Ελίζαμπεθ Μπίσοπ: 8 Φεβρουαρίου 1911 – 6 Οκτωβρίου 1979

Ελίζαμπεθ Μπίσοπ· γέννηση το 1911 στο Γουόρτσεστερ της Μασαχουσέτης· θάνατος το 1979 στη Βοστώνη· ανήκει στη γενιά των ποιητών που διακρίθηκαν μετά τον β´παγκόσμιο πόλεμο (όπως ο Ράνταλ Τζάρελ, ο Ρόμπερτ Λόουελ, ο Τζων Μπέρρυμαν)· θεωρείται από τις ση­μαντικότερες Αμερικανίδες ποιήτριες και διηγηματογράφους του 20ού αιώνα· εισάγει με την ποίησή της θέματα όπως «η γεωγραφία και το τοπίο», «η σχέση του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο», «τα ζητήματα της γνώσης και της αντίληψης», «η ικανότητα/ανικανότητα του εντύπου για τον έλεγχο του χάους»· έργα: Νorth & South (1949 – βραβείο ποίησης Ηoufhton Mifflin), Poems North & South – A cold Spring (1958 – βραβείο  Pulitzer), Questions of Travel (1965), The Complete Poems (1969 –National Book Award). Θα προ­σθέσω: γράφει μια ποίηση «προσεκτική», «συγκρατημένη»· κι ωστόσο ικανή να προσελκύσει το ενδιαφέρον με τη στοχαστικότητα και την ευφυΐα της· η γλώσσα της είναι αυστηρά ελεγχόμενη· το χαρακτηριστικό στοιχείο που προσ­δίδει και την ιδιαιτερότητα στη φόρμα της είναι αυτή η αποστασιοποίηση από το συναίσθημα, πράγμα που της επιτρέπει να οικοδομεί μία γαλήνια και ουδέτερη γραφή. (Προφανώς, με έναν ανάλογο τρόπο, η ίδια αυτοπροστατεύ­τηκε και στη ζωή της, καλύπτοντας παλιές και νεότερες απώλειες.)

Από το δοκίμιο της Κλεοπάτρας Λυμπέρη «Όταν η απώλεια γίνεται υψηλή τέχνη [Με αφορμή το βιβλίο του Γιώργου Παναγιωτίδη Ελίζαμπεθ Μπίσοπ: Ποιήματα]», Εντευκτήριο, τχ. 112, 2017.

Δύο ποιήματα της Μπίσοπ, σε μετάφραση Γιώργου Παναγιωτίδη, από το βιβλίο του.

Αγρύπνια  

Η σελήνη στης συρταριέρας τον καθρέφτη

φαίνεται ένα εκατομμύριο μίλια μακριά

(και μάλλον με περηφάνια, για την ίδια,

μα αυτή ποτέ, ποτέ δεν χαμογελά)

κατά πολύ πέρα από τον ύπνο, ή

μάλλον είναι μια ημερήσια κοιμωμένη.  

Από το Σύμπαν εγκαταλελειμμένη

θα του έλεγε να πάει στο διάολο,

και θα έβρισκε ένα σώμα νερού,

ή ένα καθρέφτη, όπου πάνω του να κατοικήσει.

Έτσι περιβάλλεται με φροντίδα μ’ έναν ιστό

και τον πετάει στο πηγάδι  

μέσα σ’ αυτόν τον ανεστραμμένο κόσμο

όπου το αριστερά είναι πάντα δεξιά,

όπου οι σκιές είναι πραγματικά το υλικό σώμα,

όπου οι ουρανοί είναι επιφανειακοί όπως η θάλασσα

είναι τώρα βαθιά, και μ’ αγαπάς.

Έχω την ανάγκη μιας μουσικής  

Έχω την ανάγκη μιας μουσικής που θα κυλάει

στ’ αμήχανα ακροδάχτυλά μου αισθήσεις σαν να οφείλει

πάνω στα πικρά μολυσμένα, τρεμάμενά μου χείλη,

μελωδία, βαθιά, καθάρια, και ρευστά αργή να πάει.  

Ω, παλιά και χαμηλόφωνη, θεραπευτικά να με κουνάει

τραγουδιού τραγουδισμένου ν’ αναπαύσει κουρασμένο νεκρό,

ένα τραγούδι να πέφτει στο κεφάλι μου πάνω σαν νερό,

στ’ ανατριχιασμένα άκρα, όνειρο ξαναμμένο να φεγγοβολάει.  

Υπάρχει ένα μαγικό που ’ναι φτιαγμένο από μελωδία

ένα ξόρκι ανάπαυσης, αθόρυβης ανάσας, και καρδιά γαλήνης,

που βουλιάζει μέσ’ από ξέθωρα χρώματα βαθιά  

μέσα στην υποβρύχια της θάλασσας την ηρεμία,

κι αρμενίζει παντοτινά στο φεγγαρίσιο πράσινο μιας λίμνης

πιασμένη στου ρυθμού και στου ύπνου την αγκαλιά. 

-->

Εντευκτήριο Νο 112: Αναλυτικά περιεχόμενα

ΣΤΟ ΝΕΟ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ

Σελίδες για την Κική Δημουλά, ελληνική και ξένη ποίηση και πεζογραφία, άρθρα, κριτικές και παρουσιάσεις βιβλίων, φωτογραφικό ένθετο

Τχ. 112, 144 σελ., τιμή 10,00 ευρώ

Η Κική Δημουλά στην τελετή αναγόρευσής της σε επίτιμη διδάκτορα του Α.Π.Θ.

Δεξιά στη φωτογραφία η κόρη της Έλση.

ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

«[...] Τις φορές που ερωτήθηκα τι είναι ποίηση απάντησα: Ρωτήστε τη σοφή άγνοια...

Κι εγώ, πιστή στην άγνοια, αυτοσχεδιάζω ότι η ποίηση είναι από τα πιο επηρμένα μυστήρια, τα πιο αχανή, και μόνον ικανοποίηση στις παρομοιώσεις δίνεις αν πεις ότι η ποίηση είναι ένα μείγμα εύγευστων δηλητηρίων σε χρυσά δελεαστικά ποτήρια, ή ακόμα ότι είναι ο πειρασμός, ο δαίμονας που μπαίνει ξαφνικά στο σώμα του κανονικού, προκαλώντας έναν σεληνιασμό γόνιμο, ή ακόμα ότι είναι ένα είδος ευθανασίας των πραγμάτων που υποφέρουν μέσα μας, είτε ως ανικανοποίητα είτε ως προδομένα… [...] Ανυπόφορη η πραγματικότητα της προχωρημένης ηλικίας. Για να την απομακρύνω, δανείζομαι κάθε τόσο νεότητα και περιέργεια από το παρελθόν, μήπως και εκμαιεύσω απάντηση στο ερώτημά μου: Ποιος άραγε να έπλασε αυτή την άγνωστή μας βεβαιότητα που είναι η ποίηση, ως ασφαλέστερη από τη γνωστή που είναι η ζωή; Αφελής ερώτηση.» Απόσπασμα από την ομιλία της Κικής Δημουλά στην τελετή αναγόρευσής της σε επίτιμη διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ομιλία η οποία “ανοίγει” το νέο τεύχος του περιοδικού «Εντευκτήριο», στο οποίο επίσης δημοσιεύονται ένα εντυπωσιακής πυκνότητας και διεισδυτικότητας δοκίμιο-κριτική του νέου ποιητή Ένο Αγκόλλι για την πιο πρόσφατη ποιητική συλλογή της Δημουλά, «Άνω τελεία». Σ’ αυτές τις «Σελίδες για την Κική Δημουλά» περιλαμβάνεται ακόμη η κριτική της Σουηδής Εύα Στρεμ για την ανθολογία ποιημάτων της Δημουλά στα σουηδικά, που επιμελήθηκαν και μετέφρασαν η Μαργαρίτα Μέλμπεργκ και ο Γιαν Χένρικ Σβαν.

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΟΙΗΣΗ - ΔΟΚΙΜΙΟ          

Ο (αλβανικής καταγωγής) Ένο Αγκόλλι μεταφράζει και τρία ποιήματα της Αλβανίδας Λουλιέτα Λεσανάκου, από τις σημαντικότερες φωνές της μεταδιδακτορικής Αλβανίας, με διεθνή μάλιστα αναγνώριση, που ο Αμερικανός κριτικός Peter Constantine θεωρεί «μία από τις αυθεντικότερες και πιο πρωτότυπες ποιήτριες της γενιάς της». Ο εγκατεστημένος στη Νέα Υόρκη Χρήστος Τσιάμης παρουσιάζει τον Νικαραγουανό Φρανσίσκο ντε Ασίς Φερνάντεζ και μεταφράζει έξι ποιήματά του, ενώ ο Θανάσης Ράπτης παρουσιάζει τη Μεξικανή Αντέλα Φερνάντες και μεταφράζει δύο διηγήματά της. Ακόμη, η Δήμητρα Κολλιάκου μεταφράζει ένα σπαρακτικό ποίημα της Λιου Σια, συζύγου του Κινέζου αντιφρονούντα Λιου Σιαμπό (Νομπέλ Ειρήνης 2010), που πέθανε πρόσφατα, έχοντας εκτίσει διαδοχικές ποινές φυλάκισης επί δεκαετίες.

Στο ίδιο τεύχος, ποιήματα των Γιώργου Βέλτσου, Δημήτρη Αθηνάκη, Έλσας Κορνέτη, Γιώργου Παναγιωτίδη , Χλόης Κουτσουμπέλη, Κώστα Ριζάκη και Θεόδωρου Στεφανίδη (1896-1983), τον οποίο παρουσιάζει και μεταφράζει η Βέρα Κονιδάρη.

 Ο Θεόδωρος Στεφανίδης

Ακόμη, πεζά των Βασίλη Αμανατίδη, Γιάννη Ατζακά, Άκη Παπαντώνη, Ηλία Παπαμόσχου, Γλυκερίας Πατραμάνη, Νίκης Γιάνναρη, Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή, Ευσταθίας Ματζαρίδου, Γιώργου Λιόλιου και Γιώργου Κορμανού.

Η Κλεοπάτρα Λυμπέρη γράφει για την Αμερικανίδα ποιήτρια Ελίζαμπεθ Μπίσοπ (1911-1979) και για την ανθολογία ποιημάτων της που επιμελήθηκε και μετέφρασε ο Γιώργος Παναγιωτίδης.

Η Ελίζαμπεθ Μπίσοπ

 Την εικονογράφηση της ενότητας της λογοτεχνίας επέλεξε ο Γαβρήλος Κοντομανίκης.

ΚΡΙΤΙΚΗ               

Τις κριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις του τεύχους γράφουν οι: Βαγγέλης Χατζηβασιλείoυ (Μιχάλη Μοδινού: Εκουατόρια)· Μαρία Στασινοπούλου (Μαρία Τσιμά: Το λιθόστρατο)· Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος (Κατερίνας Παναγιωτοπούλου: Η Μακρυγιαλού και άλλες ιστορίες)· Κυριάκος Συφιλτζόγλου και Γεωργία Τριανταφυλλίδου (Βασίλη Δασκαλάκη: Παράλληλη μνήμη)· Κοσμάς Χαρπαντίδης (Διαμαντή Αξιώτη: Με χίλιους τρόμους γενναίος)· Καίτη Στεφανάκη (Μαρίας Κουγιουμτζή: Όλα μπορούν να συμβούν μ’ ένα άγγιγμα)· Δήμητρα Παυλάκου (Αριστέας Παπαλεξάνδρου: Μας προσπερνά)· Βάνα Χαραλαμπίδου (Αλέξανδρου Μασσαβέτα: Μικρά Ασία)· Νένα Κοκκινάκη (Δημήτρης Τσινικόπουλος: Το μυστήριο του κακού)·  Γιάννης Βιτσαράς (Νατάσα Χατζιδάκι: Via Dolorosa).

Ακόμη, στην τακτική στήλη «Βιβλία στο κομοδίνο», οι Βασίλης Αμανατίδης, Γιάννης Σκαραγκάς, Νίκος Αδάμ Βουδούρης και Γιώργος Κορδομενίδης σχολιάζουν πρόσφατες εκδόσεις.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ              

Η Camera Obscura, το ειδικό τετράχρωμο ένθετο 16 σελίδων για την καλλιτεχνική φωτογραφία, παρουσιάζει έργα του Γιάννη Παντελίδη (υπό τον γενικό τίτλο «Αρχέτυπα και αδιέξοδα»), για τα οποία ο Ηρακλής Παπαϊωάννου επισημαίνει: «[...] Ο Γιάννης Παντελίδης είναι από τους λίγους σύγχρονους Έλληνες φωτογράφους το έργο των οποίων είναι ποικιλότροπα προσηλωμένο στη μελέτη του τοπίου. Στη νέα του εργασία απεικονίζει τον αστικό χώρο του κέντρου της Θεσσαλονίκης από το ύψος της ταράτσας, αναδεικνύοντάς τον σαν ένα άτακτο αμάλγαμα τσιμεντένιων όγκων που ορίζονται από κάθετες ευθείες ή τεθλασμένες γραμμές. [...] Ο Παντελίδης είναι ένας προσεκτικός όσο και παράδοξος παρατηρητής του τοπίου: εκλαμβάνει τον ανοιχτό χώρο ως καίρια πρόκληση και ανεξερεύνητη δυνατότητα, που ελέγχεται όμως επίμονα από όρια, υπαρκτά και νοητά. Ο διαρκής αυτός μετεωρισμός ανάμεσα στα όρια και στην πνευματική απόπειρα υπέρβασής τους, και συγχρόνως η σχολαστική μελέτη της φόρμας, προσδίδουν στις φωτογραφίες του ζωτικότητα, παρά την εμμονή στην ανάγνωση του απόλυτα κοινότοπου.».

Στο εξώφυλλο του τεύχους φωτογραφία της Γκέλης Δούμπη.

[ με τη θερμή παράκληση να αξιοποιηθεί ως δημοσιογραφική ύλη ]

-->