Μάρκος Μέσκος: 7.9.1935 - 1.1.2019

του Γιώργου Κορδομενίδη

Μοιάζει η πορεία ευθύγραμμη μα δεν είναι· συχνά λοξοδρομεί και

ανατρέπει. Ας πούμε, ελάχιστη κυριότητα ανήκει στ’ όνομά μου. Η πλήρης 

κυριότητα, πάνω απ’ όλα, ανήκει στους νεκρούς που εμπνεύσανε τα ποιήματά μου.

                                                              Μ.Μ., Στον Ενικό και Πληθυντικό Ψίθυρο

Ο Μάρκος Μέσκος γεννήθηκε το 1935 (7 Σεπτεμβρίου) στην Έδεσσα, όπου σπούδασε και έζησε μέχρι τα τριάντα του χρόνια, εργαζόμενος στο εμπορικό κατάστημα του πατέρα του. Το 1965 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και βιοπορίστηκε ως γραφίστας και καλλιτεχνικός διευθυντής σε διαφημιστικά γραφεία, ως επιμελητής εκδόσεων και ενδιαμέσως σε διάφορες πρόσκαιρες εργασίες. Το 1981 ήρθε στη Θεσσαλονίκη, όπου και έζησε μέχρι τον θάνατό του (1.1.2019).

Πρώτο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή Πριν από τον Θάνατο (1958). Εξέδωσε άλλα επτά βιβλία μέχρι το 1981 (Μαυροβούνι, Άλογα στον ιππόδρομο, Ιδιωτικό νεκροταφείο κ.ά.), τα πέντε από τα οποία (μαζί με μία ανέκδοτη σειρά) αποτέλεσαν το Μαύρο δάσος, δίτομη συγκεντρωτική έκδοση των μέχρι τότε ποιημάτων του, η οποία κυκλοφόρησε εκείνη τη χρονιά. Έκτοτε, δημοσίευσε άλλες έντεκα ποιητικές συλλογές (η τελευταία από αυτές, Όνειρα στον Άδη, κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα). Ακόμη, εξέδωσε τέσσερα βιβλία με πεζά (Παιχνίδια στον Παράδεισο, Κομμένη γλώσσα, Μουχαρέμ κ.ά.), καθώς και δύο τόμους με δοκίμια «προσωπικών αφορμήσεων», όπως τα χαρακτήριζε ο ίδιος, ένα βιβλιαράκι με σημειώσεις περί ποιήσεως και ποιητικής, ένα τομίδιο (εκτός εμπορίου) με κείμενα για τα Βοδενά, τους ανθρώπους και τους χώρους της κ.ά.

Τιμήθηκε με το βραβείο ποίησης του περιοδικού Διαβάζω 1996 (για τη συλλογή Χαιρετισμοί), με το βραβείο Καβάφη 2005, με το Βραβείο Oυράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2006) για το σύνολο του ποιητικού του έργου και με Κρατικό Βραβείο Ποίησης (2013, για τη συλλογή Τα λύτρα)

Στην ποίησή του βαραίνει το κοινωνικό στοιχείο, χωρίς να λείπουν το ερωτικό και το υπαρξιακό. Αναγνωρίσιμο χαρακτηριστικό του ποιητικού του έργου είναι οι ρητές αναφορές στον γενέθλιο τόπο του. Το Βέρμιο και το Πάικο, η Δοϊράνη και η λίμνη του Οστρόβου, η Καρατζόβα και η ίδια η Έδεσσα (με το παλιό της όνομα: Βοδενά) είναι μερικά μόνο από τα τοπόσημα μιας ποίησης στενά δεμένης με την αγροτική φύση. Ο γενέθλιος τόπος πάντως δεν αποτελεί απλή ειδυλλιακή πηγή αθωότητας και πνευματικής υγείας αλλά και προβάλλει παραμορφωμένος από τα αιματηρά γεγονότα των μέσων του 20ού αιώνα. Ποιητής που εξελίσσεται από βιβλίο σε βιβλίο, ο Μέσκος ενσωμάτωσε στην ποίησή του τη μετεγκατάστασή του από την Έδεσσα στην Αθήνα, δίνοντάς μας ποιήματα για τις αδιέξοδες ανθρώπινες σχέσεις στο αστικό περιβάλλον, που το αντιμετώπιζε περίπου ως εχθρικό.

Άλλα βασικά στοιχεία της ποίησής του είναι οι έμμονες αναμνήσεις από πρόσωπα και καταστάσεις της Κατοχής και του Εμφυλίου, «ένας σαφής κοινωνικός προβληματισμός, με αριστερή απόκλιση και συναφή αρνητική στάση απέναντι στην κρατούσα πραγματικότητα». Ο λόγος του ήταν ατομικός (χωρίς ποτέ να διολισθαίνει σε ιδιωτικό) αλλά απολαμβάνεται ως συλλογικός.

Συμπληρωματικά προς την ποίησή του λειτουργούν και τα πεζά του, που κινούνται στον ίδιο ιστορικό και γεωγραφικό χώρο με την ποίησή του αλλά με ιδιότυπο, χαμηλόφωνο, λυρικό και υποβλητικό μαζί ύφος.

Από ιδιοσυγκρασία αλλά και από επιλογή, ο Μέσκος απείχε συστηματικά από οποιαδήποτε διαδικασία προβολής του έργου του, κι ίσως γι’ αυτό η αυθεντική και βαθιά ποιητική του φωνή δεν έχει τύχει έως τώρα της ευρύτατης αναγνώρισης που της αξίζει.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

― Ανέστης Ευαγγέλου, Ανάγνωση και γραφή, 1981

― Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης. Δεύτερη μεταπολεμική γενιά: μια ανάγνωση», περ. Αντί 324, 15.8.1986

― Θανάσης Μαρκόπουλος, «Μάρκος Μέσκος: Να βγω από τον τάφο να μιλήσω/ να κελαηδήσω τριανταφυλλιές πρωί», περ. Παρέμβαση 66-67, Καλοκαίρι 1993

― Παντελής Μπουκάλας, «Ιστορία, φθορά, μνήμη», Η Καθημερινή, 6.2.1996

--> ― Γιώργος Αράγης, «Η δεύτερη μεταπολεμική γενιά των ποιητών της Θεσσαλονίκης (και της ευρύτερης περιοχής)», Η ποίηση της Θεσσαλονίκης στον 20ό αιώνα. Πρακτικά συνεδρίου. Θεσσαλονίκη 2003
Ο Μάρκος Μέσκος στο Εντευκτήριο
Καθώς ανήκε στον πυρήνα των στενών (και αποκλειστικών) συνεργατών του περιοδικού Σημειώσεις, ο Μ.Μ. σπάνια δημοσίευε κείμενά του σε άλλα περιοδικά. Παρά ταύτα, εμπιστεύθηκε κατά καιρούς στο Εντευκτήριο τα εξής κείμενα:

«Ο ζωγράφος Λουκάς Βενετούλιας στην Κάτω Πόλη της Θεσσαλονίκης», τχ. 41/2, 1997
«Η κάθετη αντιπαράθεση των "Οπισθοδρομήσεων" του Κλείτου Κύρου, τχ. 64, 2004
«Σαν υποθήκες» (για τον Μανόλη Αναγνωστάκη), τχ. 71, 2005
«Για την πολύτιμη Κική Δημουλά)», τχ. 83, 2008
«Τρία ανέκδοτα ποιήματα», τχ. 101, 2013


Κείμενα για τον Μ.Μ. στο Εντευκτήριο
Μάρη Θεοδοσοπούλου, «Με πατρίδα πάντα την ποίηση», τχ. 44, 1998
Τάσος Χατζητάτσης, «Ένα ντουφέκι στο νερό), τχ. 51, 2000
Τάσος Χατζητάτσης, «Χάρη στη Βαβέλ», τχ. 72, 2006
Άρης Στυλιανού, «Φύση και άνθρωπος, έρωτας και ελευθερία», τχ. 98, 2012