κείμενο: Ε.Χ.
Μικρό και οριστικά μισοτελειωμένο σημείωμα για τον Μάρκο Μέσκο
Ο ποιητής ήξερε
την ελληνική γλώσσα μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Τα τελικά ν, την ευφωνία, τη
μεταφορά και τη μετωνυμία, την καθημερινή γλώσσα ― εις διπλούν μάλιστα. Το μετεμφυλιακό εκδικητικό
κράτος έστελνε στην εθνικά επικίνδυνη ενδοχώρα τους «αντεθνικώς δρώντες» και «ανήσυχους»
φιλολόγους, και αυτοί έκαναν τη δουλειά τους με μεράκι. Έτσι, ο μικρός Μάρκος
ευτύχησε να έχει φιλολόγους πρώτης γραμμής. Στη Σχολή Δοξιάδη, η Μαρίνα
Λαμπράκη-Πλάκα, μετά την πρώτη έκθεση των σπουδαστών, τον ξεχώρισε αμέσως:
«Ποιος είναι Μέσκος;»
Ο Μέσκος ήξερε καλά και σε βάθος την ελληνική
ποίηση, από το δημοτικό τραγούδι και τον δίγλωσσο Σολωμό μέχρι και τη σύγχρονή
του παραγωγή· αγαπούσε και την ξενόγλωσση ποίηση που διάβαζε από καλές
μεταφράσεις.
Ειρήσθω εν
παρόδω ότι ευτύχησε να δει την ποίησή του μεταφρασμένη σε πολλές ευρωπαϊκές (αρκετές από
αυτές βαλκανικές) γλώσσες· το εύρος των μεταφράσεων αυτών θα φανεί, όταν
ολοκληρωθεί η σύνταξη ενός σχετικού καταλόγου.
Ο Μέσκος συνδύασε την παράδοση του δημοτικού τραγουδιού με τον Μοντερνισμό.
Καλά δουλεμένοι στίχοι μικρής έκτασης αλλά και ποιήματα μεγαλύτερα, ενσωματωμένα σε 21
συλλογές, που συνέχονται από μια κόκκινη κλωστή. Πάντοτε και εμμονικά
σχεδόν αναφορά στον θάνατο (στην αρχή στον θάνατο των άλλων και, προς το τέλος,
τον επερχόμενο δικό του), στο τραύμα του εμφυλίου, στη δύναμη και την ευλογία
της φιλίας. Οι νεκροί παρόντες σχεδόν όσο και οι ζώντες.
Οι τίτλοι των
συλλογών του διαβασμένοι ο ένας πίσω από τον άλλο σαν ποίημα: Πριν από τον
θάνατο, Μαυροβούνι, Τα ανώνυμα, Άλογα στον ιππόδρομο, Ιδιωτικό νεκροταφείο, Τα
ισόβια ποιήματα, Δώδεκα Μάηδες, Τα φαντάσματα της ελευθερίας, Μαύρο δάσος, Άνθη
στο καταραμένο φίδι, Στον Ίσκιο της γης, Χαιρετισμοί, Ψιλόβροχο, Τα δέοντα, Ελεγείες, Στον ενικό και
πληθυντικό ψίθυρο, Τα λύτρα, Τα ποιήματα της σκάλας, Άλφα Βήτα, Στην όχθη του
παραδείσου, Όνειρα στον Άδη.
Και οι στίχοι γραμμένοι
ξανά και ξανά. Από τα πακέτα των τσιγάρων σε χαρτί Α4, πολυτονικά και
καλλιγραφημένα, και μετά στη γραφομηχανή. Ένα αντίγραφο ασφαλείας μέχρι να
εκδοθεί.
Με τον συνονόματο
παππού του που κοσμεί το εξώφυλλο του Μουχαρέμ
μοιραζόταν το ίδιο δωμάτιο. Ο παππούς Μάρκος τον έκανε παραμυθά και του ακόνισε
την παρατηρητικότητα τόσο για τα της φύσης όσο και για τα της κοινωνίας. Είναι
αξιοσημείωτο εξάλλου ότι υπάρχει μια αδιάσπαστη ενότητα φύσης και κοινωνίας
στην ποίηση του Μέσκου, ένα και αδιαίρετο όλον.
Με τον παππού μιλούσαν
στη γλώσσα «χωρίς όνομα». Στη γλώσσα αυτή έμαθε για τα πουλιά, τα φυτά, τα
παραμύθια, τις σκληρές ιστορίες της οικογένειας και του τόπου του. Και οσάκις
πήγαινε «μέσα» ή «πάνω» με τον φυσικό τρόπο που οι ντόπιοι το κάνουν συνεχώς,
συνομιλούσε με τους συγγενείς, τους μπράτκους του εκεί. Στην καθημερινή γλώσσα, γιατί την επίσημη «χωρίς όνομα γλώσσα» δεν διδάχτηκε ποτέ κανείς σε ελληνικό
έδαφος. Οι ομιλητές της γλώσσας αυτής αναγνωρίζουν την επίδρασή της στο έργο
του Μέσκου. Δεν μιλώ μόνο για την παράθεση αυτούσιων λέξεων που εξηγούνται στο
γλωσσάρι, μιλώ για υιοθεσία φράσεων και μεταφορά τους από τη μία γλώσσα στην
άλλη. («Στείλε το φως έλεγε η μάικω μόλις σουρούπωνε/πασχίζοντας να περάσει στη
βελόνα την κλωστή» XXIV Ψιλόβροχο. Αθήνα: Νεφέλη, 2000, σ. 32 και τώρα Ποιήματα, Μαύρο δάσος ΙΙ συγκεντρωτική
έκδοση. Αθήνα: Γαβριηλίδης, 2011, σ. 144).
Στο νοσοκομείο
τον Ιούνιο που μας πέρασε πήρε μεγάλη χαρά για τη συμφωνία των Πρεσπών. Προς
Θεού, να μην παρεξηγηθώ: ο Μέσκος δεν μπαίνει σε καλούπια. Ήταν «μαζί μας» όσο
και απέναντί μας, «μαζί τους» όσο και απέναντί τους, με τον τρόπο που κάποιοι
παλιοί αριστεροί ήταν σε θέση να δηλώνουν: «συντροφικά μόνος, συντροφικά
ελεύθερος». Σταθερά ήταν απέναντι στον εθνικισμό, την κοινωνική αδικία, τις
ανισότητες. Για όλα αυτά έλεγε και έγραψε συγκλονιστικές ιστορίες. Με την
αθωότητα του παιδιού, με τη σοφία του ενηλίκου και τον πόνο του πάσχοντος και
παθόντος. Μακριά από κάθε φτηνή συγκίνηση που φέρνει εύκολα δάκρυα.
[ Ο τίτλος του παρόντος είναι στίχος από το Ιδιωτικό νεκροταφείο, 1975 ]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου