «Ο πολιτισμός βγάζει τα παντελόνια», για την παρατηρούμενη επικυριαρχία του γυναικείου φύλου στα γράμματα, τις τέχνες και τις ανθρωπιστικές σπουδές. Αξίζουν όμως προσοχής και τα διηγήματα του Κώστα Λογαρά, του Κοσμά Χαρπαντίδη και του πρωτοεμφανιζόμενου Παύλου Γεωργιάδη (οικοδόμου το επάγγελμα).

ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΟ ΘΑΣΙΤΗ (Μήθυμνα Λέσβου, 1923 – Θεσσαλονίκη, 21।8.2008) «Κι αν οι μέτριοι στίχοι τους αγνοήθηκαν/ μάταιοι δεν υπήρξαν// Κάποτε, με τον καιρό/ μπορεί να πνεύσουν πάλι./ Να θάλλουν ξάφνου μυστικά/ να κατορθώνεται η συγκίνησή τους/ μέσα σ’ ωραίους στίχους άλλων.»: «Poetae Minoris», ένα από τα εννιά ανέκδοτα ποιήματα του Πάνου Θασίτη, που πρωτοδημοσιεύονται στο «Εντευκτήριο», ανοίγοντας το πολυσέλιδο αφιέρωμα του περιοδικού στον ολιγογράφο ποιητή και οξυδερκή δοκιμιογράφο και κριτικό, που οι γραμματολόγοι τον έχουν κατατάξει σχηματικά στην «τριάδα των ποιητών της ήττας» (μαζί με τον Μανόλη Αναγνωστάκη και τον Κλείτο Κύρου).


Ο Σταύρος Ζαφειρίου, που συνέβαλε στην οργάνωση του αφιερώματος, παρουσιάζει και σχολιάζει το ποιητικό έργο του Θασίτη, από την πρώτη του συλλογή, «Δίχως κιβωτό» (1951) μέχρι την τελευταία, «Σχιστολιθικά» (1983). Τη διελκυστίνδα ρεαλισμού και ερμητισμού στην ποίηση και την κριτική του Θασίτη διερευνά ο Αλέξης Ζήρας· ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου ασχολείται με την αυτονομία της τέχνης και το βάρος της πολιτικής συνείδησης στον κριτικό στοχασμό του Θασίτη· ο Θέμης Λιβεριάδης, σε μια προσωπική κατάθεση, μιλά για τον Θασίτη με 11 αφορισμούς· τέλος, ο Μιλτιάδης Δ। Πολυβίου παρουσιάζει «τεκμήρια από την πολιτική δράση και τις διώξεις ενός νέου ποιητή», δημοσιεύοντας φωτογραφίες από τη συμμετοχή του Θασίτη σε εκδηλώσεις της ΕΠΟΝ, δικαστικά και αστυνομικά έγγραφα που τον αφορούν, στιγμιότυπα από την εκτόπισή του στον Άη-Στράτη και τη Μακρόνησο ― τεκμήρια μιας εποχής στην οποία το να είσαι αριστερός διανοούμενος δεν ήταν ανέξοδη ρητορική αλλά συνεπαγόταν βαρύ προσωπικό τίμημα.


Αξίζει να προσεχτεί η ενότητα «Επιστολές στον Πάνο Θασίτη», με γράμματα και σημειώματα που του έστειλαν διακεκριμένοι κριτικοί και συγγραφείς στους οποίους είχε στείλει τα βιβλία του: Κοσμάς Πολίτης, Αλέξανδρος Αργυρίου (απάντηση σε αντιρρήσεις του Θασίτη σε κριτική του Α.Α., από τις πρώτες που δημοσιεύτηκαν για τη συλλογή «Δίχως κιβωτό»), Μελισσάνθη («Η φωνή σας έχει μια καθαρότητα που φέρνει ανακούφιση»), Γιάννης Ρίτσος (φίλος του από τα χρόνια της κοινής τους εξορίας), Οδυσσέας Ελύτης («αν υπήρχανε στον τόπο μας πέντε-δέκα άνθρωποι προετοιμασμένοι να δεχθούν ένα έργο σαν το Άξιον Εστί, εσείς ασφαλώς είσαστε μέσα σ’ αυτούς»), Στρατής Τσίρκας («σε βεβαιώ πως είχα ένα ρίγος σχεδόν καφκικό όταν βρέθηκα σ’ ένα γραφείο μ’ αναμμένα όλα τα φώτα, που πολλά ίχνη μαρτυρούσαν πως να τώρα δα δούλευαν άνθρωποι εδώ μέσα…»), Γιώργος Ιωάννου («πιάνεις θέματα “αχάριστα” και τα δίνεις με σχεδόν επικό πλάτος φωνής, χωρίς καθόλου αυτή να γίνεται ρητορεία»), Δ. Π. Παπαδίτσας («η αληθινή ποίηση έχει μία και μοναδική εκφραστική, εκείνη που υποβάλλει το αληθινό ποίημα»), Μανόλης Αναγνωστάκης («ψαροτουφεκάς ακόμα;»).


ΚΑΠΝΙΣΤΗΡΙΟ Ο Άκης Παπαντώνης γράφει από την Οξφόρδη για τον σερ Τζον Φρανκ Κέρμοντ (1919-2010), που πέθανε πρόσφατα, σημαντική προσωπικότητα των βρετανικών γραμμάτων,, κριτικό και θεωρητικό της λογοτεχνίας, μελετητή του Σαίξπηρ και των Βρετανών ρομαντικών, συνεργάτη του «Times Literary Supplement» και πρωτεργάτη στη δημιουργία δύο περιοδικών που βρίσκονται στο προσκήνιο μέχρι και σήμερα, του «London Review of Books» και του «Literary Review».
Η Βάλια Τσάιτα-Τσιλιμένη γράφει από τη γαλλική πρωτεύουσα για την επάνοδο στην πρώτη γραμμή της λογοτεχνικής επικαιρότητας του προσώπου και του έργου του Αλμπέρ Καμύ (1913-1960), με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τον θάνατό του σε τροχαίο δυστύχημα.

ΑΠΟΥΣΙΟΛΟΓΙΟ Ο Μιχάλης Χρυσανθόπουλος σκιαγραφεί το πορτραίτο του Πάνου Μουλλά (1935 - 11.9.2010), ομότιμου καθηγητή νεοελληνικής φιλολογίας του ΑΠΘ, και η Τζίνα Πολίτη δημοσιεύει το κείμενο του Εγκωμίου που εκφώνησε κατά την τελετή απονομής στον Μουλλά του βραβείου Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας και Έρευνας (14.12.2001).
Σε άλλες σελίδες, ο εκδότης των «Νησίδων» Βασίλης Τομανάς αποχαιρετά την πεζογράφο και μεταφράστρια Φούλα Λαμπελέ (1926-7.10.2010).

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ Πολυσέλιδη είναι και στο τεύχος αυτό η ενότητα των βιβλιοκρισιών και παρουσιάσεων. Γράφουν: Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (Γιώργου Μαρκόπουλου, «Κρυφός κυνηγός»), Τιτίκα Δημητρούλια (Σταύρου Ζαφειρίου, «Ενοχικόν» και Αντόνιο Κατάλφαμο, δύο βιβλία ποίησης στα ιταλικά), Μαρία Στασινοπούλου (Κώστα Π. Παναγιωτόπουλου, «Δέκα ζωές της ζωής μου» και Κώστα Ακρίβου, «Ποιος θυμάται τον Αλφονς»), Γιώργος Μπλάνας (Δήμητρας Χριστοδούλου, «Πώς αυτοκτονούν οι Ασσύριοι»), Θεόδωρος Παπαγγελής (Σοφίας Νικολαΐδου, «Απόψε δεν έχουμε φίλους»), ΄Ακης Δήμου (Μαρίας Λαϊνά, «Άπαντα τα θεατρικά»), Τούλα Κόντου (Ουίλιαμ Τρέβορ, «Οι εργένηδες των λόφων» και «Δύο ζωές»), Θανάσης Μαρκόπουλος (Αντώνη Κάλφα, «Με τα διασωθέντα της πίστης κειμήλια»)· Δημήτρης Μπάμπας (Μα Τζιαν, «Πεκίνο σε κώμα»), Θωμάς Λιναράς (Κόρμακ ΜακΚάρθυ, «Όλα τα όμορφα άλογα», «Το πέρασμα», «Πεδινές πολιτείες»), Βάνα Χαραλαμπίδου (Αρά Γκιουλέρ, «Στην Πόλη»)· στη νέα στήλη «Εισερχόμενα», ο Δημήτρης Η. Παστουρματζής παρουσιάζει νέες εκδόσεις που έφτασαν στο περιοδικό, ενώ στη στήλη «Βιβλία στο κομοδίνο» ο Γιώργος Κορδομενίδης ρίχνει λοξές ματιές σε μεγάλο αριθμό πρόσφατων εκδόσεων.

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ Την ενότητα της λογοτεχνίας σ’ αυτό το τεύχος του «Εντευκτηρίου» κοσμούν έργα της σημαντικής χαράκτριας Τόνιας Νικολαΐδη.



Όπως έγραψε η Μαρία Μαραγκού, «Ότι είναι η σημαντικότερη Ελληνίδα χαράκτρια το έχει κατοχυρώσει. Ότι βρίσκεται στο πλαίσιο μιας τέχνης που μπορεί να γίνει οπουδήποτε και να απευθυνθεί σε οποιονδήποτε, πιθανώς το ανακαλύπτουμε σήμερα, παρακολουθώντας το σύνολο της δουλειάς, την εξέλιξη της διαδρομής και την ανάγκη να διαπραγματευθεί φόρμες διαφορετικές, υπερασπίζοντας το ίδιο αίτημα, την προσέγγιση μιας προσωπικής αλήθειας που διαθέτει συλλογικό διάλογο».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ Στην Camera Obscura, το ένθετο του «Εντευκτηρίου» για τη δημιουργική φωτογραφία, που επιμελείται ο Άρις Γεωργίου, παρουσιάζεται το πορτφόλιο «Μαύρη θάλασσα» της Αγγλίδας Βανέσα Ουίνσιπ.



Γράφει η Άννα-Μαρία Παράσχου: «Το στοιχείο που κάνει τη δουλειά αυτή ενδιαφέρουσα είναι η ανάδυση της καθημερινότητας μέσα από περιοχές που έχουν στιγματιστεί και χαρακτηριστεί από βίαια κι οδυνηρά γεγονότα. Η Vanessa Winship φέρνει στο φως πτυχές της ζωής, πέρα από τη φρίκη του πολέμου και του διχασμού, αναδεικνύει την ελπίδα και το φως πέρα από το σκοτάδι, περιφέρει το βλέμμα της σε μέρη που έχουν πληγεί στο παρελθόν ή πλήττονται ακόμη από καταστροφικές έριδες κι όμως είναι εδώ, μέσα από τη ματιά της, η αισιόδοξη πλευρά της ζωής, μια θέαση που, χωρίς να είναι απολύτως πρωτότυπη, είναι εύστοχα ουσιώδης. Είναι πολύ σημαντικό να βλέπει κανείς τη ζωή να συνεχίζεται, να υπάρχει ελπίδα και φως, μέσα στο σκοτάδι που συνήθως μας περιτριγυρίζει..»

Δεν υπάρχουν σχόλια: